Λεόν Μπλουμ: Ο άνθρωπος στον οποίο χρωστάμε τις διακοπές μας

Το ανήσυχο καλοκαίρι του 1936 στην πρωθυπουργία της Γαλλίας βρισκόταν ο σοσιαλιστής ηγέτης Λεόν Μπλουμ. Τον Απρίλιο εκείνης της χρονιάς οι βουλευτικές εκλογές που διεξήχθησαν στη χώρα έδωσαν τη νίκη στο Συνασπισμό του Λαϊκού Μετώπου του οποίου είχε αναλάβει την αρχηγία.

Ο Μπλουμ, που, αν και νομικός, διέπρεψε στην κριτική βιβλίου και θεάτρου, αναμείχθηκε στην πολιτική λόγω της υπόθεσης Ντρέιφους –του οποίου υπήρξε ακραιφνής υποστηρικτής- και οδηγήθηκε στο σοσιαλισμό λόγω του θαυμασμού που έτρεφε στο Ζαν Ζωρές. Σε μια θερμή εποχή -τον Αύγουστο του ίδιου χρόνου θα ξεσπούσε ο ισπανικός εμφύλιος και τρία χρόνια αργότερα ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος- ο ρόλος της κυβέρνησης μιας χώρας ισχυρής, όπως η Γαλλία, θα μπορούσε να είναι αποφασιστικός: προάσπιση της κοινωνικής δικαιοσύνης στο εσωτερικό, και εξ αντανακλάσεως στο εξωτερικό, προάσπιση της παγκόσμιας ειρήνης στο διπλωματικό επίπεδο.

Αλλά, όπως αποδείχτηκε, η βραχύβια κυβέρνηση του Μπλουμ ελάχιστα πράγματα επηρέασε. Κατέπεσε, καταπονημένη από τις εσωτερικές διαφωνίες του Συνασπισμού, για τον Ισπανικό Εμφύλιο κυρίως, από την άγρια αντιπολίτευση (ιστορική η ρήση «καλύτερα  Χίτλερ παρά Μπλουμ») και αφού προηγουμένως ο Μπλουμ αναγκάστηκε να παραιτηθεί από την πρωθυπουργία.

Αργότερα, το 1942, δικάστηκε από την προδοτική κυβέρνηση του Βισύ ως υπεύθυνος (!) για την ήττα των Γάλλων από τους Γερμανούς.

Η πολιτική του Λεόν Μπλουμ ήταν πολιτική συνέπειας στις σοσιαλιστικές αρχές: κρατικοποίησε τις πολεμικές βιομηχανίες και την τράπεζα της Γαλλίας ενώ προσπάθησε να αντιμετωπίσει το πρόβλημα της αυξανόμενης δύναμης του γερμανοϊταλικού άξονα.

Αλλά, το ότι έμεινε στην ιστορία, δεν οφείλεται μόνο σε όλα τούτα: η κυβέρνηση του Μπλουμ, μαζί με τις άλλες σημαντικές κοινωνικές μεταρρυθμίσεις που επέβαλε –εβδομάδα 40 εργάσιμων ωρών, συλλογικές διαπραγματεύσεις και συμβάσεις- καθιέρωσε για πρώτη φορά νομοθετικά τις «πληρωμένες παύσεις», την άδεια μετ’ αποδοχών των εργαζομένων.

Τον Ιούνιο του 1936 ο Συνασπισμός του Λαϊκού Μετώπου κατέθεσε στη γαλλική βουλή το σχετικό σχέδιο νόμου το οποίο και υπερψηφίστηκε στις 20 του ίδιου μήνα. Τούτο δεν ήταν βέβαια κάτι που οι αντιπολιτευόμενες δυνάμεις της δεξιάς δέχτηκαν ελαφρά τη καρδία. Στην περιβόητη δίκη του ’42, ο Μπλουμ απολογήθηκε και γι’ αυτό:

«με κατηγόρησαν ότι έκανα τους Γάλλους εργάτες να χάσουν την όρεξη για δουλειά, πως ενθάρρυνα το πνεύμα της απολαύσεως και της ευκολίας. Κι όμως, η ψυχαγωγία δεν είναι σχολή τεμπελιάς. Είναι η ανάπαυση μετά τη δουλειά. Ένα είδος συμφιλίωσης του εργάτη με τη φυσική ζωή από την οποία έχει αποκοπεί και αλλοτριωθεί».

 Ο Μπλουμ δεν έμεινε μόνο στις «πληρωμένες παύσεις». Ταυτόχρονα, όπως αναφέρει το artinews,  ίδρυσε και το υπουργείο Κοινωνικής Ψυχαγωγίας, το οποίο και ανέθεσε σε έναν από τους νεότερους βουλευτές του. «Το προλεταριάτο» έλεγε «που με την εργασία του είναι η ενεργός δύναμη του κόσμου, έχει δικαίωμα σε όλα τα άνθη που παρέχει η εργασία του, σε όλες τις απολαύσεις της κουλτούρας, σε όλες τις απολαύσεις τις τέχνης».

Έτσι, οι ταπεινοί παράδεισοι που, κυρίως κατά το θέρος, απολαμβάνουν οι εργαζόμενοι «δεν ήταν πια μια νοσταλγία. Ούτε», κατά πως λέει ο ποιητής, «πολύ περισσότερο, μια ανταμοιβή. Ήταν ένα δικαίωμα» (Ελύτης, Ο Μικρός Ναυτίλος). Δικαίωμα στον αναστοχασμό, στην αναζήτηση, στην ανάταση.

Το προλεταριάτο σήμερα, από τους χειρώνακτες ως τους γραφιάδες και τα μεσαία στελέχη, τρομοκρατημένο από την αβεβαιότητα των καιρών μας -που όμοιά της μόνο η εποχή του Μπλουμ έχει να επιδείξει- έχει τις ίδιες αλυσίδες και τα ίδια προτάγματα. Τα ανακλαστικά του ίδιου συστήματος που έκαναν τους πολιτικούς αντιπάλους του Μπλουμ να λένε «καλύτερα ο Χίτλερ», με τις δεξιές κυβερνήσεις, έχουν καταστρατηγήσει κεκτημένα δεκαετιών. Συλλογικές διαπραγματεύσεις και συμβάσεις πήγαν στο βρόντο, το 8ωρο έγινε «ιδεοληψία», το 10ωρο, βλέπε Αυστρία, είναι εδώ.

Η τρομαχτική πρωταρχική συσσώρευση που συντελείται στη Δύση, ογδόντα δύο χρόνια μετά, έχει ήδη καταστρέψει τον ταπεινό παράδεισο του Ιούνη του 1936 για τον Ευρωπαίο άνθρωπο. Το κεκτημένο των πληρωμένων παύσεων, απ’ τα ελάχιστα που έμειναν, ίσως, αύριο μεθαύριο, γίνει η νέα ιδεοληψία από την οποία η ανά τας Ευρώπας «δεξιά του Κυρίου» θα αποφασίσει να απαλλάξει την κοινωνία.

Γενικός σεβασμός στο πρόσωπό του

Ο Μπλουμ έμεινε στην πρωθυπουργία μόλις έναν χρόνο. Τον Ιούνιο του 1937 παραιτήθηκε όταν η Γερουσία, όπου πλειοψηφούσαν οι συντηρητικοί, αρνήθηκε να του παραχωρήσει έκτακτες εξουσίες για την αντιμετώπιση των οικονομικών προβλημάτων της χώρας. Καταβλήθηκαν προσπάθειες για την ανασύσταση της κυβέρνησης και ο Μπλουμ χρημάτισε αντιπρόεδρός της καθώς και πρωθυπουργός πάλι για έναν μήνα το 1938. Τελικά όμως το Λαϊκό Μέτωπο διαλύθηκε.

Με την κατάληψη της Γαλλίας από τους Γερμανούς το 1940 το δωσιλογικό καθεστώς του Βισύ συνέλαβε τον Μπλουμ με την κατηγορία ότι ήταν υπεύθυνος για την ήττα. Αλλά ο δεινός ρήτορας Μπλουμ και οι συγκατηγορούμενοί του μετέτρεψαν τη δίκη τους σε καταιγιστική καταγγελία κατά των κατηγόρων τους. Οι Γερμανοί εξοργίστηκαν από αυτή την εξέλιξη, διέκοψαν τη δίκη και μετέφεραν τον Μπλουμ σε στρατόπεδο συγκέντρωσης, από όπου τον απελευθέρωσαν τα αμερικανικά στρατεύματα το 1945.

Μετά την απελευθέρωση της Γαλλίας ο Μπλουμ, περιβαλλόμενος από τον γενικό σεβασμό, ηγήθηκε αμιγούς σοσιαλιστικής υπηρεσιακής κυβέρνησης για έναν μήνα το 1946-47 και συνέβαλε στη διαμόρφωση των θεσμών της Τέταρτης Γαλλικής Δημοκρατίας.