Πέντε σκληρά μαθήματα από τις πανδημίες του παρελθόντος

Οι πανδημίες, όπως αυτή που βιώνει όλος ο πλανήτης τους τελευταίους μήνες με τον κορονοϊό, φέρνουν στο φως με τον πιο σκληρό τρόπο τις αδυναμίες των κοινωνιών αλλά δίνουν, ταυτόχρονα, και μαθήματα, έστω και σκληρά, στην ανθρωπότητα για την επιβίωσή της.

Οι πανδημίες πανούκλας και αυτή του 1918, που ευθύνονται για αμέτρητους θανάτους κατά τη διάρκεια των αιώνων, ανάγκασαν τις κοινωνίες να βελτιώσουν τη στρατηγική τους για την αντιμετώπισή τους, προσφέροντας πολύτιμες γνώσεις στις επόμενες γενιές για αντίστοιχες καταστάσεις.

Η ανθρωπότητα άλλωστε, όπως έχει αποδειχτεί, είναι ανθεκτική και μαθαίνει να προσαρμόζεται στις εκάστοτε νέες συνθήκες. Ακολουθούν πέντε τρόποι, με τους οποίους το πέτυχε:

1. Καραντίνα
 

Το μέτρο της καραντίνας τέθηκε σε εφαρμογή για πρώτη φορά στα χρονικά, τον Ιούλιο του 1377 στο λιμάνι της Ραγκούσα (σημερινό Ντουμπρόβνικ στην Κροατία) κατά τη διάρκεια της βουβωνικής πανώλης, που έχει μείνει στην ιστορία ως Μαύρος Θάνατος. “Όσοι προέρχονται από μολυσμένες περιοχές δεν θα εισέλθουν στην περιοχή της Ραγκούσα, εκτός εάν περάσουν ένα μήνα στο νησάκι Μρκαν ή στην πόλη Καβτάτ, με σκοπό την απολύμανση” σύμφωνα με τον κανονισμό. Οι γιατροί τότε παρατήρησαν ότι η εξάπλωση του Μαύρου Θανάτου θα μπορούσε να επιβραδυνθεί με την απομόνωση ατόμων.

Η καραντίνα διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στον τρόπο με τον οποίο οι αμερικανικές πόλεις του 20ου αιώνα ανταποκρίθηκαν στο ξέσπασμα της πανδημίας γρίπης του 1918 ή ισπανικής γρίπης, μετά την επιστροφή στρατιωτών από τον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο. Στο Σαν Φρανσίσκο, οι ναύτες που έφταναν στην πόλη έμπαιναν σε καραντίνα. Στο Σαν Φρανσίσκο και το Σεντ Λούις, οι κοινωνικές συγκεντρώσεις απαγορεύτηκαν και τα θέατρα και τα σχολεία έκλεισαν. Η Φιλαδέλφεια, στον αντίποδα, έγινε παράδειγμα προς αποφυγή για τις μελλοντικές πανδημίες και τη διαχείρισή τους, όταν 72 ώρες μετά από παρέλαση, τα 31 νοσοκομεία της πόλης γέμισαν από ασθενείς.

2. Κοινωνική αποστασιοποίηση στην παραλαβή τροφίμων και ποτών
 

Η Ιταλία, όπως τώρα με τον κορονοϊό, έτσι και στο παρελθόν αποτέλεσε επίκεντρο πανδημίας. Κατά τη διάρκεια της ιταλικής πανούκλας (1629-1631), οι πλούσιοι πολίτες της Τοσκάνης επινόησαν έναν έξυπνο τρόπο για να πουλήσουν τα περιεχόμενα των κελαριών τους χωρίς να βγουν στους πιθανόν μολυσμένους δρόμους: τα παράθυρα κρασιού.

Στενά παράθυρα φτιάχτηκαν σε σπίτια για να επιτρέψουν στους πωλητές κρασιού να δίνουν τα προϊόντα τους σε πελάτες που περίμεναν. Κάτι που είδαμε και την περίοδο του Covid-19 σε πόλεις όπως η Νέα Υόρκη με τα παράθυρα κοκτέιλ. Οι πωλητές κρασιού του 17ου αιώνα χρησιμοποίησαν ακόμη και το ξίδι ως απολυμαντικό όταν δέχονταν πληρωμές. Υπάρχουν πάνω από 150 παράθυρα κρασιού στην πόλη της Φλωρεντίας και 400 χρόνια μετά την πανούκλα, “ξαναζωντάνεψαν” μέσα στην πανδημία κορονοϊού για να εξυπηρετήσουν τους πελάτες, προσφέροντας από κρασί και καφέ έως παγωτό.

3. Χρήση μάσκας
 

Οι γιατροί που θεράπευαν ασθενείς κατά τη διάρκεια της πανούκλας φορούσαν μάσκες με μακριά ράμφη πουλιού. Είχαν τη σωστή ιδέα – τα μεγάλα ράμφη δημιουργούσαν απόσταση μεταξύ ασθενούς και γιατρού και τουλάχιστον κάλυπταν εν μέρει το στόμα και τη μύτη τους – αλλά τη λάθος επιστήμη. Οι γιατροί τότε πίστευαν στη θεωρία του μιάσματος, σύμφωνα με την οποία οι ασθένειες εξαπλώνονται μέσω των άσχημων μυρωδιών στον αέρα. Τα ράμφη ήταν συχνά γεμάτα με έντονα αρωματικά βότανα, τα οποία πίστευαν ότι απέτρεπαν την ασθένεια.

Κατά τη διάρκεια της πανδημίας της γρίπης του 1918, οι μάσκες έγιναν το μέσο για να σταματήσει η εξάπλωση της λοίμωξης. Οι μάσκες έγιναν υποχρεωτικές στο Σαν Φρανσίσκο τον Σεπτέμβριο του 1918, και όσοι δεν συμμορφώθηκαν αντιμετώπισαν πρόστιμα, φυλάκιση και την απειλή να γνωστοποιηθούν τα ονόματά τους στις εφημερίδες ως “αρνητές της μάσκας”.

Αλλά οι εφημερίδες δεν ήταν μόνο για να ντροπιάζουν τους απείθαρχους. Ανέφεραν επίσης οδηγίες για το πώς να φτιάξουν οι πολίτες μάσκες στο σπίτι. Πολλοί μάλιστα βρήκαν την ευκαιρία να ξετυλίξουν το δημιουργικό τους δαιμόνιο, με τους Seattle Daily Times να δημοσιεύουν άρθρο με τίτλο «Η νέα μόδα στις μάσκες για τη γρίπη” τον Οκτώβριο του 1918.

4. Πλύσιμο χεριών και επιφανειών
 

Το πλύσιμο των χεριών για τη μείωση της εξάπλωσης της ασθένειας είναι πλέον αποδεκτό κομμάτι της υγιεινής, αλλά στις αρχές του 20ου αιώνα ήταν κάτι νέο. Για να ενθαρρύνουν την εφαρμογή του, τα μπάνια στο ισόγειο εμφανίστηκαν για πρώτη φορά ως τρόπος για την προστασία των οικογενειών από μικρόβια που έφερναν οι επισκέπτες και όσοι μετάφεραν στα σπίτια κάρβουνο, γάλα και πάγο.

Μέχρι τότε, οι επισκέπτες περνούσαν από αρκετούς χώρους του σπιτιού για να χρησιμοποιήσουν το μπάνιο, μεταφέροντας τα μικρόβια. (Η “τυφοειδής Μαίρη” διέδωσε τη νόσο από την οποία απέκτησε το παρατσούκλι της, από μη σωστό πλύσιμο των χεριών της πριν χειριστεί φαγητό).

Η θεωρία των μικροβίων ήταν μια σχετικά νέα ιδέα που παρουσιάστηκε στα μέσα της δεκαετίας του 1800 από τους Λουί Παστέρ, Γιόζεφ Λίστερ και Ρόμπερτ Κοχ, οι οποίοι υποστήριζαν ότι η ασθένεια προκαλείται από μικροοργανισμούς αόρατους με γυμνό μάτι. Ένας νεροχύτης στο ισόγειο διευκόλυνε το πλύσιμο των χεριών κατά την επιστροφή στο σπίτι.

Υπάρχει, επίσης, ένας λόγος για τον οποίο τα νοσοκομεία, οι υπόγειοι σιδηρόδρομοι και τα μπάνια της δεκαετίας του 1920 είχαν συχνά πλακάκια σε λευκό χρώμα: Τα λευκά πλακάκια είναι εύκολο να καθαριστούν και καθιστούν κάθε βρωμιά ορατή.

5. Καθαρός αέρας και προσαρμοσμένη εκπαίδευση
 

Η εκπαίδευση και το κλείσιμο των σχολείων αποτελεί ένα πολύπλοκο θέμα σε κάθε πανδημία.

Ο καθαρός αέρας βρέθηκε ως λύση για τον περιορισμό της επιδημίας της φυματίωσης στις αρχές της δεκαετίας του 1900 που είχε ως αποτέλεσμα τον θάνατο 450 ανθρώπων ημερησίως – πολλών εκ των οποίων ήταν παιδιά. Η Γερμανία πρωτοστάτησε στην ιδέα των σχολείων σε ανοιχτό χώρο, και το 1918, είχε περισσότερα από όσα υπήρχαν σε 130 αμερικανικές πόλεις. Το κίνημα σχετικά με τον καθαρό αέρα ενέπνευσε επίσης τους πολεοδόμους να δημιουργήσουν περισσότερους χώρους πρασίνου για την προώθηση της δημόσιας υγείας.

Κατά τη διάρκεια του δεύτερου κύματος της ισπανικής γρίπης το φθινόπωρο του 1918, τα δημόσια σχολεία στο Σικάγο και τη Νέα Υόρκη παρέμειναν ανοιχτά. Εκείνη την εποχή, ο επίτροπος υγείας της Νέας Υόρκης είπε στους New York Times: “Τα παιδιά αφήνουν τα, συχνά ανθυγιεινά, σπίτια τους για μεγάλα, καθαρά, ευάερα σχολικά κτίρια, όπου υπάρχει πάντα ένα σύστημα επιθεώρησης και ελέγχου”.

Να σημειωθεί ότι το 1665, ο νεαρός τότε Ισαάκ Νεύτων στάλθηκε πίσω στο αγρόκτημα της οικογένειάς του από το Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ  μετά από το ξέσπασμα της πανώλης. Πρόκειται για το αγρόκτημα στο οποίο φέρεται να ήταν μάρτυρας της πτώσης του μήλου που οδήγησε στο νόμο του για την βαρύτητα.

Διαβάστε τις Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο, με την αξιοπιστία και την εγκυρότητα του News247.gr.