Νίκος Μπελογιάννης: “Με ένα γαρύφαλλο ξεκλείδωσε όλη την αθανασία”

Αγωνιστής, αλύγιστος, κομμουνιστής, καθοδηγητής, συγγραφέας, ταπεινός ως άνθρωπος. Είναι μόνο μερικές από τις λέξεις που μπορούν να χαρακτηρίσουν τον Νίκο Μπελογιάννη. Σαν σήμερα, πριν από 68 χρόνια, ο Νίκος Μπελογιάννης, ο Νίκος Καλούμενος, ο Δημήτρης Μπάτσης και ο Ηλίας Αργυριάδης εκτελούνται διά τουφεκισμού στο Γουδί.

Ήταν τα χρόνια των πιο σκληρών μετεμφυλιακών αντικομμουνιστικών διώξεων. Με τον θάνατό του ο Μπελογιάννης, ο άνθρωπος με το γαρύφαλλο όπως έμεινε στην Ιστορία, έγινε ένας από τους αλύγιστους της ταξικής πάλης.

Η ζωή του

Ο Μπελογιάννης γεννήθηκε στην Αμαλιάδα το 1915. Από τα μαθητικά του χρόνια εντάχθηκε στην ΟΚΝΕ, ενώ το 1934 έγινε μέλος του ΚΚΕ. Υπήρξε άριστος μαθητής, και εισήλθε με εξετάσεις στη Νομική Σχολή Αθηνών, προτού όμως μπορέσει να αποφοιτήσει, συνελήφθη λόγω της εμπλοκής του με το (παράνομο τότε) ΚΚΕ και φυλακίστηκε στην Ακροναυπλία, στα χρόνια της δικτατορίας της 4ης Αυγούστου του Μεταξά. Ο πόλεμος του 1940 τον βρήκε έγκλειστο στην Ακροναυπλία, απ’ όπου μαζί με τους 600 συγκρατούμενούς τους κομμουνιστές ζήτησε να πολεμήσει στην πρώτη γραμμή, αλλά η μεταξική κυβέρνηση το αρνήθηκε. Αντί αυτού, τον Απρίλιο του 1941 παραδόθηκε από το καθεστώς στις γερμανικές αρχές Κατοχής μαζί με τους άλλους κομμουνιστές κρατουμένους.

Η δράση του σε ΕΛΑΣ-ΔΣΕ

Το 1943 θα καταφέρει να αποδράσει απ’ το Νοσοκομείο «Σωτηρία», όπου είχε μεταφερθεί ως άρρωστος, και αναλαμβάνει σειρά κομματικών χρεώσεων στην περιοχή της Πελοποννήσου. Στα χρόνια της ναζιστικής κατοχής ήταν καπετάνιος μεραρχίας του ΕΛΑΣ στην Πελοπόννησο και μέλος του Γραφείου Περιοχής Πελοποννήσου του ΚΚΕ. Στη διάρκεια του αγώνα του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας (ΔΣΕ) τοποθετήθηκε Πολιτικός Επίτροπος στη 10η και την 1η Μεραρχία, ενώ προηγούμενα είχε χρεωθεί στη Διαφώτιση του Γενικού Αρχηγείου, στη Σχολή Αξιωματικών κ.α. Στην 7η Ολομέλεια της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ, εκλέχθηκε αναπληρωματικό μέλος της ΚΕ του Κόμματος.

Η αποστολή του Μπελογιάννη στην Ελλάδα

Τον Ιούνιο του 1950 επέστρεψε κρυφά στην Ελλάδα μέσω Αργεντινής με το ψευδώνυμο Ερρίκος Πανόζ, με σκοπό να ανασυγκροτήσει τις οργανώσεις του (παράνομου τότε) ΚΚΕ στην Αθήνα, που είχαν διαλυθεί από τις συλλήψεις και εκτελέσεις πολλών στελεχών του. Στις 20 Δεκεμβρίου 1950, συνελήφθη και δικάστηκε για την εμπλοκή του με το ΚΚΕ με βάση τον Αναγκαστικό Νόμο 509/1947, σύμφωνα με τον οποίο το Κομμουνιστικό Κόμμα είχε κηρυχθεί παράνομο θεωρούμενο ως εγκληματική οργάνωση. Κατηγορήθηκε, επίσης, ως κατάσκοπος της Σοβιετικής Ένωσης.

Ο Μπελογιάννης έδωσε όλες τις δυνάμεις του για την ανάπτυξη των Κομματικών Οργανώσεων και για τον συνδυασμό της παράνομης με τη νόμιμη δράση, ενεργώντας ορισμένες φορές παράτολμα, στην προσπάθεια να αξιοποιήσει τις δυνατότητες που εκτιμούσε ότι ήταν μεγάλες. Ωστόσο, η δράση του δεν κράτησε για πολύ…

Οι 2 δίκες και η εκτέλεση

Σύμφωνα με το sansimera.gr στις 15 Νοεμβρίου ο πρόεδρος του έκτακτου στρατοδικείου Αντισυνταγματάρχης Ανδρέας Σταυρόπουλος ανακοινώνει την ετυμηγορία, πλαισιωμένος από τους στρατοδίκες Γεώργιο Παπαδόπουλο (τον μετέπειτα δικτάτορα), Ν. Κομιάνο, Γ. Κοράκη, και Θ. Κυριακόπουλο. Ο Νίκος Μπελογιάννης είναι μεταξύ των καταδικασθέντων σε θάνατο. Η απόφαση προκαλεί διεθνή κατακραυγή, ενώ στο εσωτερικό της χώρας το πολιτικό κλίμα φορτίζεται και πάλι επικίνδυνα.

Τρεις μήνες μετά, στις 15 Φεβρουαρίου 1952, η δίκη επαναλαμβάνεται. Δεσπόζουσα μορφή, ο 37χρονος Μπελογιάννης, ο οποίος παρακολουθεί την όλη διαδικασία μ’ ένα κόκκινο γαρύφαλλο στο χέρι, απαντώντας σε όλες τις κατηγορίες με περισσή ευπρέπεια και ψυχραιμία.

Την 1η του Μάρτη εκδόθηκε η απόφαση του Στρατοδικείου. Ο Νίκος Μπελογιάννης και ο Ηλίας Αργυριάδης καταδικάστηκαν δύο φορές σε θάνατο. Οι Δημήτρης Μπάτσης, Ελλη Ιωαννίδου, Τάκης Λαζαρίδης, Νίκος Καλούμενος, Χαράλαμπος Τουλιάτος και Μιλτιάδης Μπισμπιάνος καταδικάστηκαν σε θάνατο. Στις 28 Μάρτη το Συμβούλιο Χαρίτων έκανε δεκτές τις αιτήσεις των τεσσάρων απ’ τους οκτώ που καταδικάστηκαν σε θάνατο και απέρριψε τις άλλες. Πάρα τις διεθνείς αντιδράσεις που εκφράστηκαν από εκατομμύρια εργαζομένων, συνδικάτων, επιστημονικών φορέων, κομμάτων αλλά και επιφανών προσωπικοτήτων (Πικάσο, Πωλ Ελυάρ, Λουί Αραγκόν, Πάμπλο Νερούδα, Τσάρλι Τσάπλιν, Ναζίμ Χικμέτ κ.ά.), η κυβέρνηση Πλαστήρα προχώρησε στην εκτέλεση των τεσσάρων.

Στις 30 Μάρτη 1952, 4 παρά 10 το πρωί, μέρα Κυριακή – που δεν εκτελούσαν ούτε οι Γερμανοί ναζιστές – εκτελέστηκαν στου Γουδί οι Νίκος Μπελογιάννης, Ηλίας Αργυριάδης, Νίκος Καλούμενος και Δημήτρης Μπάτσης.

Τα άσχημα μαντάτα ταξιδεύουν γρήγορα μέχρι το στρατόπεδο συγκέντρωσης πολιτικών κρατουμένων στον Αϊ Στράτη, όπου ζει εξόριστος ο Γιάννης Ρίτσος. Την ίδια μέρα θα γράψει το ποίημα Ο Άνθρωπος με το Γαρύφαλλο.

‘’Σήμερα το στρατόπεδο σωπαίνει. Σήμερα ο ήλιος τρέμει αγκιστρωμένος στη σιωπή όπως τρέμει το σακάκι του σκοτωμένου στο συρματόπλεγμα. Σήμερα ο κόσμος είναι λυπημένος. Ξεκρέμασαν μια μεγάλη καμπάνα και την ακούμπησαν στη γη. Μες στο χαλκό της καρδιοχτυπά η ειρήνη. Σιωπή. Ακούστε τούτη την καμπάνα. Σιωπή. Οι λαοί περνούν σηκώνοντας στους ώμους τους το μέγα φέρετρο του Μπελογιάννη.’’

Η ταινία

Το 1980, βγήκε στις κινηματογραφικές αίθουσες «Ο άνθρωπος με το γαρύφαλλο», παραγωγής «Άρμα Φιλμ». Μια ταινία που έλαβε μεγάλης ανταπόκρισης στη χρονιά προβολής της και περιλαμβάνει ένα ιδιαίτερα αξιόλογο καστ.

Ο Φοίβος Γκικόπουλος ενσάρκωσε τον Νίκο Μπελογιάννη, ενώ πρωταγωνιστικούς ρόλους είχαν οι Πέτρος Φυσσούν, Κώστας Καζάκος, Μάνος Κατράκης, Αλέκος Αλεξανδράκης και Μίρκα Παπακωνσταντίνου. Τη σκηνοθεσία υπέγραψε ο Νίκος Τζίμας, ενώ ο ίδιος έγραψε και το σενάριο, μαζί με τον δημοσιογράφο της Ελευθεροτυπίας Πότη Παρασκευόπουλο.

Αντί επιλόγου

Στην ιστορική απολογία του, ο Μπελογιάννης ανέφερε μεταξύ άλλων: «Οι κομμουνιστές που τους καταδικάζουν ως προδότες δώσανε το αίμα τους για το ψωμί και τις ελευθερίες του λαού. Αγωνιστήκαμε δίχως να γνωρίσουμε ύπνο για να προφτάσουμε την αυγή και το αύριο και να δημιουργήσουμε νέους χρόνους και εποχές, στο μπόι των ονείρων μας, στο μπόι των ανθρώπων.»

«Εάν έκανα δήλωση αποκήρυξης θα αθωωνόμουνα κατά πάσα πιθανότητα μετά μεγάλων τιμών… Αλλά η ζωή μου συνδέεται με την ιστορία του ΚΚΕ και τη δράση του… Δεκάδες φορές μπήκε μπροστά μου το δίλημμα: να ζω προδίδοντας τις πεποιθήσεις μου, την ιδεολογία μου, είτε να πεθάνω, παραμένοντας πιστός σ’ αυτές. Πάντοτε προτίμησα το δεύτερο δρόμο και σήμερα το ξαναδιαλέγω» δήλωνε περήφανος ο Μπελογιάννης ενώπιον των δήμιών του.