Στέγνωσε, αλλά όχι εντελώς, την ψυχή του για να κυβερνήσει

Κωνσταντίνος Καραμανλής. Ένα όνομα που συνδέθηκε με την πορεία της Ελλάδας στο διεθνές στερέωμα και η μοναδική προσωπικότητα από το χώρο της πολιτικής που διετέλεσε υπουργός, πρωθυπουργός και πρόεδρος της Δημοκρατίας στη μεταπολεμική ιστορία της χώρας. Κάθε Έλληνας γνωρίζει πως υπήρξε πρωτεργάτης της εισόδου της Ελλάδας στην τότε ΕΟΚ και μετέπειτα Ευρωπαϊκή Ένωση, ο πολιτικός που ανέλαβε τα ηνία της χώρας μετά την κατάρρευση της Χούντας και ο άνθρωπος που με δική του πρωτοβουλία μετεβλήθη το πολίτευμά της, από βασιλευομένη σε προεδρευομένη Δημοκρατία. Πόσα όμως είναι γνωστά για την προσωπική του ζωή; Τι από όσα συνέθεταν τον Κωνσταντίνο – άνθρωπο, πέρα και μακριά από τον Καραμανλή – πολιτικό γνωρίζουμε; Πώς ήταν στις προσωπικές του σχέσεις ο άνθρωπος που δήλωσε πως “στέγνωσε την ψυχή του για να κυβερνήσει τον τόπο”;

Γεννήθηκε στο μικρό χωριό Κιούπκιοϊ, την μετέπειτα Πρώτη Σερρών και ο πατέρας του υπήρξε δάσκαλος και αργότερα καλλιεργητής και έμπορος καπνού. Ο μεγαλύτερος μιας πολυμελούς οικογένειας έξι παιδιών και το παιδί που κατά τα λεγόμενα του πατέρα του “θα γινόταν μεγάλος”. Αυτό τουλάχιστον είχε δηλώσει την ημέρα που γεννήθηκε, όπως θυμάται αργότερα για εκείνον η αδερφή του Κωνσταντίνου Καραμανλή, Όλγα.

Τα παιδικά χρόνια και η σύγκρουση με τον πατέρα

Βρισκόμαστε στα 1907 και η Μακεδονία τελεί ακόμη υπό τον έλεγχο της παραπαίουας Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Ο Γεώργιος Καραμανλής ενέπνευσε στα παιδιά του την αφοσίωση στην πατρίδα, όντας και ο ίδιος Μακεδονομάχος, όμως όπως διαβάζουμε, δεν προσέβλεπε ποτέ στην ενασχόληση του γιου του με την πολιτική.

Εκείνος ήθελε ο γιός του, σύμφωνα με όσα αναφέρουν οι μεγαλύτερες κόρες του, να γίνει γιατρός. Ήταν σε εκείνη την κόντρα του πρωτότοκου με την κεφαλή της οικογένειας που διατυπώθηκαν τα πρώτα ψήγματα μιας προσωπικότητας που πίστευε από πολύ νέος πως είχε γεννηθεί για πράγματα που υπερέβαιναν “την καλλιέργεια της προσωπικής ευτυχίας”.

“Υπάρχει μια τεράστια σύγκρουση μεταξύ πατέρα και γιου, με τον πατέρα του να του λέει ότι εσένα ο δικός σου χαρακτήρας δεν είναι για να ασχοληθείς με την πολιτική, γιατί είσαι βορειοελλαδίτης, είσαι τραχύς, και στην πολιτική πρέπει να κάνεις πράγματα που εσύ δεν μπορείς” σχολιάζει στο News24/7 ο ανιψιός και βαφτισιμιός του, βουλευτής Σερρών με τη Νέα Δημοκρατία, Κώστας Καραμανλής. “Και τότε ο Καραμανλής γράφει το περίφημο γράμμα που όλοι γνωρίζουμε στον πατέρα του, όπου του λέει ότι εγώ θέλω να αφιερώσω την ζωή μου στο λαό μου, να αφιερώσω τη ζωή μου στην πατρίδα μου, […] στόχος της ζωής μου είναι να αφιερωθώ στον τόπο μου” προσθέτει.

“Αν περιμένεις να νοικοκυρευθώ και να ζήσω μια συνήθη ζωή πρέπει να στο πω ότι δεν θα ζήσω με αυτό τον τρόπο” έγραφε στο γράμμα στον πατέρα του, αφού αποφάσισε να πολιτευθεί και να αφιερώσει τη ζωή του στον τόπο. Μια αποστολή από την οποία δεν “εξέτρεψε” ούτε για μια στιγμή στα χρόνια που ακολούθησαν.

Κι όμως σαν παιδί ήταν ιδιαίτερα ζωηρός, όπως μαρτυρούν οι αδερφές του Όλγα και Αθηνά. Ως πρωτότοκος της οικογένειας τα είχε όλα και ο νεαρός Κωνσταντίνος Καραμανλής ήταν φιλομαθής και ιδιαίτερα ανήσυχο πνεύμα. Γοητευμένος από τη φωτογραφία, πριν ακόμη τελειώσει το σχολείο, είχε μετατρέψει μια ντουλάπα του σπιτιού της οικογένειας σε “σκοτεινό θάλαμο” όπου εμφάνιζε τα ασπρόμαυρα φιλμ.

Λάτρευε επίσης την ιππασία και ο πατέρας του είχε φροντίσει να έχει το δικό του άλογο. “Πάνω στο άλογο ήταν σωστός Θεός” θυμάται πολλά χρόνια αργότερα η αδερφή του.

Με το θάνατο του πατέρα του, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής έγινε ο στυλοβάτης μιας ολόκληρης οικογένειας, κάτι που όπως φανερώνει η μετέπειτα πορεία του, τον επηρέασε βαθειά και σε προσωπικό επίπεδο. Ανέλαβε εκείνος το ρόλο του πατέρα για τα έξι αδέρφια του – ήταν 22 χρόνια μεγαλύτερος από τον Αχιλλέα Καραμανλή, ο οποίος έμεινε ορφανός από πατέρα μόλις δύο ετών – και ενδεχομένως, παράλληλα με την αποστολή που είχε διαγράψει για τον εαυτό του στην υπηρεσία του τόπου, αυτός να ήταν ο λόγος που δεν έκανε ποτέ οικογένεια. “Ο Καραμανλής πίστευε βαθιά και αυτό ίσως φανεί πολύ σκληρό, ότι η οικογένεια θα ήταν τροχοπέδη στους στόχους του” σχολιάζει σήμερα ο Κώστας Καραμανλής που ωστόσο προσθέτει: “Και ο στόχος δεν ήταν η προσωπική φιλοδοξία”.

Οι λιγοστοί φίλοι του προέδρου

Λίγοι άνθρωποι πλησίασαν τον άνθρωπο Κωνσταντίνο Καραμανλή, πέρα φυσικά από την οικογένειά του. Δεν είναι τυχαίο πως ακόμη και τα μέλη αυτής, απευθύνονταν σε εκείνον στον πληθυντικό. Είχε ιδιαίτερα στενή σχέση με τον λογογράφο και μετέπειτα εκπρόσωπο Τύπου στις κυβερνήσεις της μεταπολίτευσης Τάκη Λαμπρία, ο οποίος και έχει συνθέσει μέσα από τα βιβλία του μια πιο ξεκάθαρη εικόνα για τον άνθρωπο Κωνσταντίνο Καραμανλή. “Θα έλεγα ότι ήτανε εξαιρετικά προσεκτικός με τις φιλίες του και με τους ανθρώπους με τους οποίους έκανε παρέα, περνούσε τις διακοπές του ή τις Κυριακές του. Ήτανε φοβερά επιλεκτικός όπως σε όλα τα πράγματα με τις παρέες του και με τους καλούς του φίλους” τονίζει ο βουλευτής ΝΔ, Κώστας Καραμανλής.

Ιδιαίτερα στενή ήταν η σχέση του και με τον Ιωάννη Βαρβιτσιώτη, ο οποίος μιλά στο News24/7 για ένα πραγματικό Σπαρτιάτη, αφοσιωμένο τόσο στην αποστολή του, που τίποτε δεν μπορούσε να του αποσπάσει την προσοχή. “Ήτανε απόλυτα, πειθαρχημένος άνθρωπος. Δεν έπινε ποτέ δεύτερο ουίσκι. Ποτέ” σημειώνει ο πρώην υπουργός που θυμάται πως ο Κωνσταντίνος Καραμανλής δεν παρέβαινε ποτέ το πρόγραμμά του. Θα ξυπνούσε το πρωί για να πάρει ένα λιτό πρωινό, όσο απλό και ελαφρύ ήταν και το μεσημεριανό του, πρόσεχε το σωματικό του βάρος που υπήρξε πάντοτε στα ίδια επίπεδα, ενώ φρόντιζε να πηγαίνει για ύπνο πάντοτε στις δώδεκα το βράδυ.

Η γραμματέας του Πέγκυ Βεζανή προσθέτει στους “επώνυμους” φίλους και ένα συμμαθητή του, τον Θεοδωρίδη, φαρμακοποιό στο κέντρο της Αθήνας. “Είχε έναν πολύ αγαπημένο φίλο, νομίζω ότι ήταν συμμαθητής του, τον Θεοδωρίδη, πατέρα του Σάββα Θεοδωρίδη” ανέφερε για τον άνδρα που επισκεπτόταν ο Πρόεδρος κάθε Παραμονή Πρωτοχρονιάς. “Κάθε Παραμονή πρωτοχρονιάς πήγαινε να τον δει και να του ευχηθεί για τον καινούργιο χρόνο, να περπατήσει μέσα στον κόσμο στις γιορτές, που κάνανε τα ψώνια τους” σημειώνει. Άλλωστε και ο Κώστας Καραμανλής τονίζει στο News24/7 πως ο θείος του απολάμβανε ιδιαίτερα τη συντροφιά των ανθρώπων από τα παιδικά του χρόνια.

Ο εγκρατής κύριος Πρόεδρος

Ο Ιωάννης Βαρβιτσιώτης περιγράφει ένα βράδυ, που εκείνος και ο Κωνσταντίνος Καραμανλής βρίσκονταν σε κέντρο διασκέδασης παρέα με τον Δημήτρη Χορν – ένας ακόμη άνθρωπος με τον οποίο διατηρούσε πολύ στενές σχέσεις, μαζί με τον μεγάλο δημιουργό Μάνο Χατζδάκι – και τον Αλέξη Μινωτή. Και ενώ η βραδιά ήταν στο ζενίθ “και έγινε κέφι” όπως αναφέρει χαρακτηριστικά, “δώδεκα η ώρα το βράδυ σηκώθηκε να φύγει”. “Γιατί είχε στο μυαλό του ‘το δώδεκα’, ότι πρέπει να κοιμάται στις δώδεκα” προσθέτει ο πρώην υπουργός.

Ενδεικτικό της εγκράτειάς του ήταν και ένα ακόμη περιστατικό που περιγράφει στο News24/7 ο κ.Βαρβιτσιώτης. “Ένα μεσημέρι όταν τελείωσε η συνεργασία μας μου λέει κάτσε να φάμε. Εκάθισα να φάμε, περίμενα κάτι, ένα φαγητό. Ήρθαν κάτι χόρτα και φέτα, τυρί. Αυτά έφαγε ο Καραμανλής, αυτά έφαγα κι εγώ, όταν βέβαια έφυγα από το σπίτι ύστερα από πέντε δέκα λεπτά, πείναγα” σημειώνει και προσθέτει πως σταμάτησε στην πρώτη ταβέρνα που συνάντησε στην Κηφισίας για να φάει ένα “ωραιότατο μπιφτέκι”.

“Επειδή έχουμε περάσει πάρα πολλά Χριστούγεννα και Πάσχα και γιορτές μαζί του, ποτέ δεν έμενε πολύ πέραν της δωδεκάτης, ποτέ δεν θα ‘πινε πέραν των δύο ουίσκι, ποτέ δεν θα ‘τρωγε πάνω από ένα πιάτο φαγητό, ποτέ πάνω από μισό γλυκό. Ήτανε πάρα πολύ προσεκτικός” συμπληρώνει με τη σειρά της η Πέγκυ Βεζανή.

“Ήταν λιτός ο Καραμανλής, ήταν λιτός. Σας λέω ότι ποτέ δεν ήπιε δεύτερο ουίσκι. Μόνο μία φορά…” προσθέτει για τις συνήθειες του Κωνσταντίνου Καραμανλή, ο κ. Βαρβιτσιώτης. “Τον είδα μόνο μία φορά να πίνει και ένα δεύτερο ουίσκι και να μη φύγει στις δώδεκα, να φύγει μιάμιση για να μας κάνει ανάλυση της πολιτικής ιστορίας της Ελλάδος με τις δικτατορίες, με τα διάφορα συμβάντα, τα τραυματικά συμβάντα που έχει υποστεί ο τόπος μας” συμπληρώνει.

Η τέχνη της κομψότητας

Ακόμη σήμερα, η γυναίκα που συνεργάστηκε με τον Κωνσταντίνο Καραμανλή ως το τέλος της πολιτικής του καριέρας το 1995, η γραμματέας του, μιλάει για έναν άνθρωπο ιδιαίτερα επιβλητικό. “Ο Καραμανλής είχε κάτι που σε υπέβαλε, ήτανε Ολύμπιος, δηλαδή δεν μπορούσες να του αντισταθείς. Όσο και να διαφωνούσες μαζί του, να μην σου άρεσε η πολιτική του, η παρουσία του ήταν πάρα πολύ εντυπωσιακή, δηλαδή έμπαινε στο δωμάτιο και κοκάλωνες” σημειώνει ενθυμούμενη τις πρώτες συναντήσεις μαζί του το ‘75, η Πέγκυ Βεζανή.

Η ίδια περιγράφει την απαράμιλλη κομψότητα του προέδρου σε κάθε του εμφάνιση. “Τα ρούχα του ήταν πάντα άψογα. Θυμάμαι ότι ερχόταν στο γραφείο με ένα καταπληκτικό κοστούμι και του λέγαμε “με γεια, τι ωραίο κοστούμι, πάρα πολύ σας πηγαίνει” και έλεγε “το έχω 30 χρόνια”!” αναφέρει στη συνέντευξή της στο News24/7.

Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής μάλιστα συμβούλευε τη συνεργάτη του σε θέματα… στιλ. Όπως θυμάται εκείνη σήμερα της εξηγούσε πως το μυστικό είναι να είναι κανείς συντηρητικός. Να φορά πάντα πράγματα τα οποία δεν είναι της μόδας, αλλά είναι τα κλασσικά. “Απέφευγε να έχει οτιδήποτε στις τσέπες του για να μην παραμορφώνεται το ρούχο του” σημειώνει επιπλέον για τις συνήθειες του προέδρου, ώστε να φροντίζει την δημόσια εικόνα του.

“Δεν έμαθα την τέχνη της χαράς της ζωής”

Γίνεται αντιληπτό πως σε αυτόν τον άνθρωπο, τον ταγμένο στην αποστολή του, δεν υπάρχει χώρος για ιδιωτική ζωή. Όπως περιγράφει ο συνεργάτης επί σειρά ετών, Τάκης Λαμπρίας, συχνά εξέφραζε μια πικρία πως απέτυχε σε αυτόν τον τομέα. «“Εσύ ξέρεις και τη χαίρεσαι τη ζωή σου”, μου έλεγε, “εγώ αυτή την τέχνη δεν την έμαθα ποτέ”».

Ο ιδρυτής της Νέας Δημοκρατίας παντρεύτηκε μια φορά στη ζωή του, την Αμαλία Κανελλοπούλου, μετέπειτα γνωστή από το συγγραφικό της έργο με το όνομα του δεύτερου συζύγου της, ως Αμαλία Μεγαπάνου. Έζησαν μαζί από το 1951 ως και τις αρχές του ‘70, όταν όντες στην Γαλλία, μαθεύτηκε πως εκείνη ζήτησε διαζύγιο.

Πολλά έχουν γραφτεί για τα αίτια του διαζυγίου, τίποτα όμως από όλα δεν επαληθεύτηκε. Όπως μάλιστα περιγράφει στο News24/7 ο Κώστας Καραμανλής, ο ίδιος είχε δηλώσει πως πικράθηκε πολύ από αυτόν τον χωρισμό και είχε μάλιστα αναλάβει όλη την ευθύνη γι’ αυτόν. “Πολύ δύσκολο για τον Καραμανλή να πάρει ο ίδιος ευθύνη και ειδικά για ένα τόσο προσωπικό θέμα” σημειώνει.

“Σε πολιτικό επίπεδο, δεν μετάνιωσε που δεν έκανε οικογένεια, αλλά είμαι σίγουρος ότι σε συναισθηματικό επίπεδο αυτό τον επηρέασε” σημειώνει ο ανιψιός του Κώστας Καραμανλής που εξηγεί ωστόσο πως ο θείος και νονός του είχε οικογένεια, καθώς “η διαφορά ηλικίας με τον πατέρα μου (σσ. Αχιλλέα Καραμανλή) ήταν μεγάλη και ζούσε μαζί σε μια οικογένεια με εγγόνια”.

Ο μετέπειτα Πρόεδρος της Δημοκρατίας εκτιμούσε τη μοναξιά και αυτό αποδεικνύεται μεταξύ άλλων και από το γεγονός πως έκτοτε δεν παντρεύτηκε ξανά. “Σκέφτομαι πολύ, βασανιστικά ίσως. Συχνά εκνευρίζομαι, γιατί θεωρώ ότι χάνω το χρόνο μου… Με γεμίζει, όμως, η σκέψη. Δεν νιώθω κενό. Και αυτός είναι ένας λόγος που μου πάει η μοναξιά. Δεν με τρομάζει να ζω με τον εαυτό μου…” είχε πει κάποτε στον Τάκη Λαμπρία.

Ο ίδιος περιγράφει ένα ιδιαίτερα σύντομο περιστατικό κάποιο καλοκαίρι σε παραλία στο Ελαφονήσι, δηλωτικό της στάσης ζωής του. Κάποια ζευγάρια Ιταλών βγήκαν από τη θάλασσα χωρίς να φορούν τα μαγιό τους με τον συνεργάτη του Καραμανλή να σχολιάζει περιπαικτικά: “Ευχάριστη ατραξιόν”. Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής παρέμεινε σιωπηλός αρκετή ώρα για να απαντήσει: “Όχι μόνο δεν είχα χαρές στη ζωή μου, αλλά και δεν επέτρεπα στον εαυτό μου να έχει επιθυμίες”.

Οι φίλοι των τεχνών

Οι περιγραφές των οικείων του δείχνουν έναν άνθρωπο πολύ αυστηρό. Όπως μάλιστα εξηγεί ο Κώστας Καραμανλής, ο θείος του υπήρξε πιο αυστηρός με τα κοντινά του πρόσωπα, με την οικογένειά του, από ότι με τους πολιτικούς του αντιπάλους. Ωστόσο, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής εκτιμούσε την τέχνη και είχε συχνές επαφές με ανθρώπους του πολιτισμού.

Ο Δημήτρης Χορν ήταν από τους πιο στενούς φίλους του, ενώ από τη συντροφιά του ξεχώριζαν ο Μάνος Χατζιδάκις και ο Οδυσσέας Ελύτης..

“Θυμάμαι πολλές φορές οι συνδαιτυμόνες του να είναι ο Χορν, να είναι ο Λαμπρίας, να είναι ο Μινωτής, να είναι ο Κάρολος ο Κουν, να είναι ο Τσαρούχης, ο Μάνος Χατζιδάκις, ο Μίκης Θεοδωράκης” θυμάται ο Κώστας Καραμανλής από την παιδική του ηλικία πλάι στον πολιτικό άνδρα.

“Ο Χόρν έμεινε μέχρι το τέλος, πάρα πολύ στενός του φίλος. Μάλιστα ο Χορν έμενε και απέναντι από την προεδρία και πάρα πολύ συχνά ερχότανε και τον έβλεπε τα πρωινά” θυμάται η γραμματέας του στα χρόνια της μεταπολίτευσης, Πέγκυ Βεζανή. “Ο Μάνος Χατζιδάκις ήτανε αγαπημένος του” προσθέτει εξηγώντας ωστόσο πως ο Καραμανλής δεν ήταν ο άνθρωπος που θα μάζευε συχνά πολλούς φίλους γύρω. Φρόντιζε να κρατά επαφές, αλλά όπως σημειώνει, όλα τα έκανε με μέτρο.

Μια από τις προσωπικές απολαύσεις που γνώρισαν όλοι οι Έλληνες για τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, ήταν η ενασχόλησή του με το Γκολφ. Μάλιστα, λέγεται πως στη Γλυφάδα συνήθιζε να παίζει Γκολφ παρέα με τον Αλέξη Μινωτή και τον Κάρολο Κουν, ενώ συζητούσαν για το θέατρο και την πολιτική.

Ιδιαίτερα φιλομαθής και λάτρης της τέχνης, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής συνήθιζε επίσης να χαλαρώνει παρακολουθώντας γουέστερν. Λέγεται πως προτιμούσε τις ταινίες στις οποίες πρωταγωνιστούσε ο Τζον Γουέιν.

Από τις περιγραφές του Τάκη Λαμπρία, φαίνεται επίσης πως ο Κωνσταντίνος Καραμανλής αγαπούσε το τάβλι, αν και ένα παιχνίδι με εκείνον αντίπαλο ήταν μάλλον κάτι ιδιαίτερα δύσκολο. Σύμφωνα με τον στενό συνεργάτη του απαιτούσε τα ζάρια να ρίχνονται απαλά «σαν να παίζεις άρπα», απαγόρευε κάθε εκδήλωση αγανάκτησης ή θριάμβου, ενώ καμιά φορά σκεφτόταν μια κίνησή του ακόμη και δέκα λεπτά.

Αν κοιτάξει κανείς πίσω στην πορεία ζωής του Κωνσταντίνου Καραμανλή θα δει έναν άνθρωπο αποφασισμένο, προσηλωμένο στον στόχο του. Μια προσωπικότητα που κατάφερε αυτό που επιθυμούσε, ίσως με κόστος την δική του προσωπική απόλαυση. “Δεν την υπολόγισε την προσωπική του ζωή. Υπολόγισε το σκοπό στον οποίον είχε ταχθεί. Αυτό ήταν γι’ αυτόν το κύριο μέλημα” σημειώνει σήμερα ο Ιωάννης Βαρβιτσιώτης.

Άλλωστε για εκείνον η ικανοποίηση ήρθε και μέσα από την επαφή του με τον λαό. “Του άρεσε να είναι στον κόσμο, να αναμειγνύεται με το πλήθος. […] Ο κόσμος ήταν αυτό που του ‘δινε χαρά, του ‘δινε ζωή, του ‘δινε ικανοποίηση, οι εκδηλώσεις του” σημειώνει η γραμματέας του. Είναι χαρακτηριστική η αντίδρασή του, όταν απευθυνόμενος σε χιλιάδες κόσμου από το μπαλκόνι του Μακεδονία Παλάς στη Θεσσαλονίκη, με την αυγή της μεταπολίτευσης, το πλήθος ζητωκραυγάζει το όνομά του: “Αν πέθαινα σήμερα θα ήμουν ο πιο ευτυχισμένος άνθρωπος στον κόσμο”, δήλωνε τότε δείχνοντας πόσο πολύ ζύγιζε μέσα του την αγάπη του κόσμου στο πρόσωπό του.

Πηγές:

*Οπως τα έζησα, 1961-1981, Γιάννης Βαρβιτσιώτης, εκδόσεις Πατάκης

*Στη σκιά ενός μεγάλου- Καραμανλής ο φίλος, Τάκης Λαμπρίας, εκδόσεις Ποταμός

*Οι μεγάλοι Έλληνες- Κωνσταντίνος Καραμανλής, Σκάι

Φωτογραφίες: Ίδρυμα “Κωνσταντίνος Γ.Καραμανλής