Κ. Συρίγος: Γιατί υπάρχουν ασθενείς με καρκίνο του πνεύμονα που δεν κάνουν θεραπεία

Τις παθογένειες του συστήματος υγείας, οι οποίες προκαλούν ανισότητες στην πρόσβαση και θεραπεία του καρκίνου του πνεύμονα, αναλύει σε συνέντευξή του στο NEWS 24/7 ο Κωνσταντίνος Συρίγος, καθηγητής Ογκολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, διευθυντής της πνευμονολογικής κλινικής στο Νοσοκομείο «Σωτηρία», ο οποίος μάλιστα βρίσκεται στην 1η θέση στη σειρά κατάταξης των ογκολόγων της Ελλάδας (AD Scientific Index 2023).

Ποιος είναι ο ρόλος της Ελληνικής Εταιρείας Καρκίνου του Πνεύμονα (ΕΛΕΚΑΠ) και πώς θα βοηθήσει στην καλύτερη αντιμετώπιση των ασθενών.

Κύριε Συρίγο, πόσα άτομα διαγιγνώσκονται κάθε χρόνο με καρκίνο του πνεύμονα στην Ελλάδα, πώς διαμορφώνονται τα ποσοστά επιβίωσης;

Κάθε χρόνο διαγιγνώσκονται 8.000-9.000 άτομα με καρκίνο του πνεύμονα, ποσοστό που είναι αντίστοιχο με αυτό της υπόλοιπης Ευρώπης.
Αν υπολογίσει κάποιος ότι περίπου 7.000 άνθρωποι πεθαίνουν κάθε χρόνο, σημαίνει ότι η συνολική επιβίωση δεν είναι ιδιαίτερα μεγάλη, υπάρχουν όμως ασθενείς που ζουν για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα και έχουν πολύ καλή ποιότητα ζωής.
Τα ποσοστά επιβίωσης στην Ελλάδα είναι παρόμοια με αυτά της Νότιας Ευρώπης, ενώ η Βόρεια Ευρώπη έχει καλυτέρα ποσοστά σε όλες τις μορφές καρκίνου και στον καρκίνο του πνεύμονα.

Ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου;

Όλοι γνωρίζουν ότι το κάπνισμα είναι η σημαντικότερη αιτία πρόκλησης καρκίνου του πνεύμονα, ακόμα και το παθητικό κάπνισμα.
Νεότερα όμως δεδομένα δείχνουν ότι η ατμοσφαιρική ρύπανση κυρίως των μεγάλων πόλεων και η εσωτερική καύση βιομάζας και υλικών τα οποία δεν είναι ενδεδειγμένα για καύση, επίσης προκαλούν καρκίνο του πνεύμονα.

Ποιες νέες θεραπείες έχουμε δει να είναι αποτελεσματικές τα τελευταία 15 χρόνια;

Ο καρκίνος του πνεύμονα είναι αυτός που έχει τις περισσότερες μελέτες, είναι αυτός για τον οποίο υπάρχουν εξελίξεις τα τελευταία χρόνια, με αποτέλεσμα να υπάρχουν πολλά καινούργια φάρμακα, σε πολλές κατηγορίες.

Εκτός από την παλιά κλασική χημειοθεραπεία και ακτινοθεραπεία, χρησιμοποιείται σε ευρεία κλίμακα η ανοσοθεραπεία, βιολογικές θεραπείες, και στοχεύουσες θεραπείες.

Βεβαίως, δεν είναι όλες οι θεραπείες για όλους τους ασθενείς, πρέπει να επιλέγεται ποια θεραπεία παίρνει ο κάθε ασθενής, και χρησιμοποιώντας διαδοχικά ή σε συνδυασμό όλες τις υπάρχουσες θεραπείες, μπορεί κάποιος να επιτύχει μια μακροχρόνια επιβίωση.

Ποια είναι τα κύρια εμπόδια που αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι με καρκίνο του πνεύμονα στην πρόσβαση σε ποιοτική θεραπεία;

Υπάρχουν ασθενείς που δεν έχουν πρόσβαση σε θεραπείες καινοτόμες και υψηλής ποιότητας για τον καρκίνο του πνεύμονα, όχι γιατί δεν αποζημιώνονται από το κράτος, η Ελλάδα είναι από τις ελάχιστες χώρες που το κράτος αποζημιώνει όλες τις νεοπλασματικές θεραπείες που έχουν εγκριθεί, αλλά γιατί έχει άλλα προβλήματα, αντικειμενικά, τα οποία έχουν να κάνουν με το οικογενειακό περιβάλλον, με τον τόπο διαμονής, με την υποστήριξη που έχουν αυτοί οι ασθενείς, οι οποίοι στο τέλος καταλήγουν να μην κάνουν καμία θεραπεία, παρότι έχουν διαγνωστεί με καρκίνο του πνεύμονα.

Δυστυχώς, ακόμη και τα πρακτικά ζητήματα αποτελούν εμπόδιο, ώστε ορισμένοι άνθρωποι να μπορέσουν να πάρουν τη θεραπεία που χρειάζονται. Είτε επειδή η θεραπεία αυτή δεν είναι προσιτή, είτε γιατί δεν έχουν το περιβάλλον που μπορεί να τους βοηθήσει, είτε γιατί μερικές φορές τα νοσοκομεία και η υπηρεσίες υγείας είναι απρόσωπες και έτσι γίνονται και αφιλόξενες μερικές φορές.

Ποιες είναι οι πιο συχνές μορφές κοινωνικών ανισοτήτων που επηρεάζουν τη θεραπεία και πρόσβαση στη φροντίδα του καρκίνου του πνεύμονα;

Ο καρκίνος του πνεύμονα, όπως και οι περσότερες μορφές καρκίνου, προσβάλουν όλη την οικογένεια, όχι μόνο ένα άτομο.

Ως εκ τούτου, αλλάζουν οι δυναμικές μέσα στην οικογένεια, οι ρόλοι, αλλάζουν οι υποχρεώσεις…

Σκεφτείτε, π.χ. έναν άρρωστο ο οποίος δεν μπορεί να αυτοεξυπηρετηθεί και πρέπει να κάνει ακτινοθεραπεία. Δεν μπορεί το κοινωνικό κράτος, δεν υπάρχει υποδομή, ώστε κάθε μέρα και επί ενάμιση μήνα να τον πηγαίνει και να τον φέρνει σπίτι του για να κάνει την ακτινοθεραπεία.

Είναι μία υποχρέωση την οποία αναλαμβάνουν οι φίλοι, οι οικογένεια, γενικότερα οι φροντιστές. Αυτό είναι ένα μόνο παράδειγμα.

Γενικά η οικογένεια αναλαμβάνει πολλούς ρόλους, που σε κοινωνίες της Βόρειας Ευρώπης την αναλαμβάνει το κράτος.

Εδώ η αναπλήρωση, άλλοτε με μεγαλύτερη επιτυχία και άλλοτε με μικρότερη, γίνεται από την οικογένεια. Άρα, η οικογένεια επιβαρύνεται και συναισθηματικά και οικονομικά.

Φανταστείτε πόσοι άνθρωποι δεν μπορούν να πάνε να κάνουν μεροκάματο, επειδή πρέπει να συνοδεύσουν τον ασθενή.

Τι μπορεί να κάνει η κοινότητα των ιατρών για να μειώσει αυτές τις ανισότητες στην πρόσβαση στη θεραπεία;

Η ογκολογική ιατρική κοινότητα στην Ελλάδα είναι πάρα πολύ υψηλού επιπέδου, εφάμιλλη της διεθνούς. Είναι από τις πιο προβεβλημένες ιατρικές ειδικότητες στην Ελλάδα με πρωτότυπο ερευνητικό έργο.

Δεν υπολειπόμεθα καθόλου σε αυτό, τόσο σε πανεπιστημιακά νοσοκομεία, όπως είναι το «Σωτηρία», όσο και σε νοσοκομεία του ΕΣΥ και σε ιδιωτικά νοσοκομεία.

Πέρα από αυτό, οι γιατροί που ασχολούνται με τον καρκίνο, θα πρέπει να δείξουν και το ανθρώπινο πρόσωπό τους. Να καταλάβουν ότι ο καρκίνος είναι μία ιδιαίτερη αρρώστια, θέλει ειδική αντιμετώπιση, να είναι πιο υπομονετικοί, πιο δεκτικοί, να αφιερώσουν περισσότερο χρόνο, πράγματα βέβαια που είναι εύκολο να τα λες, αλλά πολύ δύσκολο να τα κάνεις, μέσα από τον καταιγισμό προβλημάτων και αριθμό ασθενών που πρέπει να αντιμετωπίσει κάθε μέρα.

Χρειάζεται όμως και από το σύστημα υγείας και από τους επαγγελματίες υγείας, μία μεγαλύτερη ανοχή.

Ποιες είναι οι πιθανές λύσεις για τη βελτίωση της πρόσβασης σε νέες και αποτελεσματικές θεραπείες για όλους;

Έχει ιδρυθεί η Ελληνική Εταιρεία Καρκίνου του Πνεύμονα (ΕΛΕΚΑΠ), μία επιστημονική εταιρεία, η οποία έχει συγκεντρώσει όλους τους επιστήμονες και επαγγελματίες υγείας που ασχολούνται με τον καρκίνο του πνεύμονα, σε ερευνητικό, σε εκπαιδευτικό αλλά και σε κλινικό επίπεδο.
Ογκολόγοι, πνευμονολόγοι, ακτινοθεραπευτές, χειρουργοί, νοσηλευτές, μοριακοί βιολόγοι κ.ά. συνεργάζονται και εργάζονται συνεχώς για τη βελτίωση των θεραπευτικών αποτελεσμάτων.

Η ΕΛΕΚΑΠ, εκτός από το εκτεταμένο ερευνητικό έργο, με σεμινάρια, συνέδρια (έχει κάνει και διεθνές συνέδριο), έχει και κοινωνικό έργο.

Ένα πρόσφατο παράδειγμα είναι η καμπάνια που έκανε τον προηγούμενο μήνα για να αναδείξει την ανισότητα που υπάρχει στις παρεχόμενες υπηρεσίες, να ενημερώσει τους γιατρούς και τους υπόλοιπους επαγγελματίες υγείας και να τους βοηθήσει, να τους υποδείξει τρόπους, έτσι ώστε άνθρωποι οι οποίοι είναι αποκλεισμένοι, είτε επειδή έχουν άλλες νοσηρότητες, ή άλλα προβλήματα, επειδή είναι μειονότητες, δεν έχουν καλή επικοινωνία λόγω γλώσσας κ.λπ. να μπορούν να έχουν πρόσβαση.

Είναι κρίμα να υπάρχουν τόσο καλές θεραπείες και ασθενείς με καρκίνο του πνεύμονα να μην μπορούν να τις πάρουν.

Ποιος είναι ο ρόλος των πολιτικών αποφάσεων στην καταπολέμηση των κοινωνικών ανισοτήτων στην αντιμετώπιση του καρκίνου;

Η κοινωνική ανισότητα η οποία φαίνεται μέσα από την ιατρική, και άλλους τομείς, είναι πολιτικό πρόβλημα.

Μπορεί όλοι να έχουμε την καλή διάθεση να εξομαλύνουμε τις ανισότητες, αλλά εν τέλει καταλήγει να είναι ένα πρόβλημα που χρειάζεται πολιτικές αποφάσεις και την υλοποίησή τους.

Εξάλλου η ίδια άσκηση της ιατρικής είναι μια βαθιά πολιτική πράξη. Πρέπει ο γιατρός να έχει επίγνωση του περιβάλλοντος στο οποίο κινείται και να μην είναι ένα επιστήμονας απομονωμένος και μεμονωμένος σε ένα γραφείο και ένα εργαστήριο.

Ο γιατρός, αν θέλει να προσφέρει στην κοινωνία, θα πρέπει να είναι ενεργό μέλος της κοινωνίας. Δεν μπορεί να είναι ούτε στο περιθώριο, ούτε πάνω από την κοινωνία

Πώς μπορούμε να δημιουργήσουμε ένα περιβάλλον στο οποίο η πρόσβαση σε ποιοτική φροντίδα για τον καρκίνο του πνεύμονα θα είναι ισότιμη για όλους;

Είναι σημαντικό, αυτό να ξεκινήσει από νωρίς. Να υπάρχει παιδεία. Αν υπάρχει παιδεία και ο φροντιστής και ο συνοδός και ο επαγγελματίας υγείας, ξέρουν πώς πρέπει να φερθούν, ώστε να μην υπάρχουν ανισότητες, να λειάνουν τις διαφορές, ώστε να μπορέσει το σύστημα υγείας να δεχθεί τον άρρωστο.

Από την άλλη, είναι σημαντικό να υπάρχουν οι υποδομές και το ανθρώπινο δυναμικό για να αντιμετωπίσει τον άρρωστο.

Και τέλος, θα πρέπει να υπάρχει καλή κατανομή σε όλη τη χώρα. Γνωρίζουμε ότι το ΕΣΥ είναι υδροκέφαλο με υπερανάπτυξη στο κέντρο και μεγάλες απουσίες στην περιφέρεια.

Η λύση δεν είναι να φυτέψουμε σε κάθε χωριό έναν ογκολόγο, ο οποίο καταδικάζεται έτσι σε πνευματική και εκπαιδευτική απομόνωση και σε ελάχιστη κλινική εμπειρία. Αλλά να αξιοποιήσουμε τις νέες τεχνολογίες, να φτιάξουμε κέντρα αριστείας και να τα συνδέσουμε με όλα τα περιφερειακά νοσοκομεία.

Τι θα λέγατε σε έναν ασθενή ο οποίος μόλις διαγνώστηκε με καρκίνο του πνεύμονα;

Να αντιμετωπίσει με ψυχραιμία και αισιοδοξία τη διάγνωσή του.

Να συζητήσει με τον ογκολόγο που θα επιλέξει για τις εναλλακτικές μορφές θεραπείας που του ταιριάζουν και να επιλέξει αυτή που είναι η πιο αποτελεσματική για την περίπτωσή του.
Ό,τι απορίες έχει να ζητάει από τον γιατρό να τις λύνει και να συνεργάζεται μαζί του, ώστε από κοινού να λαμβάνονται όλες οι αποφάσεις.
Να μην αφήνεται στα χέρια του γιατρού, να μην αφήνεται στα χέρια των συγγενών, η ζωή του είναι στα χέρια του.

Υπάρχουν τρόποι πρόληψης για τον καρκίνο του πνεύμονα;

Υπάρχει η πρωτογενής πρόληψη, που σημαίνει να μην αναπτυχθεί καρκίνος, κι αυτό το επιτυγχάνουμε με προσωπική ευθύνη, όταν δηλαδή δεν καπνίζουμε, και κάνουμε στη ζωή μας υγιεινές επιλογές, αλλά και με συλλογική ευθύνη, η οποία είναι πολιτική πράξη.

Δεν είναι ατομική ευθύνη, για παράδειγμα, να ζούμε σε καθαρά περιβάλλοντα, είναι πολιτική υλοποίηση.

Από εκεί και πέρα υπάρχει η δευτερογενής πρόληψη, δηλαδή όταν εκδηλωθεί ο καρκίνος να τον διαγνώσουμε πολύ νωρίς, πριν ακόμη αρχίσει να δίνει συμπτώματα.

Αυτό μπορεί να γίνει με μία εξέταση που λέγεται αξονική τομογραφία θώρακα χαμηλής δόσης, η οποία πρέπει να γίνεται κάθε χρόνο σε όλους όσους είναι βαρύς καπνιστές, δηλαδή από ένα πακέτο και πάνω την ημέρα.

Το σημαντικό είναι βέβαια να μην καπνίζουμε, αλλά αν καπνίζει κάποιος, καλό θα ήταν να κάνει κάθε χρόνο αυτή την εξέταση.