Το υγιεινό κυνήγι της αθανασίας

Θεωρείται δεδομένο ότι ο άνθρωπος δίνει πολλές φορές στη ζωή του μια άνιση μάχη με το θάνατο. Η επιστήμη της ιατρικής τον έχει βοηθήσει ιδιαίτερα και μάλιστα τις δύο τελευταίες δεκαετίες έχει καταφέρει να κερδίσει περισσότερο χρόνο ζωής επιτυγχάνοντας σημαντικές νίκες. Την ίδια ώρα η τάση που πλέον διαμορφώνεται είναι όχι μόνο να ζούμε περισσότερο αλλά και καλύτερα, ανάγοντας το Ευ ζην μέσω της υιοθέτησης ενός τρόπου ζωής πιο κοντά στη φύση του ανθρώπου σε πανάκεια. Επιδιδόμαστε εκούσια ή όχι σε ένα κυνήγι της Αθανασία μέσω όμως από πιο υγιεινές επιλογές.

Ειδικά τη δεκαετία που κλείνει, όλο και περισσότεροι άνθρωποι θέλησαν να υιοθετήσουν ένα τρόπο ζωής με γνώμονα αφενός να αποφύγουν ασθένειες που αποδίδονται σε συμπεριφορικούς παράγονες (παχυσαρκία, κάπνισμα, αλκοόλ, άγχος κλπ) αφετέρου να αισθάνονται καλύτερα όταν χρησιμοποιούν ως θεραπεία υλικά, πιο κοντά στην ανθρώπινη φύση και το «πρωτογενές» περιβάλλον της. Η τάση αυτή βασίζεται στην προσπάθεια της όσο το δυνατόν μικρότερης «τεχνητής» παρέμβασης στο σώμα και την ψυχή καθώς θεωρείται σχεδόν βέβαια ότι μηδενίζεται και ο κίνδυνος των παρενεργειών.

Διατροφή, άσκηση αλλά και ισορροπημένη ψυχολογία, θεωρούνται πλέον τα βασικά όπλα σε αυτό το «Υγιεινό κυνήγι της Αθανασίας».

Διατροφή

Μελέτες έχουν δείξει ότι η διατροφή να αποτελέσει «φάρμακο» για ασθένειες όπως η οστεοπόρωση, η κατάθλιψη, η υψηλή αρτηριακή πίεση αλλά και μεταβολικά νοσήματα και μορφές καρκίνου. Τόσο το σύνολο της διατροφής μας όσο και πολλές από τις τροφές μπορούν να δράσουν προληπτικά σε πολλές ασθένειες αλλά ταυτόχρονα να αυξήσουν και το προσδόκιμο της ζωής μας.

Όπως επισημαίνει ο κ. Χάρης Δημοσθενόπουλος MMedSci-SRD, Κλινικός Διαιτολόγος-Βιολόγος, οι διατροφικές συνήθειες μπορούν να επηρεάσουν θετικά ή αρνητικά την υγεία των καταναλωτών. Η σωστή διατροφή μπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη ασθενειών αλλά την ίδια στιγμή ο σύγχρονος τρόπος ζωής-διατροφής έχει οδηγήσει στην υπερκατανάλωση τροφών πλούσιων σε τρανς και κορεσμένα λιπαρά, ζάχαρη και αλάτι. Με αυτό τον τρόπο έχουμε απομακρυνθεί πολύ από τη μεσογειακή διατροφή, η οποία είναι “ασπίδα” για πολλές ασθένειες. Η ραγδαία αυτή αλλαγή της διατροφής μας σε συνδυασμό με την απουσία άσκησης και την καθιστική ζωή μας καθιστά απροστάτευτους απέναντι σε αυτές τις νόσους.

Τη δεκαετία του ’60 ακολουθούσαμε μία διατροφή πολύ κοντά στο μεσογειακό πρότυπο. Για παράδειγμα, η ημερήσια κατανάλωση κόκκινου κρέατος κατ’ άτομο δεν ξεπερνούσε στη χώρα μας τα 35 γραμμάρια, ενώ στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής η αντίστοιχη κατανάλωση ήταν 274 γραμμάρια για να φτάσουμε στις ημέρες μας όπου πλέον έχουμε υιοθετήσει σε μεγάλο βαθμό διατροφικές συνήθειες «δυτικού τύπου». H παραδοσιακή ελληνική διατροφή μπορεί να συμβάλλει ουσιαστικά στη διατήρηση της καλής υγείας και μακροζωίας.

Το Μεσογειακό πρότυπο διατροφής περιλαμβάνει έναν «μαγικό» συνδυασμό τροφίμων που απαρτίζουν την παραδοσιακή ελληνική διατροφή και παίζουν καθοριστικό και συνδυαστικό ρόλο για υγιή και μακρά διαβίωση. Είναι αποδεδειγμένο ότι μια ισορροπημένη δίαιτα, πλούσια σε προϊόντα ολικής άλεσης, φρούτα, λαχανικά και πρωτεΐνες, μπορεί, να συμβάλει στη μείωση τόσο παθολογικών καταστάσεων όσο και ψυχολογικών όπως για παράδειγμα των συμπτωμάτων της κατάθλιψης, αφού ορισμένες τροφές επηρεάζουν περισσότερο τη διάθεση σε σχέση με άλλες.

Για τη διατήρηση της υγείας και τη μακροζωία η διατροφή μπορεί να παίξει καθοριστικό ρόλο αφού θωρακίζει την υγεία μας και αποτελεί ασπίδα κατά της γήρανσης. Έτσι, για παράδειγμα, για να έχουμε νεανικό δέρμα πρέπει να αποφεύγουμε όχι μόνο τους επεξεργασμένους υδατάνθρακες με ζάχαρη, τα γλυκά και τα πλούσια σε ζάχαρη ροφήματα και ποτά αλλά και τα κακής ποιότητας λιπαρά και θα πρέπει να καταναλώνουμε πηγές αντιοξειδωτικών ουσιών, όπως φρούτα, λαχανικά και χυμούς, σε συνδυασμό με πολύ νερό. Αντιγηραντική δράση έχουν, επίσης, η βρώμη, τα κόκκινα φρούτα όπως τα μούρα και τα μύρτιλα αλλά και τα όσπρια (φασόλια, φακές), το πράσινο τσάι και το νερό.

Η μεσογειακή διατροφή, πλούσια σε φρούτα και λαχανικά, με υψηλή περιεκτικότητα σε αντιοξειδωτικές ουσίες και φυτικές ίνες, συμβάλλει στην πρόληψη διαφόρων τύπων καρκίνου. Για παράδειγμα η ντομάτα ως πλούσια πηγή λυκοπένιου ελαττώνει τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνων, όπως του μαστού, του προστάτη και του πεπτικού συστήματος ενώ τα κόκκινα φρούτα, όπως η φράουλα και τα βατόμουρα, μπορεί να προστατεύσουν από καρκίνους, όπως αυτός του οισοφάγου και του παχέος εντέρου. Τα χρωματιστά λαχανικά, όπως τα καρότα, που περιέχουν το β-καροτένιο, αλλά και το μπρόκολο, μπορεί να παίξουν προληπτικό ρόλο στην εμφάνιση του καρκίνου του στομάχου, του δέρματος, του στήθους και του προστάτη. Τέλος, το πράσινο και μαύρο τσάι, ως πλούσιες πηγές κατεχινών προστατεύουν κατά της ανάπτυξης πολλών μορφών καρκίνου.

Η μεσογειακή διατροφή έχει βέβαια και ιδιαίτερα ευεργετική δράση στην καρδιαγγειακή υγεία, στη διατήρηση ενός φυσιολογικού σωματικού βάρους και στην πρόληψη του διαβήτη, ενώ σύγχρονες μελέτες δείχνουν ότι βελτιώνει την εγκεφαλική λειτουργία και τη γονιμότητα σε άνδρες και γυναίκες.

Τις τελευταίες δεκαετίες, οι αλλαγή τρόπου ζωής, ή έξαρση των νοσημάτων που σχετίζονται με το μεταβολισμό και η υπερίσχυση του δυτικού τρόπου διατροφής έχουν οδηγήσει τη χώρα μας σε υψηλή θέση στον κατάλογο των χωρών που πλήττονται περισσότερο από την αύξηση των καρδιαγγειακών νοσημάτων.

H διατροφή παίζει σημαντικό ρόλο, όχι μόνο στην αντιμετώπιση των καρδιαγγειακών νοσημάτων, αλλά και στην πρόληψή τους, πριν εμφανιστούν τα πρώτα καρδιολογικά προβλήματα. Στα πλαίσια της πρωτογενούς πρόληψης, η συνολική διαιτητική αγωγή πρέπει να λαμβάνει υπ’όψη όλους τους παράγοντες κινδύνου του ασθενή και να αποβλέπει στην σταδιακή αλλαγή του καθημερινού διαιτολογίου και στην υιοθέτηση υγιεινών επιλογών. Μία ενδεδειγμένη διατροφή μπορεί να συμβάλει στη μείωση των υπερλιπιαιμιών, με αυξημένη κατανάλωση φυτικών ινών, φρούτων και λαχανικών, ωμέγα 3 λιπαρών οξέων και αποφυγή κορεσμένων και τρανς λιπαρών, στη μείωση της υπέρτασης, με μειωμένη κατανάλωση αλατιού, αλατισμένων και τυποποιημένων τροφίμων, την υψηλή κατανάλωση καλίου και την κατανάλωση ασαβεστίου και μαγνησίου, στη ρύθμιση του σωματικού βάρους, μέσα από το αρνητικό, θερμιδικό ισοζύγιο, την καλή κατανομή των γευμάτων, την αποφυγή έτοιμου και λιπαρού φαγητού και την αποφυγή γλυκών και ζαχαρούρχων αναψυκτικών.

Φυσική δραστηριότητα

Η αξία της θεραπευτικής άσκησης αλλά και της φυσικής δραστηριότητας στην πρόληψη αλλά και αντιμετώπιση πλήθους παθολογικών καταστάσεων (όπως είναι μυοσκελετικά, νευρολογικά, καρδιοαναπνευστικά προβλήματα, ψυχικές νόσοι, μεταβολικά νοσήματα, διαβήτης, καρκίνος κλπ) καθώς και στα συστήματα υγείας είναι τεκμηριωμένη και αδιαμφισβήτητη.

Όπως μας τονίζει ο κ. Πέτρος Λυμπερίδης , Πρόεδρος του Πανελληνίου Συλλόγου Φυσικοθεραπευτών, η άσκηση ιδιαίτερα σε κλινικούς πληθυσμούς πρέπει να είναι εξατομικευμένη (personalised), αποτελεσματική και ασφαλής. Η επιλογή του είδους της άσκησης που πρέπει να εφαρμοστεί σε έναν ασθενή, ο χρόνος και ο τρόπος εφαρμογής της άσκησης στον ασθενή, η παρότρυνση και τα κίνητρα που πρέπει να δίνονται στον ασθενή για συμμόρφωση και εφαρμογή της άσκησης, η συνεχής παρακολούθηση της εξέλιξης της υγείας του ασθενούς και η προσαρμογή του προγράμματος άσκησης στον ασθενή αποτελούν μόνο λίγους από τους παράγοντες εκείνους που καθιστούν τον φυσικοθεραπευτή ως τον πλέον κατάλληλο επιστήμονα υγείας για την εφαρμογή της άσκησης στην αποκατάσταση της υγείας.

Η πρόληψη και αποκατάσταση της υγείας είναι μια συνεχής και δυναμική διαδικασία που απαιτεί τη διεπιστημονική προσέγγιση και συνεργασία όλων των επιστημόνων υγείας αλλά και την συνεργασία αυτών με τους ασθενείς. Η εφαρμογή των θεραπευτικών μέσων και ιδιαίτερα της άσκησης που είναι ένας ενεργητικός και απαιτητικός τρόπος αποκατάστασης προϋποθέτει ένα πλήθος παραγόντων όπως την γνώση όχι μόνο της άσκησης αλλά και της παθολογίας του ασθενούς, της φυσικής εξέλιξης της νόσου, τις προσαρμογές της νόσου, περαιτέρω δε την ικανότητα άμεσης αντιμετώπισης συμπτωμάτων κατά την άσκηση, την διαχείριση των συναισθημάτων και της εν γένει ψυχολογίας του ασθενούς, τη φαρμακευτική αγωγή και το πώς επηρεάζει την κλινική εικόνα αλλά και την ανταπόκριση του ασθενούς στην άσκηση και άλλα πολλά. Σε όλα τα παραπάνω μόνο ένας επιστήμονας υγείας με κατάλληλη εκπαίδευση και γνώση τόσο της άσκησης όσο και της παθολογίας μπορεί να ανταπεξέλθει αποτελεσματικά.

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (World Health Organization- WHO) στην 69η Συνέλευσή της το Μάϊο του 2016 υιοθέτησε μια Παγκόσμια Στρατηγική και ένα Σχέδιο Δράσης για την Γήρανση και την Υγεία 2016-2020 σύμφωνα με το οποίο ο καθένας μπορεί να απολαμβάνει την ανεξαρτησία του αλλά και την μακροζωία του με υγεία. Η Φυσικοθεραπεία, σύμφωνα και με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), είναι μια καλή επένδυση, καθώς «επανεκπαιδεύει την ατομική ικανότητα, αυξάνει την ανεξαρτησία, βελτιώνει τη συμμετοχή και μπορεί να μειώσει το κόστος φροντίδας και υποστήριξης. Η άσκηση προάγει την υγεία, την ευεξία και την καλή φυσική κατάσταση.

Ψυχική ευεξία

Πέρα όμως από το σώμα υπάρχει το πνεύμα και η ψυχή. Οι προηγούμενες επισημάνσεις εντάσσονται σε μια ολιστική διαδικασία την οποία φαίνεται να υποκινεί το μυαλό μας. Ο δείκτης της ευφυΐας μας, επηρεάζει πολύ τον τρόπο με τον οποίο ζούμε, τις επιλογές που κάνουμε και τον τρόπο με τον οποίο κάνουμε διάδραση ο ένας με τον άλλο. 

Σύμφωνα με την κα Χριστίνα Καραπάνου, PhD, CIPD, ψυχολόγος υγείας, γνωσιακή συμπεριφορική ψυχοθεραπεύτρια, η ανθρώπινη διάνοια δεν είναι κάτι μονοσήμαντο αλλά έχεις διάφορες σημαντικές διαστάσεις. αποτελείται από 5 βασικές διαστάσεις. Ιδιαίτερα σημαντικές αλλά θα επιμέναμε στη διάσταση της κοινωνικής νοημοσύνης το πώς εντασσόμαστε στο σύνολο. Πως σεβόμαστε όλο αυτό το κομμάτι και ο τρόπος που το αντιλαμβανόμαστε. Και είναι πολύ σημαντικό αυτό καθώς η αντίληψη και ο σεβασμός μας οδηγεί στον να το χρησιμοποιούμε σαν πόρο με τον καλύτερο δυνατό τρόπο κι αυτό είναι δείκτης ευφυΐας. Ώστε να έχουμε καλύτερη ποιότητα ζωής αλλά να έχουν και οι άλλοι άνθρωποι γύρω μας.

Αν η κοινωνική νοημοσύνη είναι πεσμένη τότε μπορεί εμφανιστούν εξάρσεις όπως φοβικές συμπεριφορές απέναντι σε συγκεκριμένες κατηγορίες ανθρώπων, καταστροφή του περιβάλλοντος.

Σημαντική αναφορά χρήζουν και τα δύο βασικά ένστικτά μας. Το πρώτο της επιβίωσης, ώστε να κάνουμε πράγματα να μένουμε ζωντανοί να εργαζόμαστε να προστατεύουμε τον εαυτό μας και την κοινωνία. Το άλλο είναι το ένστικτο της αναπαραγωγής που δεν έχει να κάνει τόσο με τη σεξουαλικότητα. Υπολογίζεται ότι μόνο το 1% αν μπορούμε να το ποσοτικοποιήσουμε έχει να κάνει μ αυτή. Όλο το υπόλοιπο έχει να κάνει με το πώς αφήνεις το σημάδι σου σ’ αυτή τη ζωή.

Εδώ λοιπόν θα μπορούσαμε να βάλουμε και το όρο της αειφορίας η οποία αποτελεί έκφραση σεβασμού και μείωση των συνθηκών κατάχρησης του περιβάλλοντος μας αλλά και των ανθρώπων γύρω μας. Όπως αναφέρει η κα Καραπάνου, πρέπει να ξέρουμε να σεβόμαστε τι δίνουμε, τι παίρνουμε με ένα τρόπο ισορροπημένο. Κάποιοι θα δώσουν αγάπη, κάποιοι γνώση, κάποιοι τίποτα. Πρέπει να λειτουργούμε όχι μετρώντας τι έδωσα για να πάρω αντίστοιχα πίσω, αλλά να λειτουργούμε με βάση την αξία μας, όπως τη συναισθηματική και κοινωνική νοημοσύνη και όλο το φάσμα της διάνοιας. Τότε οι δεσμοί που θα συνάπτουμε με τους άλλους ανθρώπους θα είναι πιο αποτελεσματικοί.

Το ίδιο ισχύει και με τον τρόπο που προσέχουμε την υγεία μας . Εξ αρχής είτε την έχει είτε δεν την έχει κάποιος, πάνω στο σεβασμός και στη νοημοσύνη στέκονται και οι επιλογές που θα κάνει για να συνεχίσει η υγεία του να υφίσταται .

Και τι είναι αθανασία; Εδώ έρχονται λοιπόν όλα τα συστήματα τα οποία έχουν εμπλακεί μέσα στη διαδικασία της πνευματικής μας ανάπτυξης και οι θρησκείες σε όλο τον πλανήτη οι οποίες, επιβάλλουν στον άνθρωπο αξίες στις οποίες έχουμε υποταχθεί, τις δεχόμαστε παθητικοποιούμαστε και γινόμαστε μέλη ενός επίπλαστου συνόλου χωρίς να πραγματικά να νοιώθουμε αληθινοί. Για ποιο λόγο ο σύγχρονος δυτικός άνθρωπος δεν έχει καθόλου επαφή με την αληθινή του ταυτότητα και για ποιο λόγο αυτή η ταυτότητα σοκάρεται και κλονίζεται μετά από κάποιο χρόνια της ηλικίας και βγαίνει έξω με τέτοιο θυμό. Γι αυτό λοιπόν και υπάρχουν πολλά πλέον κινήματα αμφισβήτησης.

Το «υγιεινό κυνήγι» της αθανασίας θα πρέπει να ξεκινά με μία εσωτερική ματιά με πολύ βαθιά ενδοσκόπηση. Το βασικό ερώτημα είναι πόσο ειλικρινής είμαστε πόσο επίγνωση έχουμε σε ότι κάνουμε καθημερινά. Από τη στιγμή που θα ξεκινήσουμε τη μέρα μας, που θα μπούμε στο αυτοκίνητο να πάμε στη δουλειά, να αναρωτηθούμε πόσο αληθινοί είμαστε ή πόσο παθητικά μας συμβαίνουν κάποια πράγματα τα οποία τα ονομάζουμε αυτόματες συμπεριφορές. Πόσο παραδομένοι είμαστε στις αυτόματες συμπεριφορές.

Και τι θα πει αθανασία τελικά; Έχουμε μάθει να υπηρετούμε συστήματα τα οποία είχαμε κατασκευάσει μετά τη βιομηχανική επανάσταση για να υπηρετούν εμάς : τραπεζικά, εκπαιδευτικά, συστήματα υγείας. Και σήμερα έχουμε καταλήξει να πάμε στην αντίπερα όχθη και να υπηρετούμε εμείς αυτά.