Νέλσον Μαντέλα: Ο ηγέτης που εξάλειψε τις ανισότητες

Εμβληματική μορφή του αγώνα για την εξάλειψη των ανισοτήτων και των διακρίσεων, φυλακισμένος για 27 χρόνια, πριν γίνει ο πρώτος μαύρος πρόεδρος της Νοτίου Αφρικής στις πρώτες εκλογές χωρίς φυλετικούς διαχωρισμούς, ο Νέλσον Μαντέλα έχει ξεχωριστή θέση στην ιστορία του 20ού αιώνα ως μαχητής εναντίον του τελευταίου ρατσιστικού καθεστώτος στον δυτικό κόσμο.

Ο Μαντέλα γεννήθηκε στις 18 Ιουλίου του 1918 στο μικρό χωριό Μβέζο, στο νοτιοανατολικό τμήμα της χώρας, και του δόθηκε το όνομα Ρολιλάχλα Μαντέλα. Το όνομα Νέλσον το πήρε από τη δασκάλα του την πρώτη του μέρα στο σχολείο, αλλά στη χώρα θα γινόταν αργότερα γνωστός και απλά ως Μαντίμπα, το όνομα της φυλής του.

Το 1937 στάλθηκε σε κολέγιο μεθοδιστών ιεραποστόλων, όπου για πρώτη φορά στη ζωή του απέκτησε φιλική σχέση με ανθρώπους από διαφορετική φυλή από αυτόν. Τελικά, για να αποφύγει ένα προξενιό, κατέληξε στο Γιοχάνεσμπουργκ, όπου ξεκίνησε σπουδές Νομικής.

Ως φοιτητής αγωνίστηκε για να δοθούν πολιτικά και κοινωνικά δικαιώματα στις πάμπολλες ομάδες αυτοχθόνων στην Νότιο Αφρική.Το 1944 μπήκε στην οργάνωση «Αφρικανικό Εθνικό Κογκρέσο» (ANC), ιδρύοντας μαζί με άλλους και τη Νεολαία του ΑΝC.

Στην πολιτική θεώρηση του Μαντέλα θα μπλέκονταν ο αντιαποικιακός αγώνας, η μάχη κατά των θεσμοθετημένων διακρίσεων βάσει φυλής, ο μαρξισμός και ακόμη και η αρχή της αντίστασης χωρίς βία του Μαχάτμα Γκάντι.

Το 1952 ήλθε αντιμέτωπος για πρώτη φορά με το δικαστικό σύστημα του Απαρτχάιντ,όταν του επιβλήθηκαν περιοριστικοί όροι για την πολιτική του δραστηριότητα, με βάση τον νόμο για την “αντιμετώπιση του κομμουνισμού.

Αργότερα τον ίδιο χρόνο άνοιξε, μαζί με τον Όλιβερ Τάμπο, το πρώτο δικηγορικό γραφείο της Νοτίου Αφρικής μόνο με μαύρους νομικούς. Εξασκώντας τη δικηγορία, ο Μαντέλα έκανε εκστρατεία για την καταπολέμηση του Απαρτχαϊντ και το 1956 κατηγορήθηκε για εσχάτη προδοσία. Μετά την πολύχρονη δίκη εναντίον του ίδιου και των συγκατηγορούμενών του, οι κατηγορίες τελικά κατέπεσαν.

Το καθεστώς του Απάρτχαιντ σκλήραινε όμως όλο και περισσότερο την στάση του και τελικά το 1960 το Εθνικό Αφρικανικό Κογκρέσο κηρύχθηκε παράνομο. Μαζί του πέρασε στην παρανομία και ο Μαντέλα, που απομακρύνθηκε από την αρχή της μη βίας. Τελικά, συνελήφθη ξανά, κατηγορήθηκε για σαμποτάζ και απόπειρα ανατροπής της κυβέρνησης και καταδικάστηκε το 1964 σε ισόβια.

Με τον Μαντέλα στη φυλακή και την ηγεσία του εξόριστη, τα μέλη του ANC οι αυτόχθονες της Νοτίου Αφρικής προχωρούσαν σε εξεγέρσεις που κατέληγαν σε αιματηρή καταστολή. Τα στελέχη του ANC που βρίσκονταν στο εξωτερικό επέλεξαν να ξεκινήσουν εκστρατεία στη διεθνή κοινότητα εναντίον του Άπαρτχαϊντ γύρω από ένα πρόσωπο -τον φυλακισμένο Νέλσον Μαντέλα.

Εντός και εκτός Νοτίου Αφρικής, ο Μαντίμπα έγινε το σύμβολο της καταπίεσης και το σύμβολο του αγώνα για ελευθερία και ισότητα.

Οι εξελίξεις, στις οποίες συνέβαλε και η διεθνής κατακραυγή, οδήγησαν στην αποκατάσταση του ANC και την απελευθέρωση του Μαντέλα στις 11 Φεβρουαρίου του 1990. Από την ηγεσία του ANC, ξεκίνησε τις συνομιλίες με την κυβέρνηση για ένα κράτος, στο οποίο όλοι οι πολίτες θα ήταν ίσοι απέναντι στο νόμο ανεξαρτήτως φυλής με την κατάρτιση νέου Συντάγματος.

Τιμήθηκε, μαζί με τον τότε πρόεδρο της χώρας Φρέντερικ ντε Κλερκ, με το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης το 1993. Στις εκλογές του επόμενου χρόνου, το ANC κέρδισε με απόλυτη πλειοψηφία και στις 9 Μαΐου ο Μαντέλα εξελέγη από το νέο Κοινοβούλιο ο πρώτος μαύρος πρόεδρος της Νοτίου Αφρικής.

Μετά το τέλος της θητείας του το 1999, πήρε μέρος ως διαμεσολαβητής σε διάφορες ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις στην Αφρική. Τελικά, αποσύρθηκε οριστικά από τα κοινά το 2004 αντιμετωπίζοντας προβλήματα υγείας. Οι δημόσιες εμφανίσεις του έγιναν έκτοτε όλο και λιγότερες.

Αυτές είναι ορισμένες από τις πιο ιστορικές φράσεις του:

* “Πάντα κάτι φαίνεται αδύνατο, μέχρι να πραγματοποιηθεί”.

* “Αν υπάρχουν όνειρα για μία όμορφη Νότιο Αφρική, τότε υπάρχουν και οι δρόμοι που οδηγούν στον στόχο τους. Οι δύο από αυτούς τους δρόμους, θα μπορούσαν να ονομάζονται ‘καλοσύνη’ και ‘συγχώρεση'”.

* “Είμαι βαθιά αισιόδοξος. Αν αυτό προέρχεται από τη φύση ή την ανατροφή μου, δεν το ξέρω. Υπήρξαν πολλές σκοτεινές στιγμές, κατά τις οποίες η πίστη μου στην ανθρωπότητα δοκιμάστηκε σημαντικά, αλλά δεν μπορούσα να επιτρέψω στον εαυτό μου να παραδοθεί στην απελπισία. Αυτός ο δρόμος οδηγεί στην ήττα και τον θάνατο”.

* “Ένα καλό μυαλό και μία καλή καρδιά είναι πάντα ένας τρομερός συνδυασμός”.

* “Αν μιλήσεις σε κάποιον σε γλώσσα που καταλαβαίνει, μιλάς στο μυαλό του. Αν μιλήσεις στη γλώσσα του, μιλάς στην καρδιά του”.

* “Κανείς δεν γεννιέται, μισώντας κάποιον για το χρώμα του δέρματος, την καταγωγή ή τη θρησκεία του. Οι άνθρωποι πρέπει να μάθουν να μισούν κι αν μπορούν να διδαχθούν το μίσος, μπορούν να διδαχθούν και την αγάπη, γιατί η αγάπη έρχεται πιο φυσικά στην ανθρώπινη καρδιά, παρά το αντίθετο”.

* “Έμαθα, ότι το θάρρος δεν είναι η έλλειψη φόβου, αλλά ο θρίαμβος επί του φόβου. Γενναίος δεν είναι εκείνος, που δεν νιώθει φόβο, αλλά εκείνος που τον υπερνικά”.

* Όταν ανέβει κανείς ένα μεγάλο βουνό, καταλαβαίνει ότι έχει μπροστά του πολλά ακόμη να ανέβει”.

* “Αν θέλεις να κάνεις ειρήνη με τον εχθρό σου, πρέπει να δουλέψεις μαζί του. Και τότε, γίνεται σύμμαχός σου”.

* “Η ελευθερία δεν θα είχε κανένα νόημα, χωρίς ασφάλεια στα σπίτια και τους δρόμους”.

* “Δεν υπάρχει τίποτα, που να με φοβίζει περισσότερο, από το να ξυπνήσω μία μέρα χωρίς πρόγραμμα, που θα με βοηθούσε να δώσω λίγη ευτυχία σε εκείνους που δεν έχουν εισοδήματα, στους φτωχούς, τους αγράμματους, εκείνους που κλυδωνίζονται από ανίατες ασθένειες”.

* “Είναι προτιμότερο, να ηγείσαι από την πίσω γραμμή και να αφήνεις άλλους να φαίνονται, ειδικά όταν γιορτάζεις την νίκη κάθε φορά που κάτι καλό συμβαίνει. Στην πρώτη γραμμή μπαίνεις μόνο, όταν υπάρχει κίνδυνος. Τότε και οι άνθρωποι εκτιμούν την ικανότητα ηγεσίας σου”.

* “Δεν υπήρξα Μεσσίας, αλλά ένας συνηθισμένος άνθρωπος, που έγινε ηγέτης, κάτω από εξαιρετικές συνθήκες”.

* “Είναι σοφό, το να πείθεις τους ανθρώπους να κάνουν πράγματα, κάνοντάς τους να πιστεύουν ότι ήταν δική τους ιδέα”.

Τον Οκτώβριο του 1963, ο Μαντέλα και 9 ακόμη κατηγορήθηκαν για δολοπλοκία, με στόχο τη βίαιη πτώση της κυβέρνησης, στη δίκη που έμεινε γνωστή ως “Rivonia Trial”.

Αντιμέτωπος με τη θανατική ποινή, αυτά τα λόγια είπε ενώπιον του δικαστηρίου:

“Πολέμησα κατά της κυριαρχίας των λευκών και πολέμησα κατά της κυριαρχίας των μαύρων. Ονειρεύομαι το ιδανικό μίας δημοκρατικής και ελεύθερης κοινωνίας, όπου όλοι οι άνθρωποι θα ζουν μαζί, σε αρμονία και με ίσες ευκαιρίες. Είναι ένα ιδανικό, για το οποίο ελπίζω να ζήσω και να πετύχω. Αν όμως αυτό χρειάζεται, είναι ένα ιδανικό, για το οποίο είμαι προετοιμασμένος να πεθάνω”.

Ο Νέλσον Μαντέλα έφυγε από τη ζωή στις 5 Δεκεμβρίου του 2013.