Μίκης Θεοδωράκης: 5 πράγματα που πρέπει να ξέρεις για τον σπουδαίο συνθέτη

Ο Μίκης Θεοδωράκης αποτελεί έναν από τους σπουδαιότερους συνθέτες της χώρας μας, καθώς και μία από τις σημαντικότερες και πιο πολυσυζητημένες προσωπικότητες της νεώτερης Ελλάδας. Στην εξηντάχρονη καριέρα του, ο Μίκης Θεοδωράκης έχει γράψει πάνω από 1.000 τραγούδια, πολλά συμφωνικά έργα, καντάτες και ορατόρια, μουσική για δεκάδες θεατρικά έργα και τραγωδίες, όπερες και μουσική για τον κινηματογράφο.

Σαν σήμερα, στις 29 Ιουλίου 1925, ο Μίκης Θεοδωράκης γεννήθηκε στη Χίο και με αφορμή τα 94α γενέλθλιά του, καταγράφουμε πέντε σημαντικά πράγματα που πρέπει να ξέρουμε για αυτόν.

1. Τα πρώτα χρόνια στη μουσική και την πολιτική

Πριν από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο είχε ανακαλύψει την αγάπη του για τη μουσική κι έγραψε τις πρώτες του συνθέσεις, ενώ το 1942 εξέδωσε τα πρώτα του ποιήματα, με το ψευδώνυμο Ντίνος Μάης. Το 1943 εγκαθίσταται οριστικά στην Αθήνα και συνεχίζει τις μουσικές του σπουδές, με δάσκαλο τον Φιλοκτήτη Οικονομίδη. Παράλληλα, αναπτύσσει αντιστασιακή δράση, μέσα από τις τάξεις της ΕΠΟΝ και του ΚΚΕ. Θα συλληφθεί από τους Ιταλούς και στη φυλακή θα γνωρίσει το έργο του Μαρξ.

2. “Πάντρεψε” τον λαϊκό ήχο με την ποίηση

Ένα βράδυ του 1958, ενώ περιμένει τη γυναίκα του στο αυτοκίνητο, διαβάζει τον «Επιτάφιο» του Γιάννη Ρίτσου κι επί τόπου μελοποιεί τα πρώτα οκτώ ποιήματα. Το 1960 θα ηχογραφηθούν για πρώτη φορά με τη φωνή του Γρηγόρη Μπιθικώτση. Είναι η εποχή, που ο Θεοδωράκης περνάει στο χώρο του τραγουδιού και «παντρεύει» τους λαϊκούς ρυθμούς, τα λαϊκά όργανα, τους λαϊκούς τραγουδιστές και την ποίηση των κορυφαίων εκπροσώπων της γενιάς του ’30 (Σεφέρης, Ελύτης, Ρίτσος κ.ά.). Από τα έργα του εκείνης της περιόδου ξεχωρίζουν τα: «Αρχιπέλαγος», «Πολιτεία Α’ και Β’», «Επιφάνεια», «Μαουτχάουζεν», «Άξιον Εστί».

3. Το συρτάκι του “Ζορμπά”

Το 1964 ο Μίκης Θεοδωράκης έγραψε μουσική για την ταινία του Μιχάλη Κακογιάννη «Ζορμπάς», η οποία έγινε γνωστή ως «Συρτάκι» και από τότε ακούγεται και χορεύεται στις ελληνικές ταβέρνες σε όλο τον κόσμο.

Ο «Χορός του Ζορμπά» είναι το ορχηστρικό τραγούδι που έγραψε και το οποίο συμπεριλήφθηκε στο soundtrack της ταινίας Αλέξης Ζορμπάς (1964), το οποίο κυκλοφόρησε το 1965. To κομμάτι είχε κυκλοφορήσει και σε single, μαζί με το Στρώσε το στρώμα σου, από την RCA Victor. Πρόκειται για ένα από τα δημοφιλέστερα κομμάτια του Έλληνα συνθέτη και έχει συμπεριληφθεί σε πολλούς compilation δίσκους του. Το κομμάτι μετά την κυκλοφορία της ταινίας έγινε δημοφιλές παγκοσμίως και διασκευάστηκε ή ερμηνεύτηκε από μουσικούς διαφόρων ειδών και εθνικότητας. Μερικές από αυτές τις διασκευές κατάφεραν να εισέλθουν και σε διάφορα charts.

Από το εν λόγω κομμάτι δημιουργήθηκε ο χορός συρτάκι, ο οποίος δεν είναι κάποιος παλιός Ελληνικός παραδοσιακός χορός. Η χορογραφία του κομματιού, την οποία έγραψε ο Γιώργος Προβιάς και θεωρείται ο δημιουργός του χορού, εμπεριέχει στοιχεία από παραδοσιακούς ελληνικούς χορούς, όπως το χασαποσέρβικο και χασάπικο. Το κομμάτι εμφανίζεται στην ταινία στη σκηνή της παραλίας όπου o Basil ζητά στον Ζορμπά να του μάθει να χορεύει. Το κομμάτι ακολουθεί επιτάχυνση ρυθμού, αρχικά είναι σε 4/4 και όταν μεταβληθεί στο πιο γρήγορο μέρος είναι σε 2/4.

4. Οι εξορίες και η μεταπολίτευση

Κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου Πολέμου (1946-1949) θα εξοριστεί πρώτα στην Ικαρία και στη συνέχεια στη Μακρόνησο. Οι πολιτικές του διώξεις δεν ανακόπτουν το δημιουργικό του έργο.

Με την επιβολή της δικτατορίας της 21ης Απριλίου 1967 ξεκινήσει ένας νέος κύκλος διώξεων και εξοριών για τον συνθέτη, που τελείωσε το 1970 με την αμνηστία που του χορηγήθηκε, ύστερα από διεθνή κατακραυγή και προσπάθειες προσωπικοτήτων, όπως ο Ντμίτρι Σοστακόβιτς, ο Λέοναρντ Μπερνστάιν, ο Χάρι Μπελαφόντε, ο Άρθουρ Μίλερ και ο Χανς Άισλερ. Έφυγε στο εξωτερικό και έδωσε δεκάδες συναυλίες εναντίον των συνταγματαρχών, που τον έκαναν παντού γνωστό ως σύμβολο του αντιδικτατορικού αγώνα.

Την περίοδο της Μεταπολίτευσης γνώρισε ευρεία αποδοχή και η μουσική του, που ακούστηκε πάλι ελεύθερα. Έγινε σημείο αναφοράς μιας νέας περιόδου για την Ελλάδα και ταυτόχρονα παρέμεινε σύμβολο για τους αγωνιστές πολλών χωρών ενάντια σε ολοκληρωτικά καθεστώτα. Πολλά από τα έργα που έγραψε κατά τη διάρκεια της επταετίας εκδόθηκαν τα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης («Ο ήλιος και ο χρόνος», «Τα Λαϊκά», «Τα τραγούδια του Ανδρέα», «Λιανοτράγουδα», «Κάντο Χενεράλ», «Επιφάνεια Αβέρωφ» και πολλά άλλα.

5. Η πολιτική του δράση

Ο Μίκης Θεοδωράκης ασχολήθηκε ενεργά με την πολιτική κατά τη διάρκεια της Μεταπολίτευσης. Έθεσε το περίφημο δίλημμα «Καραμανλής ή τανκς», εκλέχθηκε βουλευτής (2 φορές με το ΚΚΕ και δύο φορές με τη Νέα Δημοκρατία) κι έγινε υπουργός στην κυβέρνηση Μητσοτάκη. Παράλληλα, ξεκίνησε με τον τούρκο μουσικό Ζουλφί Λιβανελί μία προσπάθεια προσέγγισης ανάμεσα στους λαούς της Ελλάδας και της Τουρκίας.