Κώστας Σημίτης, ο 13ος που ξέχασε το Politico. Τι είχε γίνει με τα αμαρτωλά swaps

Πρόσφατα, ένα άρθρο του κατά τα λοιπά, έγκριτου Politico Magazine, κατονόμαζε τους 12 εκείνους που έφεραν τη χώρα μας στη μαύρη της τη μοίρα, να παλεύει με τα κύματα και με τους τοκογλύφους, εντός, εκτός χώρας και για πολλά χρόνια, από το 2010 ιδίως και μετά.

Με μια νυν κυβέρνηση που καλείται να λύσει γόρδιους δεσμούς και να βρει ερμηνείες για τους χρησμούς της Πυθίας Ε.Ε., την ώρα που παράλληλα πρέπει να διατηρήσει τις γραμμές τις κόκκινες πριν γίνουν τελείως ροζ.

Το θέμα είναι πως αυτές τις ρημάδες τις γραμμές, κάποιοι προγενέστεροι φρόντισαν όχι μόνο να μην τις θέσουν καν, αλλά τις έκαναν τεθλασμένες μέσα από το πρίσμα της διαπλοκής, των σκανδάλων, της διαφθοράς και του ρουσφετιού (εδώ θα είμαστε βέβαια να στηλιτεύσουμε και τις αποφάσεις της παρούσας κυβέρνησης μετά την οριστική συμφωνία, αν δεν τηρηθεί το ελάχιστο κοινωνικό συμφέρον που υποτίθεται διασφαλίζεται ότι επί της παρούσης).

Παρακάτω, κάνουμε εκτενή λόγο για τα “γρανάζια” της ελληνικής οικονομίας από τη μεταπολίτευση και μετά κοινώς. Ας επανέλθουμε όμως στο Politico, πριν επεκταθούμε στα ουσιώδη.

Το NEWS 247 δημοσίευσε απόδοση του κειμένου του Αμερικανικού εντύπου στα ελληνικά και τα σχόλια ήταν ποικίλα.

Οι περισσότεροι στάθηκαν δικαίως στο γεγονός ότι από αυτή τη “μαύρη” λίστα της πολιτικής παλινωδίας και ατιμωρησίας, έλειπε ένας άνδρας που λίγο πολύ συνδέθηκε με τα σκάνδαλα της προηγούμενης δεκαετίας.

Μιλάμε για τον πρώην πρωθυπουργό της χώρας, τον προεξέχοντα των τεχνοκρατών, Κώστα Σημίτη. Το άρθρο αυτό δεν προσπαθεί να δαιμονοποιήσει ένα άτομο ρίχνοντας πάνω του όλα τα δεινά της χώρας, προσπαθεί όμως να τηρήσει ίσες αποστάσεις στο παιχνίδι της υποδόριας φθοράς, κάνοντας μια ανάλυση στα έργα και τις μέρες της πρωθυπουργίας Σημίτη. Και εστιάζοντας στα στοιχεία εκείνα που έβαλαν το ληθαράκι τους στην κατιούσα της χώρας.

Ήταν 18 Ιανουαρίου του 1996 όταν ο Κώστας Σημίτης εξελέγη πρωθυπουργός από την Κοινοβουλευτική Ομάδα του ΠΑΣΟΚ, μετά την παραίτηση του Ανδρέα Παπανδρέου από το αξίωμά του για λόγους υγείας. Στις 30 Ιουνίου της ίδιας χρονιάς, το 4ο Συνέδριο του ΠΑΣΟΚ τον ανέδειξε πρόεδρο του Κινήματος, και με τη νίκη του ΠΑΣΟΚ στις εκλογές της 22ας Σεπτεμβρίου του 1996, εξελέγη εκ νέου πρωθυπουργός, με αυτοδύναμη κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Στο 5ο Συνέδριο του ΠΑΣΟΚ το 1999, ο Κώστας Σημίτης εξελέγη και πάλι, πρόεδρος του Κινήματος.

Στις κοινοβουλευτικές εκλογές της 9ης Απριλίου 2000 επανεκλέγεται πρωθυπουργός, με αύξηση του ποσοστού του ΠΑΣΟΚ και στο 6ο Συνέδριο του ΠΑΣΟΚ που ακολουθεί, τον Οκτώβριο του 2001, επανεκλέγεται πρόεδρος του κινήματος.

Παντοκρατορία εντός ΠΑΣΟΚ. Και εκτός.

Ο Κώστας Σημίτης προέδρευε του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου κατά το α΄ εξάμηνο του 2003 στο πλαίσιο της προγραμματισμένης 4ης Ελληνικής προεδρίας από την ένταξη της χώρας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Κατέχοντας το ρεκόρ συνεχούς παραμονής στον πρωθυπουργικό θώκο στη σύγχρονη πολιτική ιστορία, αποχώρησε από την προεδρία του ΠΑΣΟΚ υπέρ του Γιώργου Παπανδρέου λίγο πριν τις εκλογές της 7ης Μαρτίου 2004.

Τι πρόλαβε να κάνει μέσα σε αυτά τα χρόνια;

Ξεκινάμε ενδεικτικά με τα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την πορεία των ελλειμμάτων, του δημοσίου χρέους και των αμοιβών των υπαλλήλων του Δημοσίου:

Χρέος της γενικής κυβέρνησης ως ποσοστό του ΑΕΠ: 1993: 91,2%, 1996: 100,3%, 2003: 98,3%, 2009: 129,4%.

Έλλειμμα γενικής κυβέρνησης ως ποσοστό του ΑΕΠ: 2000: 3,7%, 2003: 5,6 %, 2009: 15,6%.

Μισθοί γενικής κυβέρνησης ως ποσοστό του ΑΕΠ: 1993: 11,1%, 1996: 9,5%, 2003: 8,9%, 2009: 12,2%.

Όλα αυτά μέχρι να μπούμε στα μνημόνια.

“Εκσυγχρονισμό” ευαγγελιζόταν ο Κώστας Σημίτης επί των ημερών του. Κατάφερε να ταΐσει τη “φούσκα” του χρηματιστηρίου.

Βρισκόμαστε λοιπόν στο 1999, και η Σοφοκλέους γνωρίζει ημέρες δόξας, αφού σχεδόν κάθε Έλληνας ασχολείται με το χρηματιστήριο.

Το κλίμα της εποχής, με την επικείμενη είσοδο της χώρας στην Ευρωζώνη, την ανάληψη των Ολυμπιακών Αγώνων και το αίσθημα ότι η ανάπτυξη δεν θα έχει τέλος, ευνοεί την ενασχόληση άνω του ενός εκατομμυρίου Ελλήνων(!) με μετοχές.

Πολλές από αυτές, όμως, τελικά, τον Σεπτέμβριο του 1999 αποδεικνύονται “φούσκες”, η αξία τους εκμηδενίζεται, και η κυβέρνηση Σημίτη γίνεται στόχος κατηγοριών για οργανωμένο σχέδιο αναδιανομής των κεφαλαίων, αφού δεν ήταν λίγα τα κυβερνητικά στελέχη που ενθάρρυναν την αγορά μετοχών εκ μέρους των Ελλήνων μικροεπενδυτών. Ακολούθησε δικαστική διερεύνηση της υπόθεσης, η οποία όμως κατηγορήθηκε με την σειρά της για συγκάλυψη ευθυνών, ανοίγοντας έναν φαύλο κύκλο σκανδάλων.

Η δραχμή που έγινε εφιάλτης

2002. Με λόγια του Κώστα Σημίτη:

“Το ευρώ είναι η σταθερή αφετηρία για την εδραίωση της ισχυρής και υπερήφανης Ελλάδας, μιας Ελλάδας που δεν μελαγχολεί, δεν παραιτείται, δεν μεμψιμοιρεί, αλλά επιμένει, προσπαθεί, πετυχαίνει και η εικόνα του φτωχού συγγενή δίνει πλέον τη θέση της στην εικόνα μιας χώρας που πιστεύει στον εαυτό της”.

Η Ελλάδα με τις κυβερνήσεις Σημίτη, έκανε τα πάντα για να επιτευχθεί ο στόχος του ευρώ. Στο δρόμο της περίφημης “δημοσιονομικής εξυγίανσης” και της επίτευξης των κριτηρίων της Συνθήκης του Μάαστριχτ για την ένταξη στο ευρώ, φτάσαμε στη μείωση του ελλείμματος από 10,4% το 1995 σε 1,09% το 1999 και του δημοσίου χρέους από 111,3% του ΑΕΠ σε 105,2%. Στοιχεία που παραθέτουμε και παραπάνω.

Η είσοδος στο ευρώ

Το 2001 η είσοδος στην Ευρωζώνη γιορτάστηκε από την ελληνική κυβέρνηση, η οποία είχε συμμαχήσει μυστικά ακόμη και με την Goldman Sachs προκειμένου να εξασφαλίσει την υλοποίηση της. Μέσα σε μόλις δύο χρόνια, φάνηκε πως το ευρωπαϊκό όνειρο είχε αρχίσει να μετατρέπεται σε εφιάλτη.

Το 2003 το ΔΝΤ ενημέρωσε την κυβέρνηση Σημίτη ότι η απώλεια ανταγωνιστικότητας που είχε υποστεί η Ελλάδα από την ένταξή της στην ευρωπαϊκή νομισματική ένωση ήταν δραματική και πως, προκειμένου η ελληνική οικονομία να αντέξει στο ευρώ, απαιτούνταν άμεσα διαρθρωτικά μέτρα και ένα πρόγραμμα δημοσιονομικής πειθαρχίας για να επιτευχθεί επείγουσα εσωτερική υποτίμηση.

Σε έκθεσή του τον Ιούνιο του 2003 το ΔΝΤ αποτύπωνε τη ραγδαία ανατίμηση της Πραγματικής Σταθμισμένης Συναλλαγματικής Ισοτιμίας της Ελλάδας, η οποία είχε απογειωθεί στα επίπεδα-ρεκόρ που είχαν καταγραφεί το 1997 και που είχαν οδηγήσει σε υποτίμηση της δραχμής κατά 14%.

Χωρίς την επιλογή της υποτίμησης η Ελλάδα βρέθηκε απέναντι σε ένα τεράστιο έλλειμμα ανταγωνιστικότητας. Την κατάσταση επιδείνωνε η ανατίμηση του ίδιου του ευρώ.

Στα μέσα του 2003 η κυβέρνηση Σημίτη πληροφορούνταν από το ΔΝΤ ότι, προκειμένου να μην αποτύχει το πείραμα της ένταξής της στην Ευρωζώνη, η Ελλάδα χρειαζόταν εσωτερική υποτίμηση τουλάχιστον κατά 15%, ποσοστό εξαιρετικά μεγάλο και αντίστοιχο σχεδόν με αυτό που σημειώθηκε μεταξύ 2010-2013 με την εφαρμογή του γνωστού προγράμματος ακραίας λιτότητας της τρόικας.

Μπροστά στον κίνδυνο δριμείας ύφεσης αν επιχειρούνταν εσωτερική υποτίμηση αλλά και αδυνατώντας να παραδεχτεί τον εκτροχιασμό της ελληνικής οικονομίας εντός Ευρωζώνης, η κυβέρνηση Σημίτη επέλεξε να υποσχεθεί τη λήψη μέτρων για να ικανοποιήσει το ΔΝΤ και τους εταίρους της.

H κυβέρνηση Σημίτη έβαλε τον λύκο στο μαντρί

Η συναλλαγή της Goldman Sachs το 2001 προέβλεπε την ανταλλαγή ομολόγου ύψους 10 δισ. ευρώ από γεν σε ευρώ με τη χρήση μιας ιστορικής τιμής συναλλάγματος, που εμφάνιζε το δάνειο μειωμένο κατά 2,8 δισ. ευρώ. Χρησιμοποιούσε επίσης ένα swap με επιτόκιο εκτός αγοράς για την αποπληρωμή του δανείου (τα swaps δίνουν τη δυνατότητα στους αντισυμβαλλόμενους να ανταλλάξουν δύο μορφές επιτοκίων, όπως τα σταθερά και τα κυμαινόμενα, με σημείο αναφοράς ένα θεωρητικό ποσό χρέους).

Πώς έγινε το “κόλπο”

Το swap περιελάμβανε την ανταλλαγή ελληνικού δημόσιου χρέους από γεν και δολάρια, εκτιμώμενο σε 10 δισ. δολάρια ευρώ περίπου, με τις τρέχουσες συναλλαγματικές ισοτιμίες εκείνης της εποχής, σε ένα ποσό που υπολειπόταν των 10 δισ. ευρώ με την διαφορετική ισοτιμία (off market) που έγινε η συναλλαγή.

Ο λόγος για τον οποίο η τρέχουσα αξία του swap -στην ουσία μιλάμε για μια σειρά επιμέρους swap- δεν ήταν μηδέν, όπως συνήθως συμβαίνει, ήταν γιατί η συμφωνία ανταλλαγής βασίστηκε σε μια συναλλαγματική ισοτιμία που διέφερε από την τρέχουσα (spot) της εποχής.

Η χρονική διάρκεια των συμφωνιών (tranches) του συγκεκριμένου swap εκτιμάται σε 15 χρόνια και ίσως παραπάνω.

Η Goldman Sachs πούλησε το currency swap στην Εθνική Τράπεζα το 2005 ως IRS swap, δηλαδή ανταλλαγής επιτοκιακών ροών σε ευρώ.

Η διαφορά των 2,8 δισ. ευρώ έγινε ένα έμμεσο δάνειο της Goldman στην Ελλάδα, ως ένα ακόμα swap, που δεν θα φαινόταν στο χρέος και θα αποπληρωνόταν λοιπόν το 2019. Τα κόστη των χρηματιστηριακών συναλλαγών επί του swap αυξήθηκαν διότι η συμφωνία είχε θεωρητική αξία που ξεπερνούσε τα 15 δισ. ευρώ, ποσό υψηλότερο του ίδιου του δανείου. Λόγω του μεγέθους και της περιπλοκότητας της συμφωνίας η Goldman Sachs χρέωσε αναλογικά υψηλότερες προμήθειες χρηματιστηριακών συναλλαγών απ’ ό,τι χρέωνε για συμφωνίες μικρότερου μεγέθους και απλούστερης δομής.

Αρχικά ΠΑΣΟΚ και μετά ΝΔ

Όπως έγραφε το 2008 η εφημερίδα “Ελευθεροτυπία”, η συμφωνία αυτή ήταν “εκτός αγοράς” (off market swaps, με πολύ υψηλότερα επιτόκια) και μυστική, χωρίς κανείς να ξέρει τι ακριβώς είχε συμφωνηθεί και ποιος κέρδιζε τι. Οι φήμες στην αγορά οργίαζαν και μιλούσαν για μερικές εκατοντάδες εκατομμύρια που κέρδισε η Goldman, από “το πιο επικερδές deal” που είχε γίνει.

Ποτέ δεν αποδείχθηκε τίποτα. Η ομάδα των golden girls και boys, που έκλεισε για λογαριασμό της Goldman τη συμφωνία, έγινε περιζήτητη από τους ανταγωνιστές και ανέβασε το κασέ της στα ύψη.

Η επικεφαλής του κλιμακίου της Goldman, η ελληνικής καταγωγής Αντι Λουδιάδη που έκανε το ντιλ, λέγεται ότι κέρδισε τόσα χρήματα, που θα μπορούσε να μην ξαναεργαστεί.

Οι δόσεις για το swap των 2,8 δισ. που συμφωνήθηκε να ξεκινήσουν από το 2004, ήταν 360 εκατομμύρια ευρώ το χρόνο, συν τον πληθωρισμό, με χρονολογία αποπληρωμής το 2019, σύμφωνα με τεχνοκράτες της κυβέρνησης Σημίτη, ενώ οι της Ν.Δ. μιλούν για 430 εκατ.

Ο Χρ. Σαρδελής, πρόεδρος του Οργανισμού Διαχείρισης Δημόσιου Χρέους το 2001 (ΟΔΔΗΧ), εμφανίζεται και στο ντοκιμαντέρ που βασίζεται στους “Banksters”, για τη λειτουργία της Goldman Sachs. Χρόνια πριν δήλωνε πως δεν μπορούσε να κρύψει την απογοήτευσή του για το θόρυβο που προκλήθηκε, τον οποίο είχε αποδώσει σε σκοπιμότητες.

“Δεν αρνούμαι ότι αυτά στοιχίζουν”, είχε δηλώσει στην “Ελευθεροτυπία”. “Τότε όμως είχαμε ένα όραμα. Κάναμε μία επένδυση για την Ελλάδα και μας βγήκε σε εφιάλτη, με όλα αυτά. Αν είχαμε προβλέψει τις αλλαγές στο επιτοκιακό περιβάλλον, θα είχαμε δώσει άλλη δομή στο χρέος. Μετά το 2001 και την πτώση των δίδυμων πύργων έπεσαν τα επιτόκια και αυξήθηκε η λογιστική αξία του. Μπορεί κάποιος να πει ότι αυτό σχεδιάστηκε για να βγάλει λεφτά η Goldman Sachs, αλλά αν φτάσουν να πουν ότι ξέραμε πως θα πέσουν και οι δίδυμοι πύργοι…”. Ο κ. Σαρδελής υποστηρίζει ότι όσοι μιλούν για το swap του 2001 “το κάνουν για να σκεπάσουν άλλα” και προσθέτει: “Ας απολογηθούν και αυτοί που το διαπραγματεύτηκαν το 2005”.

Και όντως, η περιπέτεια του swap συνεχίστηκε επί κυβερνήσεων Ν.Δ.

Μετά το σκάνδαλο Enron που ξέσπασε στις ΗΠΑ, άρχισαν οι έλεγχοι στις αμερικανικές τράπεζες και η Goldman Sachs ήθελε να το ξεφορτωθεί. Ζήτησε λοιπόν, το 2005, από την ελληνική κυβέρνηση να το πάρει πίσω. Ο Γ. Αλογοσκούφης δέχθηκε κι έβαλε την Εθνική Τράπεζα να το αγοράσει, η οποία το πήρε στην τιμή των 5,5 δισ. (από 2,8 που ήταν αρχικά). Η Ν.Δ. λέει ότι το έκανε για να το επιμηκύνει, μειώνοντας την ετήσια δόση σε 320 εκατομμύρια μέχρι το 2039.

Το ποσό αυτό εξακολουθούσε να αποτελεί “κρυφό” χρέος, προς την Εθνική. Μόνο που το 2008 η ΕΚΤ άρχισε να ρωτά την κυβέρνηση εάν έχει χρέη σε κρυφά swaps και αυτή σφύριζε αδιάφορα. Μέχρι που ήρθε η κυβέρνηση Παπανδρέου. Τότε φανερώθηκε και το κρυφό swap των 5,5 δισ. που συνέβαλε στην αύξηση του χρέους, με τις γνωστές συνέπειες.

Πρώην στέλεχος του υπ. Οικονομικών της κυβέρνησης ΠΑΣΟΚ παραδέχθηκε ότι “φέρναμε τα έσοδα του μέλλοντος στο παρόν και τις υποχρεώσεις του παρόντος τις στέλναμε στο μέλλον”.

Ο Γ. Παπανδρέου αρχικά εμφανίστηκε πρόθυμος να εξεταστεί και το swap του 2001 στην εξεταστική για την οικονομία. Οι δηλώσεις του όμως προκάλεσαν την ενόχληση του Κ. Σημίτη και έτσι έκανε πίσω.

Σύμφωνα με έκθεση της Eurostat (15/11/ 2010), “η Ελλάδα πραγματοποίησε σε μεγάλο αριθμό ανταλλαγές χρέους (swaps) εκτός αγοράς από το 2001 έως και τα τέλη του 2007, οι οποίες οδήγησαν στην αύξηση του εθνικού χρέους της”.

Η Goldman Sachs έχει κατηγορηθεί από τον γαλλικό τύπο ότι εκμεταλλεύτηκε την πληροφόρηση που είχε σχετικά με το πραγματικό ύψος του χρέους της Ελλάδας και κερδοσκόπησε ποντάροντας στην κατάρρευση της ελληνικής οικονομίας.

Σταδιακά, η Goldman Sachs κατάφερε να στήσει ένα δίκτυο και στην Ευρώπη και βοήθησε στο “μαγείρεμα” του χρέους της Ελλάδας.

Ο Μάριο Ντράγκι, ήταν ο άνθρωπος που κάθισε στην καρέκλα του αντιπροέδρου της τράπεζας από το 2002 ως το 2005 και το όνομά του ενεπλάκη με το μαγείρεμα του ελληνικού χρέους.

Ο Ντράγκι διαβεβαίωσε όταν ανέλαβε τη θέση του αντιπροέδρου το 2002, αλλά και ότι δεν είχε αναμιχθεί στην παραποίηση των ελληνικών στοιχείων από την Goldman Sachs, δύο χρόνια νωρίτερα.

Ακολουθεί ο Μάριο Μόντι, διευθύνων σύμβουλος της τράπεζας από το 2005, αλλά και ο Λουκάς Παπαδήμος, επικεφαλής της Τράπεζας της Ελλάδος από το 1994 ως το 2002, που σύμφωνα με δημοσίευμα της Le Monde, “συμμετείχε στην επιχείρηση των ψεύτικων λογαριασμών που έφτιαξε η Goldman Sachs”, στην απόκρυψη δηλαδή του ελληνικού χρέους.

Όπως έγραφε η Le Monde, η Goldman Sachs δεν αφήνει ποτέ τους ανθρώπους της να αποκαλύπτουν τη σχέση μαζί της, ακόμα κι όταν τους έχει ανατεθεί κάποια θεσμική αποστολή, όπως στην περίπτωση του Μάριο Μόντι, ο οποίος είχε αναλάβει το 2010 μία έρευνα για την ευρωπαϊκή αγορά και την οποία του είχε αναθέσει ο πρόεδρος της Κομισιόν, Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο.

Επισημαίνει ότι το δίκτυο επιρροής που είχε δείξει την ισχύ του πριν ή και κατά τη διάρκεια της αναταραχής που προκάλεσε η κρίση του 2008, έχασε την “αποτελεσματικότητά’ του, αν και υπήρχαν περιπτώσεις όπου οι μέθοδοι της επενδυτικής τράπεζας έπιαναν, όπως για παράδειγμα στην ελληνική περίπτωση και στα σενάρια για κλυδωνισμούς στην Ευρωζώνη.