Πώς η ανανέωση των δασών αντιστρέφει την υπερθέρμανση του πλανήτη

Τα δέντρα προσφέρουν στον άνθρωπο αναρίθμητα οφέλη. Πέρα από την παραγωγή οξυγόνου και την παροχή νερού και τροφής (από αυτά προέρχεται το 75% του πόσιμου νερού και το 50% των φρούτων παγκοσμίως) προφέρουν καταφύγιο για εκατοντάδες είδη ζώων και πτηνών, γεγονός που βοηθά στην διατήρηση της βιοποικιλότητας του πλανήτη. 

Παράλληλα όμως, η προστασία των δασών μπορεί να προσφέρει ένα ακόμη πολύ σημαντικό όφελος: τον περιορισμό της παγκόσμιας υπερθέρμανσης. Σύμφωνα με τους ειδικούς, τα οφέλη των δασών σε αυτόν τον τομέα είναι πολλαπλά. Σε ένα πρώτο επίπεδο, τα δάση σε όλο τον κόσμο δεσμεύουν περίπου 16 δισεκατομμύρια μετρικούς τόνους διοξειδίου του άνθρακα ετησίως — λίγο περισσότερο από το τριπλάσιο από αυτό που εκπέμπουν οι ευρωπαϊκές χώρες. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα των περιορισμό της ποσότητας που καταλήγει στην ατμόσφαιρα και επομένως τον περιορισμό της ραγδαίας αύξησης της υπερθέρμανσης του πλανήτη.

Παράλληλα, σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα που διεξήχθη από το Πανεπιστήμιο της Ιντιάνα, οι εκτεταμένες εκτάσεις που αναδασώθηκαν τον περασμένο αιώνα φαίνεται πως βοήθησαν ώστε να σταθεροποιηθούν ή ακόμα και να μειωθούν οι θερμοκρασίες και με έναν άλλον τρόπο: μέσω της διαπνοής των δέντρων. Κατά τη διάρκεια της συγκεκριμένης διαδικασίας, το νερό αντλείται από τις ρίζες προς τα φύλλα και στη συνέχεια απελευθερώνεται στον αέρα ως ατμός, δροσίζοντας ελαφρώς τη γύρω περιοχή. 

«Τα δέντρα έχουν πραγματικά ευεργετικό αντίκτυπο στις επιφανειακές θερμοκρασίες μέσω της διαπνοής, η οποία είναι παρόμοια με τον ανθρώπινο ιδρώτα, και έχουν πραγματικά δροσίσει πολύ τα πράγματα», τονίζει η Mallory Barnes, περιβαλλοντολόγος στο Πανεπιστήμιο της Ιντιάνα και επικεφαλής της έρευνας, προσθέτοντας ότι η εκτεταμένη δενδροφύτευση που πραγματοποιήθηκε τον περασμένο αιώνα φαίνεται πως έφερε σημαντικά αποτελέσματα. «Η αναδάσωση ήταν αξιοσημείωτη και δείξαμε ότι αυτό μεταφράστηκε στη μείωση της θερμοκρασίας του περιβάλλοντος αέρα. Η “τρύπα της αύξησης της θερμοκρασίας” ήταν ένα πραγματικό μυστήριο και ενώ δεν εξηγεί τα πάντα, αυτή η έρευνα δείχνει ότι υπάρχει μια πραγματικά σημαντική σύνδεση με την επιστροφή των δέντρων», καταλήγει.

Την ίδια στιγμή, σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες, το φύτεμα νέων δέντρων, πέρα από την καταπολέμηση της κλιματικής κρίσης θα μπορούσε να περιορίσει και τη θερινή ξηρασία. Συγκεκριμένα, οι ερευνητές του Ελβετικού Ομοσπονδιακού Ινστιτούτου Τεχνολογίας (ΕΤΗ) της Ζυρίχης, οι οποίοι έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό γεωεπιστημών «Nature Geoscience», βρήκαν ότι η δενδροφύτευση μεταβάλλει το «μοτίβο» των βροχών (συχνότητα, περιοδικότητα κ.ά.) και μπορεί να αντισταθμίσει -εν μέρει- την αύξηση της ξηρασίας που αναμένεται λόγω της κλιματικής κρίσης (ιδίως στη Νότια Ευρώπη). «Πιθανώς το πιο απειλητικό σημάδι της κλιματικής αλλαγής που περιμένουμε είναι η αναμενόμενη μείωση στις θερινές βροχές στα νότια μέρη της Ευρώπης, όπως η Μεσόγειος. Και εκεί, σύμφωνα με τη μελέτη μας, η αναδάσωση θα οδηγήσει σε αύξηση των βροχοπτώσεων», τονίζει ο δρ Ρόνι Μέγιερ, επικεφαλής της έρευνας. 

Η αναδάσωση δεν αποτελεί πανάκεια

Η φύτευση νέων δέντρων αποτελεί βασικό πυλώνα στις προσπάθειες αντιμετώπισης της κλιματικής κρίσης εδώ και αρκετά χρόνια, ωστόσο οι ειδικοί επισημαίνουν ότι η συγκεκριμένη δράση δεν μπορεί από μόνη της να αντιστρέψει την κατάσταση. «Οι λύσεις για το κλίμα που βασίζονται στη φύση, όπως η δενδροφύτευση, δεν θα μας βγάλουν από το πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής», τονίζει η Barnes. «Αν κάποιος πιστεύει ότι μπορούμε απλώς να φυτέψουμε μερικά δέντρα και να είμαστε εντάξει, κάνει λάθος – χρειαζόμαστε μια μαζική μείωση των εκπομπών ορυκτών καυσίμων για να πετύχουμε τους στόχους μας. Η αναδάσωση είναι κάτι που πρέπει να γίνει επιπλέον, όχι αντί της μείωσης των εκπομπών». 

Πράγματι, το πόσο περισσότερο διοξείδιο του άνθρακα θα μπορούσε να αφαιρεθεί από την ατμόσφαιρα φυτεύοντας εκατομμύρια επιπλέον δέντρα είναι ένα ερώτημα που ακόμα δεν έχει απαντηθεί από τους ειδικούς. Σύμφωνα με έρευνες, η φύτευση νέων δασών και η αποκατάσταση των υπαρχόντων θα μπορούσε να απορροφήσει έως και 100 δισεκατομμύρια τόνους διοξειδίου του άνθρακα, ωστόσο αυτό θα πάρει δεκαετίες. «Τα δάση πρέπει να έχουν διάρκεια 100 ετών για να είναι αποτελεσματικά», σημειώνει ο Paul Gambrill, Διευθύνων Σύμβουλος της εταιρίας Nori σε συνέντευξή του στο Dezeen. «Φυτεύετε το δάσος, αλλά δεν αρχίζετε να βλέπετε την κατακράτηση άνθρακα που γίνεται για τουλάχιστον 10 χρόνια μετά τη φύτευσή τους. Και τότε πρέπει να διατηρήσετε αυτό το δάσος και να βεβαιωθείτε ότι δεν θα καεί ή κοπεί. Τα δάση πρέπει να έχουν μόνιμη διάρκεια 100 ετών για να είναι αποτελεσματικά σε αποθέματα άνθρακα», τονίζει.

Παράλληλα, οι ειδικοί επισημαίνουν ότι κάθε μαζική φύτευση δέντρων προϋποθέτει την διεξαγωγή μελετών ώστε να μην επιφέρει τα αντίθετα αποτελέσματα. Για παράδειγμα, η επιλογή εμπορικών ειδών δέντρων μπορεί τελικά να επιδεινώσει την κλιματική αλλαγή, αντί να τη μετριάσει. Εξάλλου, η υλοτομία και η χρήση αυτών των δέντρων για εμπορικούς σκοπούς οδηγούν επίσης στην απελευθέρωση παγιδευμένου άνθρακα στην ατμόσφαιρα. 

«Κάθε τύπος αναδάσωσης δεν οδηγεί απαραίτητα στην άμβλυνση της κλιματικής αλλαγής», τονίζει η Κιμ Νάουντς, επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας του Εργαστηρίου Περιβαλλοντικών Επιστημών του Ινστιτούτου Πιερ Σιμόν Λαπλάς στη Γαλλία. «Το βασικό ερώτημα είναι αν μπορούμε να σχεδιάσουμε μια στρατηγική διαχείρισης των δασών που επιβραδύνει την υπερθέρμανση και την ίδια στιγμή διατηρεί την παραγωγή ξυλείας και τις άλλες υπηρεσίες του οικοσυστήματος», καταλήγει.