Ντοκουμέντο : Ο αδημοσίευτος φάκελος Ζαχαριάδη από το Νταχάου και οι 30 ‘χαμένες’ μέρες του

Η Εφημερίδα των Συντακτών φέρνει στη δημοσιότητα άγνωστα ντοκουμέντα από την κράτηση του Νίκου Ζαχαριάδη στο Νταχάου την ώρα που συμπληρώνονται 70 χρόνια από την είσοδο των αμερικανικών δυνάμεων στο στρατόπεδο συγκέντρωσης στις 29 Απριλίου του 1945.

Τα νέα στοιχεία δημοσιεύονται για πρώτη φορά στα χρονικά και είναι τα μοναδικά που διασώζονται στο “Διεθνές Ερευνητικό Κέντρο (ITS) στο Bad-Arolsen, όπου και φυλάσσονται τα αρχεία των κρατουμένων στο Νταχάου.

Περαιτέρω στοιχεία, όπως εκθέσεις των ναζί για τις καθημερινές τους δραστηριότητες, αναφορές ανακρίσεων και δικαιολογητικά για την ένταξη τους στο καθεστώς “προστατευτικής κράτησης”, δεν περιλαμβάνονται στον φάκελο που υπάρχει στο κέντρο και παραμένει άγνωστο το εάν διατηρήθηκαν και πού βρίσκονται σήμερα.

Η παράδοση στους Γερμανούς

Με την εισβολή των Γερμανικών στρατευμάτων και την εκ μέρους τους ανάληψη της διοίκησης των φυλακών, ο Ζαχαριάδης και εκατοντάδες πολιτικοί κρατούμενοι παραδόθηκαν στη Γκεστάπο στις 27 Απριλίου του 1941. Ο Ζαχαριάδης μεταφέρθηκε αρχικά στο Τατόι και από εκεί αεροπορικώς στη Θεσσαλονίκη, στο Βελιγράδι και τέλος στη Βιέννη στις φυλακές “Λέζελ”.

Έξι μήνες αργότερα, στις 30 Νοεμβρίου του 1941 μεταφέρθηκε στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Νταχάου, όπου έμεινε κρατούμενος μέχρι τη λήξη του πολέμου, τον Μάιο του 1945. Μετά από ιατρικές φροντίδες γύρισε στην Ελλάδα στις 29 Μάη του 1945.

Η δράση του Ζαχαριάδη στο στρατόπεδο ήταν να έχει σχέσεις με τη κρυφή διοίκηση των κρατουμένων, καθώς και να δίνει συμβουλές σε άλλους κρατούμενους.

Ο Ζαχαριάδης κατηγορήθηκε από τους πολιτικούς του αντιπάλους και για συνεργάτης των Γερμανών στο στρατόπεδο συγκέντρωσης, και μάλιστα ως αποδεικτικό στοιχείο υπήρχε πλαστογραφημένο γράμμα του συγκρατούμενού του Κοσμά Τζίφου. Ο συγκρατούμενος Παναγιώτης Καραπιπέρης αναφέρει ότι σώθηκε χάρη σε συμβουλή του Ζαχαριάδη.

Επιστροφή στην Ελλάδα

Την Πρωτομαγιά του 1945 με έκτακτο παράρτημα ο Ριζοσπάστης πληροφορούσε τους αναγνώστες του ότι ο Ν. Ζαχαριάδης ήταν ζωντανός και επέστρεφε από το Νταχάου. Με την επιστροφή του ανέλαβε και πάλι την θέση του Γενικού Γραμματέα και την ηγεσία του ΚΚΕ από τον Γιώργο Σιάντο. Σύμφωνα με την απόφαση της 11ής Ολομέλειας της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ τον Απρίλιο του 1945, τη 13η μέρα που ανέλαβε ο Ζαχαριάδης την ηγεσία, στις 12 Ιουνίου, ο Ριζοσπάστης ανακοίνωσε την καταδίκη και απομόνωση του Άρη Βελουχιώτη σημειώνοντας σχετικά:

“Ο σ. Ζαχαριάδης μας ανακοίνωσε ότι η Κ.Ε. του ΚΚΕ αφού συζήτησε πάνω σε εκθέσεις που ήλθαν από διάφορες κομματικές οργανώσεις, αποφάσισε να καταγγείλει ανοιχτά την ύποπτη και τυχοδιωκτική δράση του Άρη Βελουχιώτη, ή Θανάση Κλάρα, ή Μιζέρια.

Παράλληλα με την αποκήρυξη του Βελουχιώτη, έκανε δήλωση στις 31 Μαΐου ότι η συμφωνία της Βάρκιζας έπρεπε να εκτελεστεί κατά γράμμα καθώς μια βδομάδα αργότερα δήλωσε είμαι έτοιμος, για τη Δημοκρατία, να πολεμήσω σαν απλός στρατιώτης κάτω από τις διαταγές του στρατηγού Πλαστήρα.

Ακόμα δήλωσε ότι σε περίπτωση που η δημοκρατική πλειοψηφία αποφάσιζε την ένοπλη κατάληψη της Βόρειας Ηπείρου το κόμμα παρά τις διαφωνίες του θα υποτάσσονταν ενώ παράλληλα διατύπωσε τη θεωρία των δύο πόλων η οποία εξομοίωνε τη Βρετανία με τη Σοβιετική Ένωση.

Στις 12 Ιουνίου στη 12η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ αποφασίστηκε η δημοσιοποίηση της κομματικής διαγραφής του Βελουχιώτη.

Όταν ο Ζαχαριάδης χάθηκε για 30 μέρες

Γράφει ο Σπύρος Χατζάρας στο βιβλίο του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ-ΜΕΛΙΓΑΛΑΣ:

“Ο Νίκος Ζαχαριάδης στις 15 Αυγούστου 1946, υπέβαλε στην Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ στο οποίο αναφερόταν στην ζωή του στο Νταχάου και περιέγραφε την απελευθέρωση του ως εξής.

“Όταν στις 29 του Απρίλη ήρθαν οι Αμερικάνοι στο Νταχάου, εγώ έφυγα και πήγα στο Μόναχο, στους εκεί δικούς μας αιχμάλωτους πολέμου (εαμίτες και ελασίτες). Μετά 2 μέρες ήρθαν οι Αμερικάνοι και με πήραν και με κράτησαν, ως τη μέρα που μ’ έστειλαν αεροπορικώς στο Παρίσι, σ’ ένα είδος περιορισμού. Στο Παρίσι παρουσιάστηκα στην Ελλην. Πρεσβεία, αυτή ενήργησε στην αγγλική Πρεσβεία, και έτσι έφτασα στις 29.5.45 στην Αθήνα με το όνομά μου σαν αξιωματικός του ελληνικού στρατού. Αυτό έγινε για να ευκολυνθεί το ταξίδι”.

Από την απελευθέρωση του Νταχάου μέχρι την άφιξη του στην Αθήνα πέρασαν 30 ημέρες. Σκοτεινές. Το στρατόπεδο παραδόθηκε μεν στις 29 Απριλίου 1945 αλλά οι κρατούμενοι δεν απελευθερώθηκαν αμέσως, γιατί υπήρχε φόβος διασποράς του τύφου, που είχε ξεσπάσει στο στρατόπεδο, και έπρεπε να μοιραστούν στους “κηδεμόνες” τους.

 Ο Ζαχαριάδης όμως δεν ήταν στο στρατόπεδο αλλά στο Μόναχο. Οι Γερμανοί τον είχαν πάρει μαζί άλλους Γερμανούς κομμουνιστές και τον είχαν στο Μόναχο μαζί με Έλληνες αιχμάλωτους που έμεναν σ’ ένα μεγάλο παλιό σχολειό, και καθάριζαν τα ερείπια απ’ τους βομβαρδισμούς .

Ο συγκρατούμενος του Ζαχαριάδη Δημήτρης Σωτηριάδης (Εφημερίδα Ανασύνταξη, 15-30 Απρίλη 2003), αναφέρει:

“O Ζαχαριάδης είχε ολοφάνερα φόβους για το τι μπορούσε να συμβεί τις τελευταίες ώρες της απελευθέρωσης από το Νταχάου. Έφυγε λοιπόν και πήγε στο Μόναχο. Εμείς οι υπόλοιποι μείναμε. Μετά πληροφορηθήκαμε ότι τον αναζητούσαν. Υπέθεσαν ότι οι “δικοί του άνθρωποι” θα ήξεραν που κρύβονταν. Όμως από τους δικούς του δεν ήταν πλέον κανένας εκεί, εκτός από μένα και έναν άλλο, τον Νίκο Γιοκαρίνη .Αυτός ήταν που ήρθε και μου είπε: “Ψάχνουν τον Ζαχαριάδη. Ξέρεις που μπορεί να είναι;” Εγώ βέβαια αρνήθηκα ότι ήξερα. “Ιδέα δεν έχω που μπορεί να είναι”, του απάντησα. Την ίδια στιγμή, όμως, σε κάποιον που γνώριζα και που του είχα εμπιστοσύνη του είπα: “Πήγαινε στο σχολείο, βρες τον Ζαχαριάδη, και πες του ότι τον ψάχνουν. Όταν έμαθαν ότι βρίσκεται στο Μόναχο δεν είχε πλέον κανένα λόγο να κρύβεται. Τους είπε ότι θέλει να φύγει στη Γαλλία. Πήγε στο Παρίσι κι από εκεί με άλλο όνομα ξαναγύρισε στην Ελλάδα, φυσικά όλα αυτά με τη βοήθεια του Γαλλικού Κομμουνιστικού Κόμματος».

Έτσι νόμιζε ο Δημητριάδης. Με τη βοήθεια του Γαλλικού Κομμουνιστικού Κόμματος”.

Ο “υπουργός εξωτερικών” του ΚΚΕ που ήταν “απεσταλμένος” του Ριζοσπάστη στη διάσκεψη του Σαν Φρανσίσκο για την δημιουργία του ΟΗΕ, πληροφορήθηκε την τύχη του Ζαχαριάδη την πρώτη Μαΐου, δύο μέρες μετά τον εντοπισμό του και έστειλε το ακόλουθο επείγον τηλεγράφημα στο Κόμμα: “ΑΓΙΟΣ ΦΡΑΓΚΙΣΚΟΣ, 1 του Μάη, (Ιδ. επείγον τηλεγράφημα. Ωρα 1.45′ π.μ.). Στο διαβόητο χιτλερικό στρατόπεδο συγκέντρωσης του Νταχάου, κοντά στο Μόναχο, που το κατέλαβαν χθες τα αμερικανικά στρατεύματα, οι σύμμαχοί μας Αμερικανοί απελευθέρωσαν μεταξύ των 32.000 κρατουμένων και τον αγαπημένο μας αρχηγό σ. Νίκο Ζαχαριάδη. Εζήτησα από τις αμερικανικές αρχές λεπτομέρειες για τις συνθήκες της απελευθέρωσης του σ. Ζαχαριάδη, τις οποίες και θα σας μεταδώσω αμέσως μόλις τις λάβω”.

Από την απελευθέρωση του Ζαχαριάδη από το Νταχάου μέχρι την άφιξη του στην Αθήνα, με VIP πτήση της ΡΑΦ πέρασαν επαναλαμβάνω 30 μέρες. Οι Αμερικανοί τον έπιασαν στο Μόναχο ή μάλλον παραδόθηκε στους Αμερικανούς την 1η Μαΐου.

Οι λόγοι της σύλληψης του ασφαλώς υπάρχουν και αναφέρονται στα αμερικανικά αρχεία αλλά κανείς διδάκτωρ ιστορικός ή δημοσιογράφος δεν θέλησε ποτέ να εντοπίσει τα σχετικά έγγραφα. Ορισμένοι χωρίς να στηρίζονται πουθενά και κυρίως χωρίς να το λέει ο Ζαχαριάδης λένε ότι τον κράτησαν σε καραντίνα λόγω του Τύφου.

(Γιώργος Μαργαρίτης , Ε-Ιστορικά τεύχος 235, 6/5/2004) “Η επιστροφή αυτή δεν έγινε γρήγορα, καθώς ο πρώην κρατούμενος χρειάστηκε ιατρικές φροντίδες για την αποκατάσταση της κλονισμένης από της στερήσεις φυσικής του κατάστασης”.

Ο ίδιος ο Ζαχαριάδης δεν λέει πουθενά για ιατρικές φροντίδες και γράφει απλά ότι τον “κράτησαν σ’ ένα είδος περιορισμού”, ως τη μέρα τον έστειλαν αεροπορικώς στο Παρίσι. Που τον κρατούσαν και γιατί , δεν μάθαμε ποτέ.

Ξέρουμε όμως ότι οι Γερμανοί στις 20 Μαΐου 1941 τον έστειλαν στην Βιέννη , με VIP πτήση, (Τατόι –Θεσσαλονίκη-Βελιγράδι- Βιέννη), όπου ανακρίθηκε από τη Γκεστάπο και έμεινε κρατούμενος στις φυλακές “Λέζελ”, ως τις 30 Νοεμβρίου 1941 οπότε μεταφέρθηκε στο Νταχάου. Μια δική του εκδοχή για την κατάθεση του στην Γκεστάπο με ημερομηνία «18 Ιούνη 1941» δημοσίευσε (31.5.45) ο Ζαχαριάδης στον “Ριζοσπάστη”, και η οποία δεν υποστηρίζεται από κανένα άλλο στοιχείο.

Ο ίδιος ο Ζαχαριάδης στο κείμενο του 1946 ανέφερε: “Εκεί με ανάκριναν. Αρνήθηκα να δώσω οποιοδήποτε οργανωτικοτεχνικό στοιχείο για το Κ.Κ.Ε. και κατέληξα στη δήλωσή μου ενάντια στο χιτλερισμό, την κατοχή στην Ελλάδα κλπ. που είναι δημοσιευμένη στο “Ρ”.

Οι Γερμανοί τον ανέκριναν, περίπου 28 μέρες. (Τα γερμανικά αρχεία δεν τα έχει ψάξει κανείς) .

Η συμφωνία των Συμμάχων ήταν ότι οι Δυτικοί έπρεπε να μεταφέρουν στις χώρες τους, τους ομήρους που υπάγονταν στη δικιά τους σφαίρα επιρροής. Ο συγκρατούμενος του Ζαχαριάδη Βαγγέλης Παπανίκος, (1999 “Ο Νίκος Ζαχαριάδης στο Νταχάου” λέει :

“Στο Μόναχο μείναμε αρκετό καιρό. Από τις πρώτες μέρες ο Ζαχαριάδης ήρθε σ’ επαφή με τη ρώσικη στρατιωτική επιτροπή, που είχε έρθει από τη Μόσχα να μεριμνήσει για την επιστροφή των Ρώσων αιχμαλώτων και την τακτοποίηση των ομήρων που ήταν στη σφαίρα επιρροής της Ρωσίας. Εμείς κανονικά έπρεπε να πάμε στην πατρίδα μας μέσω Ιταλίας. Τη συμφωνία των Συμμάχων δεν τη γνωρίζαμε. Δεν ξέραμε ότι οι Δυτικοί έπρεπε να μεταφέρουν στις χώρες τους, τους ομήρους που υπάγονταν στη δικιά τους σφαίρα επιρροής. Είχαμε μάθει, μέσες-άκρες, για τα γεγονότα που είχαν διαδραματιστεί στην πατρίδα μας, αλλά ότι υπαγόμαστε στη σφαίρα επιρροής των Εγγλέζων, δεν το ξέραμε θετικά. Αν το είχε μάθει ο Ζαχαριάδης ερχόμενος σ’ επαφή με την επίσημη ρώσικη επιτροπή, δεν το γνωρίζω. Ο δρόμος της επιστροφής που διαλέξαμε ήταν δύσκολος και μακρύς. Αργήσαμε πολύ να φτάσουμε στα μέρη μας. Με εντολή του Ζαχαριάδη πήγαμε όλοι μας σ’ ένα ρώσικο στρατόπεδο”.

Ο Ζαχαριάδης λοιπόν πριν επικοινωνήσει με τους Αμερικανούς ήρθε σε επαφή με τους σοβιετικούς. Οι Αμερικανοί τον έδωσαν στους Άγγλους που τον έφεραν στην Ελλάδα.

Ο “Ριζοσπάστης” έγραψε:

“Ο σ. Ζαχαριάδης ήρθε με αεροπλάνο σήμερα το πρωί μέσον Νεαπόλεως. Από το Παρίσι έφυγε χθες αεροπορικώς. Το απόγευμα ο σ. Ζαχαριάδης ήρθε στα γραφεία του «Ριζοσπάστη». Φορούσε τη στρατιωτική στολή των αιχμαλώτων και είναι γερός”.

Ούτε λέξη για τη ΡΑF που τον έφερε και φορούσε “τη στρατιωτική στολή των ..αιχμαλώτων”.

Και οι Εγγλέζοι όπως και η Γκεστάπο στη Βιέννη τον ανέκριναν, και έκαναν μια συμφωνία μαζί του.

Όμως ποτέ κανείς δεν θέλησε να ψάξει στα Αγγλικά και τα Αμερικανικά αρχεία”.

(Φωτογραφίες: Εφημερίδα των Συντακτών)