Όταν η ΔΕΘ ‘έκλεβε’ από τη λάμψη της Ρίτα Χέιγουορθ και του Άντονι Κουίν

«Κάθε Έλλην πρέπει να θεωρήση Εθνικόν καθήκον του να επισκεφθή την πρώτην Διεθνή Έκθεσιν μας, που εμπνέει αληθινά αίσθημα εθνικής υπερηφάνιας» ανέφεραν οι καταχωρίσεις της πρώτης ΔΕΘ, τον  Οκτώβρη του 1926. Ενενήντα χρόνια αργότερα η ΔΕΘ μοιάζει να ισορροπεί ανάμεσα στην λάμψη που σιγά σιγά ξεθωριάζει και στο αίσθημα της απαιτούμενης ανανέωσης. Κάνοντας τη μακρά αναδρομή των 9 δεκαετιών, διαπιστώνουμε πως η έκθεση από τα πρώτα κιόλας χρόνια λειτουργίας της δεν είχε αποκλειστικές οικονομικές, εμπορικές και κοινωνικές διαστάσεις, αλλά επίσης αποτελούσε ένα ψυχαγωγικό και κοινωνικό γεγονός που ενίσχυαν οι λαμπεροί επισκέπτες του. Όπως σημειώνει ο Κυριάκος Α. Ποζρικίδης, Διευθύνων Σύμβουλος της ΔΕΘ – Helexpo Α.Ε., στο βιβλίο του «Ιστορίες της Έκθεσης» ήδη από την προπολεμική περίοδο έδιναν το παρών στη Έκθεση πρωθυπουργοί, βασιλείς και καλλιτέχνες της εποχής, καθώς από την 1η κιόλας ΔΕΘ η ψυχαγωγία ήταν βασικό συστατικό της επιτυχίας των διοργανώσεων. Ο συνωστισμός όμως των διάσημων αστέρων παρατηρήθηκε κυρίως τις δεκαετίες του ’60 και ’70.

Φεστιβάλ Κινηματογράφου και ΔΕΘ

Το 1960 καθιερώθηκε η Εβδομάδα Ελληνικού Κινηματογράφου, η οποία εξελίχθηκε στο γνωστό μας Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου. Η ιδέα γεννήθηκε από τους δύο στυλοβάτες της Μακεδονικής Καλλιτεχνικής Εταιρείας ΤΕΧΝΗ, τον Λίνο Πολίτη και τον Παύλο Ζάννα και υιοθετήθηκε άμεσα από την ΔΕΘ. Στην πρώτη κριτική επιτροπή μεταξύ άλλων συμμετείχαν ο Στράτης Μυριβήλης, η Κατίνα Παξινού και ο Ιωάννης Βελλίδης, ενώ παρούσες ήταν και οι πρωταγωνίστριες της εποχής: η Αλίκη Βουγιουκλάκη, η Τζένη Καρέζη, η Μάρω Κοντού και δεκάδες άλλοι καλλιτέχνες. Το πρώτο βραβείο ανδρικού ρόλου δόθηκε στον Δημήτρη Χορν για την ταινία «Μια του κλέφτη» και το αντίστοιχο γυναικείο στην Αλίκη Βουγιουκλάκη για την ταινία «Μανταλένα». Στον Μάνο Χατζιδάκι απονεμήθηκε το βραβείο μουσικής για την ταινία «Το ποτάμι». Στην τελετή της απονομής των βραβείων δημοπρατήθηκε ένας χορός με την Αλίκη Βουγιουκλάκη υπέρ του δημοτικού βρεφοκομείου Θεσσαλονίκης και όπως διαβάζουμε στο βιβλίο «Ιστορίες της Έκθεσης»  ο εφοπλιστής κ. Νομικός πλειοδότησε με το ποσό των 30.000 δρχ.

Μία από τις χρυσές σελίδες της ιστορίας της ΔΕΘ γράφτηκε το 1977, όταν στην πόλη κατέφτασε η Ρίτα Χέιγουορθ ως επίσημη προσκεκλημένη του 6ου Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου. Όπως ήταν αναμενόμενο έκλεψε την παράσταση, έγινε πρωτοσέλιδο στην εφημερίδα Μακεδονία, φωτογραφήθηκε και εμφανίστηκε σε δεξίωση που παρατέθηκε προς τιμήν της από τη διοίκηση της διοργανώτριας ΔΕΘ στο ξενοδοχείο Ηλέκτρα Παλάς. Η ΔΕΘ και το Υπουργείο Βορείου Ελλάδος της προσέφεραν συμβολικά ειδική τιμητική διάκριση (αντίγραφο της προτομής της θεάς Ήρας) και δίπλωμα για την προσφορά της στην 7η τέχνη.  Τέσσερα χρόνια αργότερα, το 1981, στο 10ο και τελευταίο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου όπου συμμετείχαν εκατόν σαράντα ταινίες, επίσημοι προσκεκλημένοι της ΔΕΘ για το Φεστιβάλ ήταν ο βρετανός ηθοποιός Τρέβορ Χάουαρντ και οι Άντονι Κουίν και Τσαρλς Μπρόνσον. Η άφιξη του φιλέλληνα Άντονι Κουίν χαρακτηρίστηκε ως κορυφαία στιγμή του Φεστιβάλ, όπως και η παρουσία του στην τελετή απονομής των βραβείων.

Το Φεστιβάλ Τραγουδιού Θεσσαλονίκης

Το Ελληνικό Φεστιβάλ Τραγουδιού γεννήθηκε στην Αθήνα το 1959, με τη Νανά Μούσχουρη να κατακτά το Α’ και Β’ βραβείο. Τρία χρόνια αργότερα, το 1962, για πρώτη χρονιά η ΔΕΘ σε συνεργασία με την Ελληνική Μουσική Εταιρία δημιούργησε έναν νέο θεσμό. Το Ελληνικό Φεστιβάλ Τραγουδιού μετονομάστηκε σε Φεστιβάλ Ελαφρού Ελληνικού Τραγουδιού και μετακόμισε στη Θεσσαλονίκη. Περισσότεροι από 10.000 θεατές απόλαυσαν την πρώτη διοργάνωση και το Α’ βραβείο απονεμήθηκε στο τραγούδι των Κώστα Γιαννίδηκαι Στέλιου Χριστοφίδη «Οι αλυσίδες» που ερμήνευσε η Καίτη Μπελίντα. Διαγωνιζόμενοι στο 1ο Φεστιβάλ ήταν μεταξύ άλλων η Τζένη Βάνου, η Ζωή Κουρουκλή και ο Γιάννης Βογιατζής, που αναδείχτηκε νικητής την επόμενη χρονιά, με το τραγούδι των Κώστα Κλάβα και Αλέξη Αλεξόπουλο Πέταξε ένα πουλί. Την ίδια χρονιά, το 1963, για πρώτη χρονιά παρουσιαστής της βραδιάς ήταν ο αξέχαστος, για τους παλαιότερους, Άλκης Στέας. Το 1990, στο 30ο Φεστιβάλ όπου πρωτοεμφανίστηκε ο Σάκης Ρουβάς, συμπαρουσιάστρια του Άλκη Στέα ήταν η Ζωή Λάσκαρη. Μέλη της κριτικής επιτροπής υπήρξαν τα επόμενα χρόνια ο Μάνος Χατζιδάκης (1965) Σοφία Βέμπο (1966) Αλέκος Σακελλάριος (1967 & 1972), ο Γιώργος Κατσαρός (1972) και ο Φρέντυ Γερμανός (1972).

Οι συναυλίες της Έκθεσης

Η ανάγκη της ψυχαγωγικής διάστασης είχε διογκωθεί στις μεταπολεμικές ΔΕΘ, όταν κορυφαία ονόματα όχι μόνο στον ελληνικό χώρο, αλλά και σε παγκόσμιο επίπεδο έδιναν συναυλίες κυρίως στον χώρο του Παλέ ντε Σπορ. «Η ΔΕΘ ήταν φιλόξενη σε όλα τα είδη της μουσικής» υπογραμμίζει ο Κυριάκος Α. Ποζρικίδης και εξηγεί πως είχε δημιουργηθεί και η παράδοση της εμφάνισης διαφόρων καλλιτεχνικών σχημάτων στα κέντρα διασκέδασης της πόλης κατά τη διάρκεια της Έκθεσης.  Από το Παλέ Ντε Σπορ, το στολίδι της Έκθεσης όπως το χαρακτήριζαν, πέρασαν καλλιτέχνες όπως οι Γάλλοι Σαρλ Αζναβούρ, Σιλβί Βαρτάν, Τζόνι Χαλιντέι, η επίσης Γαλλίδα τραγουδίστρια Δαλιδά και η Ελληνίδα διεθνούς φήμης καλλιτέχνιδα Βίκυ Λέανδρος. Στη 40η ΔΕΘ το 1975, στον ίδιο χώρο, πραγματοποιήθηκαν δυο συναυλίες του συνθέτη Σταύρου Ξαρχάκου, με την συμμετοχή των Ν. Ξυλούρη, Δ. Γαλάνη, Ν. Δημητράτου και Β. Σταύρου. Από τον Ντέμη Ρούσσο που το 1973 είχε προγραμματίσει δύο συναυλίες και λόγω υψηλής ζήτησης πραγματοποίησε και 3η, τον Βλάση Μπονάτσο που συμμετείχε το 1975 στην Ροκ Όπερα – Τρωϊκός Πόλεμος, τον Γιάννη Πάριο που το 1976 συμμετείχε σε εθελοντική συναυλία, αλλά και τον Ίαν Γκίλαν τον Deep Purple (1980), το ψυχαγωγικό πρόγραμμα της ΔΕΘ ήταν πάντα πλούσιο και γεμάτο εκπλήξεις. Στην πιο σύγχρονη ιστορία της Έκθεσης δεν μπορούμε να παραλείψουμε και το πολυθέαμα «Η Μαρία Φαραντούρη τραγουδάει τους Έλληνες», το 2000.  

Η ελληνική τηλεόραση γεννήθηκε στη ΔΕΘ

Η ιστορία της ελληνικής τηλεόρασης αρχίζει το 1951 με τον νόμο 1663 με τον οποίο προβλεπόταν η ίδρυση και λειτουργία ραδιοτηλεοπτικών σταθμών των Ενόπλων Δυνάμεων – διάταξη η οποία καταργήθηκε 15 χρόνια αργότερα- ενώ παράλληλα προβλεπόταν και η λειτουργία της Υπηρεσίας Ενημέρωσης Ενόπλων Δυνάμεων (ΥΕΝΕΔ) που θα είχε την αρμοδιότητα για την εγκατάσταση και λειτουργία ραδιοτηλεοπτικών σταθμών. Από την ψήφιση του παραπάνω νόμου έγιναν πολλές προσπάθειες για τη λειτουργία τηλεοπτικού σταθμού όμως «οι Έλληνες για πρώτη φορά είδαν τηλεόραση στη ΔΕΘ το 1960. Το περίπτερο της ΔΕΗ στη ΔΕΘ το 1960 ήταν ιδιαίτερα εντυπωσιακό και χωριζόταν σε τρία τμήματα. Στο πρώτο υπήρχε ένα πλήρες υδροηλεκτρικό εργοστάσιο ισχύος 30 κιλοβάτ, στο δεύτερο γινόταν παρουσίαση ενός μικρού πυρηνοηλεκτρικού εργοστασίου και στο τρίτο τμήμα βρισκόταν ο ιστορικός σταθμός τηλεόρασης». Με τη συμβολή της Philips ο σταθμός εγκαταστάθηκε και άρχισε τη λειτουργία του στις 3 Σεπτεμβρίου εκπέμποντας πειραματικό πρόγραμμα σε κλειστό κύκλωμα τηλεοράσεων. Ο πομπός τηλεοράσεως της ΔΕΗ είχε ισχύ 500W και κάλυπτε μια περιοχή 45 χλμ. γύρω από την πόλη. Τον πρώτο σταθμό τηλεοράσεως εγκαινίασε ο Πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής, μέσω του οποίου απηύθυνε σύντομο μήνυμα το οποίο όμως μπορούσαν να το δουν και να το ακούσουν μόνοι οι επισκέπτες της έκθεσης. Το πρόγραμμα αναμεταδιδόταν σε 70 δέκτες εντός της ΔΕΘ και σε 30 δέκτες εκτός αυτής. Στη διάρκεια των είκοσι δύο ημερών λειτουργίας του σταθμού τηλεοράσεως της ΔΕΗ από το χώρο της 25ης ΔΕΘ, παρουσιάστηκαν από τα προγράμματά του Έλληνες υπουργοί, βουλευτές, άνθρωποι των Γραμμάτων και των Τεχνών, καθώς και πολλά μουσικά και χορευτικά συγκροτήματα. Μετά το τέλος της Διεθνούς Εκθέσεως, ο σταθμός της ΔΕΗ δεν συνέχισε τη λειτουργία του παρά τις εκκλήσεις των οικονομικών και καλλιτεχνικών παραγόντων της Θεσσαλονίκης. Διαλύθηκε και ένα τμήμα του μεταφέρθηκε στην Αθήνα. Η τηλεόραση όμως συνέχισε να αποτελεί κυρίαρχο έκθεμα στη ΔΕΘ. Το 1966 στο περίπτερο των ΗΠΑ λειτούργησε για πρώτη φορά στην Ελλάδα σταθμός έγχρωμης τηλεόρασης, όπου ο επισκέπτης μπορούσε να παρακολουθήσει ζωντανά προγράμματα.

Η ΔΕΘ δεν ήταν αποκλειστικά μια έκθεση εμπορευμάτων και εταιριών, αλλά ένας ζωντανός χώρος τραγουδιού και θεάματος που μετέτρεπε σε γιορτή την καθημερινότητα ολόκληρης της πόλη. Τα κέντρα διασκέδασης ήταν ασφυκτικά γεμάτα, οι τραγουδιστές μετακόμιζαν μαζικά από την Αθήνα στη Θεσσαλονίκη για δύο εβδομάδες, (η Έκθεση τότε ήταν δεκαπενθήμερη), ενώ η πόλη έσφυζε από ζωή με τους κατοίκους της Βόρειας Ελλάδας να επισκέπτονται εκείνες τις μέρες στη Θεσσαλονίκη και να φιλοξενούνται σε σπίτια γνωστών και φίλων.

Η εικόνα έχει αλλάξει σταδιακά, αλλά αισθητά τις τελευταίες δεκαετίες, καθώς όλα όσα προσφέρονταν κατά αποκλειστικότητα στους χώρους της Έκθεσης (από τα εμπορεύματα και την τεχνολογία έως το αίσθημα του “διεθνούς” περιβάλλοντος) υπάρχουν πλέον σε πληθώρα και σε καθημερινή βάση γύρω μας. Αν η ΔΕΘ θέλει να αποκτήσει ξανά τη μοναδικότητα της δεν έχει άλλη επιλογή, παρά να διαλέξει τον δρόμο που η ίδια χάραξε στο παρελθόν, αυτόν της πρωτοπορίας. 

*Οι ιστορικές πληροφορίες και οι φωτογραφίες του κειμένου προέρχονται από το βιβλίο Ποζρικίδης, Κ. (2013) Ιστορίες της Έκθεσης. Θεσσαλονίκη: ΔΕΘ- Helexpo A.E.