Τα πρόσωπα της Επανάστασης: Οδυσσέας Ανδρούτσος

Στη δίνη της εμφύλιας διαμάχης, κατηγορήθηκε για συνεργασία με τον εχθρό και βρήκε τραγικό τέλος στην Ακρόπολη της Αθήνας, όπου είχε φυλακιστεί, τον Ιούνιο του 1825.

Ο Οδυσσέας Ανδρούτσος γεννήθηκε στην Ιθάκη το 1788 ή το 1789 και ήταν γιος του αρματολού Ανδρέα Βερούση ή Ανδρούτσου, συνεργάτη του Λάμπρου Κατσώνη, ο οποίος αποκεφαλίστηκε στην Κωνσταντινούπολη λόγω της δράσης του (1797). Το 1803 ο Αλή Πασάς πήρε τον Ανδρούτσο στην αυλή του προκειμένου να τον εκπαιδεύσει και να τον χρησιμοποιήσει στο πασαλίκι των Ιωαννίνων.

Το 1816 του παρέδωσε το αρματολίκι της Ρούμελης στη Λιβαδειά και τον πάντρεψε με την Ελένη Καρέλλη. Η παραμονή του Οδυσσέα στη Λιβαδειά του έδωσε τη δυνατότητα να συνδεθεί με γνωστούς κλεφταρματολούς της περιοχής (Πανουργιά, Διάκο, Γκούρα κ.α). Το 1818 μυήθηκε στην Φιλική Εταιρεία. Μέχρι το 1820 παρέμεινε στο αρματολίκι του που αναγκάστηκε να το εγκαταλείψει λόγω της καταδίωξης του Μπάρμπα Πασά, που είχε οργανώσει επιχείρηση για την εκκαθάριση της περιοχής. Κάποιοι ερευνητές αναφέρουν ότι ο Ανδρούτσος θέλησε να βοηθήσει τον Αλή Πασά κατά των σουλτανικών δυνάμεων. Για ένα διάστημα κατέφυγε στη Λευκάδα, ένα νησί που αργότερα το χρησιμοποίησαν αρκετές φορές οι αγωνιστές ως καταφύγιο και σε αυτό πραγματοποιήθηκε η πρώτη σύσκεψη των οπλαρχηγών κυρίως της Στερεάς (Φεβρουάριος 1821) για την προετοιμασία και τη διεξαγωγή της Επανάστασης.

Ο Ανδρούτσος από την Πάτρα πέρασε στη Ρούμελη και ξεσήκωσε τους Γαλαξιδιώτες με επιστολή που τους καλούσε στον αγώνα για την απελευθέρωση.

Κατά την έναρξη της Επανάστασης βρισκόταν στην ανατολική Ρούμελη μαζί με τους όλους τους οπλαρχηγούς που ήταν έτοιμοι για δράση. Τον Μάϊο 1821 έφτασε στο Χάνι της Γραβιάς με σκοπό να ανακόψει τις δυνάμεις το Ομέρ Βρυώνη προς την Αττική και την Πελοπόννησο. Η νικηφόρα μάχη στο Χάνι συνέβαλε καθοριστικά στην άλωση της Τριπολιτσάς και τόνωσε το ηθικό των επαναστατημένων ενώ ανέδειξε τον Ανδρούτσο σε στρατιωτικό αρχηγό της Ρούμελης.

Οι δυο πασάδες προκειμένου να καταστείλουν την επανάσταση προσπάθησαν να προσεταιριστούν τον Ανδρούτσο, ο οποίος διαπραγματεύτηκε σκόπιμα προκειμένου να κερδίσουν χρόνο οι επαναστάτες και να αναδιοργανωθούν τα ελληνικά στρατεύματα. Οι Τούρκοι μετά την αποτυχία των διαπραγματεύσεων κατέλαβαν την Λιβαδειά, την οποία όμως ο Ανδρούτσος κατάφερε να ανακαταλάβει.

Σε αυτό το διάστημα οι αντίπαλοί του είχαν αρχίσει να τον συκοφαντούν στον Δημήτριο Υψηλάντη. Μετά το θάνατο του Κυριακούλη Μαυρομιχάλη πήγε στην Εύβοια για να συνεχίσει τον αγώνα, όμως ανακλήθηκε στη Στερεά. Ο Άρειος Πάγος στην προσπάθεια του να παραγκωνίσει τον Ανδρούτσο του απέμεινε τον τίτλο του χιλίαρχου αντί του στρατηγού που είχε δώσει σε άλλους.

Τον Μάιο του 1822 ο Ανδρούτσος καθαιρέθηκε από το αξίωμά του με την κατηγορία για την εμπλοκή του στον φόνο του Αλ. Νούτσου και του Χρ. Παλάσκα. Ο στρατός της Στερεάς όμως παρέμεινε πιστός στον αρχηγό του και τον ακολούθησε σε άλλα μέτωπα. Μετά τον περιορισμό των αρμοδιοτήτων του Αρείου Πάγου ο Ανδρούτσος ανέλαβε ξανά στρατιωτικές ενέργειες και ανέκοψε τον στρατό του Δράμαλη καθώς βοηθούσε την άμυνα και στην πρώτη πολιορκία στο Μεσολόγγι.

Στις 24 Σεπτεμβρίου οι πρόκριτοι της Αθήνας με απεσταλμένους από όλη την ανατολική Στερεά τον ανακήρυξαν αρχιστράτηγο. Ο Ανδρούτσος ανέκοψε με διπλωματικό τρόπο τα σχέδια του Κιοσέ Μεχμέτ για εισβολή στην Πελοπόννησο, ενώ φούντωσαν πάλι οι συκοφαντίες εναντίον του. Στις αρχές του 1823 πέρασε στην Πελοπόννησο και συμμετείχε στην Β΄ Εθνική Συνέλευση στο Άστρος. Επέστρεψε στη Στερεά σε μια κρίσιμη στιγμή για τον Αγώνα. Στις 7 Ιουλίου 1823 ο Ανδρούτσος πραγματοποίησε νυχτερινή επίθεση εναντίον των στρατευμάτων της Πύλης στην Κουπούρνα της Βοιωτίας αναγκάζοντάς τα να στραφούν προς την Εύβοια.

Τον Σεπτέμβριο 1823 ανακηρύχθηκε από το Εκτελεστικό «προσωρινός αρχηγός των όπλων της Εύβοια», και πολιόρκησε το φρούριο της Χαλκίδας. Λίγες μέρες μετά συμμάχησε με τον Θεόδωρο Νέγρη και επιδίωξε να περιορίσει την πολιτική δύναμη του Αλ. Μαυροκορδάτου συγκαλώντας συνέλευση στα Σάλωνα.

Το σχέδιο του απέτυχε και επέστρεψε στη στρατιωτική δράση. Κατά την εμφύλια διαμάχη ο Ιωάννης Κωλέττης στράφηκε εναντίον του Ανδρούτσου, ο οποίος κατηγορήθηκε ξανά για διαπραγματεύσεις με τον εχθρό.

Ο Ανδρούτσος φυλακίστηκε στην Ακρόπολη και στις 5 Ιουνίου 1825 με διαταγή του Γκούρα τον σκότωσαν στο κελί του ενώ διέδωσαν ότι ο θάνατός του οφειλόταν σε ατύχημα στην προσπάθεια του να αποδράσει.

Ο θάνατος του Ανδρούτσου υπήρξε πλήγμα για την Επανάσταση. Στις 21 Φεβρουάριου 1865 έγινε ανακομιδή των οστών του στο Α΄ Νεκροταφείο ενώ εκατό περίπου χρόνια αργότερα, το 1967, τα οστά του μεταφέρθηκαν από τον στρατηγό Θρασύβουλο Τσακαλώτο και τοποθετήθηκαν στη βάση του ανδριάντα του στην Πρέβεζα.

*Η Κυριακή Παπαθανασοπούλου είναι διδάκτορας Ιστορίας στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.