Κώστας Βάρναλης: 5 πράγματα που πρέπει να ξέρεις για τον “Ποιητή της εργατιάς”

Σαν ήμερα, στις 16 Δεκεμβρίου του 1974, έφυγε από τη ζωή πλήρης ημερών (90 ετών), ο ποιητής, πεζογράφος, δοκιμιογράφος και μεταφραστής, Κώστας Βάρναλης.

Στρατευμένος κοινωνικά, ο αριστερός ποιητής τιμήθηκε με το Βραβείο Λένιν το 1959, καθώς όλοι αναγνώρισαν την εκφραστική του πλαστικότητα, τη λυρική φαντασία και τη σατιρική διάθεσή του, αλλά και το μεγάλο ενδιαφέρον του για τον άνθρωπο.

Γνωστός για τα αριστερά του φρονήματα, ο Βάρναλης τιμωρήθηκε με εξορία στον Άη Στράτη, αλλά και στερούμενος τη θέση του παιδαγωγού. Το 1925, όταν επιβλήθηκε η δικτατορία του Θεόδωρου Πάγκαλου, ο Βάρναλης που ήταν μέχρι τότε γυμνασιάρχης, απολύθηκε από τα καθήκοντά του, καθώς θεωρούταν “επικίνδυνος για το καθεστώς”.

Παρά το γεγονός ότι καταξιώθηκε τόσο ως ποιητής όσο και ως χρονογράφος, ποτέ δεν ξέχασε την ταξική καταγωγή του ούτε και τις ιδεολογίες του. Δημιούργησε ποιήματα-θρύλους, όπως οι “Μοιραίοι” , η ιστορική “Μπαλάντα του κυρ Μέντιου” και ο “Οδηγητής”, στο περιεχόμενο των οποίων οι αριστερές του ιδέες ήταν έκδηλες. Πάμε να δούμε πέντε πράγματα για τον “Ποιητή της Εργατιάς”.

1. Τιμήθηκε με το βραβείο Ειρήνης του Λένιν το 1959

Η ασυμβίβαστα κοινωνική στρατευμένη τέχνη του ήταν ο λόγος που τιμήθηκε με το βραβείο, αντίστοιχο του σημερινού βραβείου Νόμπελ Ειρήνης.

2. Έζησε τις φρικαλεότητες του ελληνοτουρκικού πολέμου, 1897

Ο Κώστας Βάρναλης γεννήθηκε το 1884 στον Πύργο της Ανατολικής Ρωμυλίας (σημερινό Μπουργκάς της Βουλγαρίας), μέσα σε ελληνική οικογένεια της περιοχής. 

Πριν ολοκληρώσει τη φοίτηση στο ελληνικό σχολείο του Πύργου έζησε από πρώτο χέρι τις φρικαλεότητες του ελληνοτουρκικού πολέμου του 1897, ένα γεγονός που του σφράγισε την παιδική του ηλικία.

3. Υπήρξε ένθερμος δημοτικιστής

Στην ηλικία των 18 ετών ο Κώστας Βάρναλης μεταφέρθηκε στην Αθήνα για να σπουδάσει Φιλολογία. Τότε πήρε μέρος στη διαμάχη για το Γλωσσικό Ζήτημα, ως υποστηρικτής των δημοτικιστικών.

Είναι από τους πρώτους ποιητές μάλιστα που γράψανε στη Δημοτική Γλώσσα τα έργα τους.

4. “Το Φως που καίει”, Δήμος Τανάλιας

Ένα από τα μεγαλύτερα έργα του Βάρναλη είναι το “Φως που Καίε锨, το οποίο κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 1922, στην Αλεξάνδρεια. Πρόκειται για το ποίημα που σηματοδότησε την λογοτεχνική του στροφή. Ο ποιητής είχε προσχωρήσει στην Αριστερά και αυτό φάνηκε και στην τέχνη του.

Σημειώνεται ότι το έργο κυκλοφόρησε με την υπογραφή “Δήμος Τανάλιας” και όχι με το όνομα του ποιητή.

Στίχοι:

 Νὰ σ᾿ ἀγναντεύω, θάλασσα, νὰ μὴ χορταίνω 

ἀπ᾿ τὸ βουνὸ ψηλὰ

στρωτὴ καὶ καταγάλανη καὶ μέσα νὰ πλουταίνω

ἀπ᾿ τὰ μαλάματά σου τὰ πολλά…

…/Ἔτσι νὰ στέκω, θάλασσα, παντοτεινὲ ἔρωτά μου

μὲ μάτια νὰ σὲ χαίρομαι θολὰ

καὶ νά ῾ναι τὰ μελλούμενα στὴν ἅπλα σου μπροστά μου, 

πίσω κι᾿ ἀλάργα βάσανα πολλά. 

5. Η τελευταία του απαγγελία

Βίντεο ντοκουμέντο με τον Κώστα Βάρναλη να απαγγέλλει το τελευταίο του ποίημα, το 1974, έτος θανάτου του.

Με πάθος την αλήθεια φανερώνω,

μα ποιος μ ακούει; Κάτι άγουρα παιδιά. 

Γυροκοιτάω, κανένας δε με ξέρει, 

όπως κι εγώ δεν ξέρω τον εαυτό μου. 

Πλήθος μεγάλοι στο Μουσείο της Τέχνης, 

αθάνατοι όλοι, λίγοι μόνο ζούνε. 

Το ποίημα αυτό είναι γραμμένο αμέσως μετά την πτώση της χούντας και βρίσκεται στη συλλογή Οργή λαού που εκδόθηκε μετά τον θανατό του.