Βιώσιμη Ανάπτυξη και Εξορύξεις: Τα οφέλη των ορυκτών και οι προβληματισμοί της κοινωνίας

Προβληματισμό για τον θεσμό της κοινωνικής άδειας, στο φόντο των μεγάλων αναγκών σε κρίσιμες πρώτες ύλες, στην Ευρώπη, ένεκα της “πράσινης” και “ψηφιακής” μετάβασης έθεσε ο πρόεδρος του Συνδέσμου Μεταλλευτικών επιχειρήσεων κ Κώστας Γιατζιτζόγλου σε ομιλία του στο συνέδριο EIT RAW MATERIALS 2024 που διεξάγεται στην Αθήνα.

Κι αυτό την ώρα, που η βιομηχανία εξόρυξης έρχεται στο προσκήνιο, όχι ως περιβαλλοντική πρόκληση, αλλά ως αναγκαίος κρίκος για την ενεργειακή αυτάρκεια και την τεχνολογική εξέλιξη. Άλλωστε, ο χαλκός, το λίθιο και άλλα κρίσιμα ορυκτά που παράγονται από τη βιομηχανία εξόρυξης αποτελούν “αναπόσπαστο” κομμάτι της πράσινης και ψηφιακής μετάβασης, αλλά και απαντώνται σε κοιτάσματα στην Ελληνική επικράτεια.

“Ο ρόλος της πολιτείας, είναι να πείσει τους πολίτες ότι οι ισχύοντες κανόνες θα γίνονται σεβαστοί εξ ίσου και από όλους. Εάν πράγματι θέλουμε να πάμε μπροστά, προφανώς δεν μπορεί να επικρατεί το δίκαιο του ισχυρότερου, ούτε όμως και εκείνου που απλά κάνει περισσότερο θόρυβο”, τόνισε, με αφορμή τα όσα ακούγονται για την ανάγκη επιτάχυνσης της πράσινης μετάβασης, αλλά και των ενστάσεων τοπικών κοινωνιών για τις εξορύξεις, ο Πρόεδρος του ΔΣ του Συνδέσμου Μεταλλευτικών Επιχειρήσεων.

“Οφείλουμε να απαντήσουμε με ειλικρίνεια και σαφήνεια σε όλα τα ερωτήματα και τις ανησυχίες ανθρώπων που εύλογα δεν γνωρίζουν. Η διαφάνεια, η ανοιχτή συζήτηση, η παράθεση των δεδομένων και η πρόσβαση στην πληροφορία είναι τα βασικά συστατικά για ένα ειλικρινή διάλογο εάν και οι δύο πλευρές προσέρχονται καλοπροαίρετα.

Προφανώς ο διάλογος πρέπει να έχει αρχή και τέλος και πρέπει να είναι σαφές ότι δεν θα εξελιχθεί σε διαπραγμάτευση. Η όποια κοινωνική ομάδα δικαιούται να ζητήσει εχέγγυα για το ότι θα τηρηθούν οι νόμοι και οι κανόνες, αλλά μέχρι εκεί” τόνισε ο πρόεδρος του ΣΜΕ και συμπλήρωσε:

“Σε όλα τα σεμινάρια για την διαχείριση κρίσεων επισημαίνεται ότι η εμπιστοσύνη οικοδομείται πριν ξεσπάσει το πρόβλημα. Η αποδοχή από «την κοινωνία» δραστηριοτήτων που μπορεί να προκαλούν όχληση ή ανησυχία, προϋποθέτει τόσο γνώση όσο και κοινωνική παιδεία. Συνεπώς, ο ρόλος του εκπαιδευτικού συστήματος είναι σημαντικός, όχι μόνο στο να διδάξει την χρησιμότητα και την αναγκαιότητα των ορυκτών, αλλά και στο να αναδείξει την ύπαρξη ασφαλών και βιώσιμων τεχνολογιών απόκτησης τους.

Ακόμα πιο σημαντικός όμως, είναι ο ρόλος της πολιτείας, στο να πείσει τους πολίτες ότι οι ισχύοντες κανόνες θα γίνονται σεβαστοί εξ ίσου και από όλους. Εάν πράγματι θέλουμε να πάμε μπροστά, προφανώς δεν μπορεί να επικρατεί το δίκαιο του ισχυρότερου, ούτε όμως και εκείνου που απλά κάνει περισσότερο θόρυβο !”

Κρίσιμες πρώτες ύλες

Να σημειωθεί ότι η ενεργειακή μετάβαση της Ευρώπης απαιτεί τεράστιες ποσότητες κρίσιμων ορυκτών. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η ανάγκη για χαλκό και λίθιο αναμένεται να αυξηθεί δραματικά τα επόμενα χρόνια, καθώς τα κράτη-μέλη επενδύουν σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και ηλεκτρικά οχήματα. Ο χαλκός, για παράδειγμα, είναι ζωτικής σημασίας για τις ανεμογεννήτριες, τα φωτοβολταϊκά, τα δίκτυα ενέργειας και τις μπαταρίες – τεχνολογίες απαραίτητες για την πράσινη μετάβαση.

“Τις τελευταίες 3 δεκαετίες στην Ευρωπαϊκή Ένωση οποιαδήποτε παραγωγική δραστηριότητα ενοχλούσε (τον οποιονδήποτε και για οποιονδήποτε λόγο) μπορούσε να «μεταφερθεί» σε μια τρίτη χώρα. Μάλιστα, τις περισσότερες φορές, αυτό σήμανε και μείωση του κόστους του παραγόμενου αγαθού, με αποτέλεσμα να μοιάζει με προφανές το τι έπρεπε να γίνει” ανέφερε και συμπλήρωσε ότι, “δυστυχώς, μόλις πρόσφατα, η Ευρώπη συνειδητοποίησε ότι αυτή η «εύκολη λύση» έχει δημιουργήσει σοβαρή γεωπολιτική εξάρτηση από συγκεκριμένες χώρες, τόσο για αγαθά όσο και για πρώτες ύλες. Μάλιστα, σε ότι αφορά πρώτες ύλες, η πραγματική εξάρτηση είναι πολύ μεγαλύτερη από αυτήν που η ίδια η Ευρωπαϊκή Ένωση συνομολογεί. Από τις 34 κρίσιμες και στρατηγικές πρώτες ύλες – για τις οποίες οι Βρυξέλλες πρόσφατα αποφάσισαν ότι πρέπει να αποκτήσουμε μια στοιχειώδη αυτάρκεια- , η παραγωγή των 26 ελέγχεται από την διευρυμένη ομάδα των BRICS. Για 20 από αυτές, η παραπάνω ομάδα ελέγχει άμεσα και έμμεσα άνω των 2/3 της παγκόσμιας παραγωγής και – σε μερικές περιπτώσεις το 90 – 95%.”

“Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω”, όπως είπε ο πρόεδρος του ΣΜΕ, “η Ευρώπη – κατά δήλωση της – θα ήθελε να αυξήσει την εξορυκτική δραστηριότητα επί του εδάφους της. Αυτό μοιραία θα προκαλέσει διαφόρων ειδών αντιδράσεις. Το θέμα της περίφημης κοινωνικής άδειας έρχεται και πάλι στην επικαιρότητα. Τι είναι όμως αυτή η κοινωνική άδεια (για μια δραστηριότητα). Ενώ στο χώρο μας πρόκειται για ένα όρο που χρησιμοποιείται συχνά, δεν υπάρχει ένας κοινά αποδεκτός ορισμός. Όπως και πολλοί άλλοι όροι της καθημερινότητας, ενώ εκ πρώτης όψεως μοιάζει αρκετά προφανής, στην πραγματικότητα μπορεί να οδηγήσει σε σημαντικές παρερμηνείες και παρεξηγήσεις” τόνισε ο κ. Γιαζιτζόγλου.

Κυριολεκτικά, ‘«κοινωνική άδεια δραστηριοποίησης» είναι, όπως ανέφερε, ο κ. Γιαζιτζόγλου η άδεια που χορηγείται από την κοινωνία για την άσκηση μιας συγκεκριμένης δραστηριότητας. “Εκ πρώτης όψεως, αυτό είναι κάτι που ισχύει σε όλες τις οργανωμένες κοινωνίες. Ο θεσμικός εκπρόσωπος της κοινωνίας, το οργανωμένο και επίσημο κράτος, μέσα από θεσπισμένους κανόνες και διαδικασίες, χορηγεί – ή δεν χορηγεί- την άδεια για την οποιαδήποτε δραστηριότητα. Για ποιο λόγο λοιπόν, ως «Κοινωνική άδεια δραστηριοποίησης» θεωρούμε κάτι ξεχωριστό – και αρκετά διαφορετικό – από την θεσμοθετημένη αδειοδότηση των συγκεκριμένων δραστηριοτήτων. Και εν τέλει, τι ακριβώς εννοούμε” σημείωσε και προσέθεσε: “Το ζήτημα μιας επιπρόσθετης άδειας για μια ήδη αδειοδοτημένη από το επίσημο κράτος δραστηριότητα από ένα – αδιευκρίνιστο – κομμάτι της κοινωνίας, συνήθως προκύπτει μετα από κάποια σύγκρουση. Η σύγκρουση αυτή μπορεί να προέλθει από την αυθόρμητη αντίδραση κάποιων πολιτών, ή μπορεί να είναι αποτέλεσμα του επαγγελματισμού κάποιων καλοθελητών οι οποίοι βγάζουν το μεροκάματό τους δημιουργώντας προβλήματα σε άλλους. Προφανώς ως επιχειρήσεις και ως κλάδος δεν έχουμε καμία διάθεση να ασχοληθούμε με τους δεύτερους και θα πρέπει η πολιτεία, εφόσον είναι συντεταγμένη και επιθυμεί να είναι συντεταγμένη, να διαχειριστεί το πρόβλημα.”