Πράσινες πόλεις: Το πιο φιλόδοξο project του 21ου αιώνα γίνεται πράξη

Η τάση των ανθρώπων να εγκαταλείπουν την ύπαιθρο και τις αγροτικές περιοχές και να μετακινούνται μαζικά προς τα μεγάλα αστικά κέντρα αποτελεί κομμάτι της παγκόσμιας Ιστορίας εδώ και πολλές δεκαετίες. Η αστικοποίηση θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα και πολυπλοκότερα κοινωνικά φαινόμενα που χαρακτηρίζουν τον 20ο αιώνα και οι συνέπειές της έχουν αρχίσει να γίνονται ολοένα και πιο εμφανείς.

Οι νέες, «συμπιεσμένες» πόλεις που έχουν δημιουργηθεί φιλοξενούν πλέον πάνω από το μισό του παγκόσμιου πληθυσμού (55%) ενώ σύμφωνα με εκτιμήσεις, το 2050 το ποσοστό αυτό θα έχει ξεπεράσει το 70%. Ως αποτέλεσμα, το αστικό τοπίο έχει μετατραπεί σε μια περιβαλλοντική ωρολογιακή βόμβα: οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, η ρύπανση των υδάτων, ο θόρυβος και η έλλειψη πρασίνου έχουν μετατρέψει τα σύγχρονα αστικά κέντρα σε βασικούς ενόχους για την περιβαλλοντική κρίση και η ανάγκη λήψης σημαντικών δράσεων για περιορισμό της ζημιάς είναι πλέον αδιαμφισβήτητη.  

Τι είναι οι «πράσινες πόλεις»

Η έννοια της «πράσινης πόλης» δημιουργήθηκε ως απάντηση στις αρνητικές συνέπειες που προκαλεί η άναρχη και ακανόνιστη ανάπτυξη του αστικού τοπίου. Ουσιαστικά περιγράφει ένα δομικό μοντέλο μέσω του οποίου διασφαλίζεται τόσο η ποιότητα του περιβάλλοντος όσο και η ποιότητα ζωής των ανθρώπων μέσω της εφαρμογής διαφόρων πολιτικών. Πρόκειται ωστόσο για ένα αρκετά πολύπλευρο ζήτημα. Από τη μία πλευρά, περιγράφει την αναβάθμιση του ίδιου του αστικού περιβάλλοντος μέσω της δημιουργίας χώρων πρασίνου και διαφόρων περιβαλλοντικών υποδομών. Από την άλλη, αφορά σε μια γενικότερη επαναπροσέγγιση του τρόπου με τον οποίο μια πόλη λειτουργεί: Από την ενσωμάτωση τεχνολογιών ΤΠΕ και την ενίσχυση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, μέχρι τη μετατροπή των δημόσιων κτιρίων σε υποδομές μηδενικών εκπομπών και την υιοθέτηση πολιτικών ενίσχυσης της πράσινης μετακίνησης. Σε κάθε περίπτωση, μια πράσινη πόλη είναι ουσιαστικά ένας ζωντανός οργανισμός που ακολουθεί τις αρχές της βιωσιμότητας και λειτουργεί με σεβασμό στο περιβάλλον και τους κατοίκους της. 

Αναρίθμητα πλεονεκτήματα

Σε ένα πρώτο –και πιο κυριολεκτικό– επίπεδο, η μετατροπή μιας πόλης σε «πράσινη» αφορά στην ενίσχυση των χώρων πρασίνου, γεγονός που προσφέρει πολλαπλά οφέλη στη σωματική, αλλά και την ψυχική υγεία των ανθρώπων. Τα δέντρα παράγουν οξυγόνο και φιλτράρουν τον αέρα, περιορίζοντας την απελευθέρωση βλαβερών για την υγεία ουσιών στο περιβάλλον. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, πάνω από το 90% των ανθρώπων παγκοσμίως αναπνέουν μολυσμένο αέρα, κάτι που οδηγεί σε εκατομμύρια πρόωρους θανάτους ετησίως. «Οι πράσινες πόλεις προσφέρουν μια σημαντική λύση στην παγκόσμια κρίση υγείας. Ενσωματώνοντας τη φύση στον αστικό σχεδιασμό, μπορούμε να μετριάσουμε την ατμοσφαιρική ρύπανση και να ενισχύσουμε την ποιότητα ζωής για τους κατοίκους», σημειώνει η Maria Neira, Διευθύντρια του Τμήματος Περιβάλλοντος, Κλιματικής Αλλαγής και Υγείας του ΠΟΥ. 

Τα οφέλη των πράσινων πόλεων ωστόσο δεν περιορίζονται μόνο στη βελτίωση της ποιότητας του αέρα. Ο James Wang, καθηγητής και περιβαλλοντικός επιστήμονας στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ, υπογραμμίζει τον ρόλο τους στην καταπολέμηση της κλιματικής κρίσης. «Οι αστικές περιοχές συμβάλλουν σημαντικά στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου», σημειώνει ο Wang. «Μέσω πρωτοβουλιών όπως ο σχεδιασμός πράσινων κτιρίων, η ενσωμάτωση ΑΠΕ και η δημιουργία χώρων πρασίνου, οι πόλεις μπορούν να μειώσουν σημαντικά το αποτύπωμα άνθρακα και να εναρμονιστούν με τις παγκόσμιες προσπάθειες για περιορισμό της αύξησης της θερμοκρασίας», καταλήγει.

Αξιοσημείωτα είναι και τα οικονομικά οφέλη που προκύπτουν. Σε πρόσφατη έκθεση της Παγκόσμιας Επιτροπής για την Οικονομία και το Κλίμα φαίνεται ότι η επένδυση σε βιώσιμες αστικές υποδομές θα μπορούσε να οδηγήσει σε εξοικονόμηση έως και 16,6 τρισεκατομμυρίων δολαρίων έως το 2050. Η Fatima Ibrahim, οικονομολόγος που ειδικεύεται στη βιώσιμη ανάπτυξη, σημειώνει σχετικά: «Οι πράσινες πόλεις παρουσιάζουν τεράστιες οικονομικές ευκαιρίες, από τη δημιουργία θέσεων εργασίας στον τομέα των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας μέχρι την εξοικονόμηση χρημάτων μέσω ενεργειακά αποδοτικών κτιρίων και συστημάτων μεταφορών».

Το παράδειγμα της Σιγκαπούρης

Τα τελευταία χρόνια, όλο και περισσότερες χώρες έχουν επενδύσει στον σχεδιασμό βιώσιμων στρατηγικών προκειμένου να περιορίσουν το περιβαλλοντικό τους αποτύπωμα και να βελτιώσουν την ποιότητα ζωής των κατοίκων τους. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η Σιγκαπούρη. Παρά το γεγονός ότι είναι μια από τις πιο πυκνοκατοικημένες πόλεις στον κόσμο, η Σιγκαπούρη έχει ενσωματώσει με επιτυχία τεράστιους χώρους πρασίνου στον αστικό της ιστό. Τα στοιχεία είναι εντυπωσιακά: πάνω από το 50% της έκτασης της καλύπτεται από πράσινο, ενώ οι εκπομπές άνθρακα από το 2005 έχουν μειωθεί κατά 22%. 

Ο Δρ. Mei Lin Neo, κορυφαίος περιβαλλοντικός επιστήμονας στο Εθνικό Πανεπιστήμιο της Σιγκαπούρης, τονίζει τον κρίσιμο ρόλο των πράσινων υποδομών στον μετριασμό των επιπτώσεων των αστικών νήσων θερμότητας και στην ενίσχυση της βιοποικιλότητας. «Οι πράσινες πρωτοβουλίες της Σιγκαπούρης χρησιμεύουν ως πρότυπο για βιώσιμη αστική ανάπτυξη, δείχνοντας πώς οι πόλεις μπορούν να ευδοκιμήσουν ελαχιστοποιώντας το οικολογικό τους αποτύπωμα» εξηγεί.

Η αποστολή της Ε.Ε. για 100 κλιματικά ουδέτερες και έξυπνες πόλεις

Σε μια προσπάθεια να μειωθούν οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και να αυξηθεί η ενεργειακή απόδοση στα αστικά περιβάλλοντα, η Ευρωπαϊκή Ένωση ανακοίνωσε προσφάτως μια πρωτοβουλία στην οποία συμμετέχουν τοπικές αρχές, πολίτες, επιχειρήσεις, επενδυτές καθώς και περιφερειακές και εθνικές αρχές. Στο πλαίσιο της αποστολής «Κλιματικά ουδέτερες και έξυπνες πόλεις» επιλέχθηκαν 100 πόλεις που θα λειτουργήσουν ως κόμβοι πειραματισμού και καινοτομίας για να γίνουν κλιματικά ουδέτερες και «έξυπνες» έως το 2030, 20 χρόνια νωρίτερα από τον στόχο επίτευξης της κλιματικής ουδετερότητας που έχει τεθεί από την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία.

Ανάμεσα στις 100 πόλεις που θα συμμετάσχουν στο συγκεκριμένο πρόγραμμα είναι και έξι ελληνικές: η Αθήνα, η Θεσσαλονίκη, η Καλαμάτα, τα Ιωάννινα, τα Τρίκαλα και η Κοζάνη. Μέσω των χρηματοδοτικών εργαλείων της ΕΕ, οι επιλεγμένες πόλεις θα μπορούν να υλοποιήσουν επενδύσεις που θα επιταχύνουν τη μετάβαση τους στην κλιματική ουδετερότητα και τον ψηφιακό τους μετασχηματισμό, να προωθήσουν ολιστικές λύσεις στον πολεοδομικό τους σχεδιασμό, να εφαρμόσουν έξυπνες τεχνολογίες και ευέλικτα συστήματα διαχείρισης ενέργειας και να υιοθετήσουν έναν φιλικό προς το περιβάλλον τρόπο μετακίνησης και μεταφοράς. Τελικός στόχος της Ευρωπαϊκής Αποστολής είναι οι 100 επιλεγμένες πόλεις να λειτουργήσουν ως πρότυποι κόμβοι καινοτομίας για όλες τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές πόλεις, αναπτύσσοντας ένα αποθετήριο καλών πρακτικών από επιτυχημένα έργα και επενδύσεις μεγάλης κλίμακας.