Τζον Κένεντι: Οι σημαντικότερες αποφάσεις του “προέδρου των 1000 ημερών”

Στο διάστημα των 1.037 ημερών κατά τις οποίες προήδρευσε – εξ ου και το προσωνύμιο “ο πρόεδρος των χιλίων ημερών” – ο Τζον Φιτζέραλντ Κένεντι έκανε αρκετά.

To NEWS 247, μισό αιώνα μετά τη δολοφονία του, θυμάται και σας θυμίζει τις σημαντικότερες πολιτικές στιγμές, του ανθρώπου που υπήρξε ο νεότερος πρόεδρος των ΗΠΑ (στα 43 του), ο πρώτος Καθολικός πρόεδρος, αλλά και ο νεότερος νεκρός πρόεδρος των ΗΠΑ (στα 46 του).

Στη σύντομη προεδρική σταδιοδρομία του αναγκάστηκε να αντιμετωπίσει αλλεπάλληλες κρίσεις, όπως την ενορχηστρωμένη από τη CIA εισβολή στον Κόλπο των Χοίρων, τον πρώτο χρόνο της προεδρίας του, και την Κρίση των Πυραύλων, έναν χρόνο αργότερα.

Το μεγάλο αναπάντητο ερώτημα για την προεδρία του Κένεντι και το πώς η δολοφονία του επηρέασε την αμερικανική εξωτερική πολιτική, είναι το τι θα έκανε για τον πόλεμο στο Βιετνάμ.

Όταν ο Κένεντι έγινε πρόεδρος οι ΗΠΑ είχαν μερικές εκατοντάδες στρατιώτες στο Νότιο Βιετνάμ – αύξησε αυτό τον αριθμό σε 16.000. Ο Τζόνσον σε 500.000. Πολλοί υποστηρικτές του Κένεντι λένε ότι δεν θα έκανε ποτέ αυτό το λάθος.

Οι επικριτές δείχνουν στην ενίοτε απερίσκεπτη σεξουαλική συμπεριφορά του, στο πενιχρό νομοθετικό του έργο και στην αποτυχία του να κάνει τα λόγια του, πράξεις.

Μπορεί να  μιλούσε για πολιτικά δικαιώματα, φοροελαφρύνσεις και μείωση της φτώχειας, ωστόσο ήταν ο διάδοχός του, ο Λίντον Τζόνσον, που χρησιμοποίησε τη φήμη του Κένεντι, προκειμένου να περάσει ιστορικούς νόμους σε όλους αυτούς τους τομείς.

Μία δημοσκόπηση του 2009, σε 65 ακαδημαϊκούς, κατέταξε τον Κένεντι στην έκτη θέση των πιο σημαντικών Αμερικανών προέδρων. Πρόκειται βεβαίως για ένα εντυπωσιακό αποτέλεσμα για έναν πρόεδρο  του οποίου η θητεία διήρκεσε κάτι περισσότερο από χίλιες μέρες.

Ορκωμοσία του Κένεντι: “Μην αναρωτιέστε τι μπορεί να κάνει η πατρίδα σας για εσάς, αναρωτηθείτε τι μπορείτε να κάνετε εσείς για την πατρίδα σας”

Ο 35ος Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών Τζον Φιτζέραλντ Κένεντι είναι αναμφισβήτητα ο πιο διάσημος Αμερικανός πολιτικός του 20ού αιώνα. Ο Πρόεδρος Κένεντι ήταν σίγουρα ένας χαρισματικός άνθρωπος, κατ’ αρχήν προοδευτικός στις πολιτικές του πεποιθήσεις, ο οποίος εκμεταλλεύτηκε τη δημόσια εικόνα του και τη ρητορική του δεινότητα.

Στη δημιουργία του μύθου του ασφαλώς συνετέλεσε σε μεγάλο βαθμό η δολοφονία του, στις 22 Νοεμβρίου 1963, η οποία ακόμη και σήμερα προκαλεί ερωτήματα και δίνει έδαφος για τις πιο απίθανες θεωρίες συνωμοσίας.

Η ομιλία που ακολουθεί είναι ο Εναρκτήριος Λόγος που εκφώνησε ο Τζον Φ. Κένεντι, στις 20 Ιανουαρίου 1961, μετά την εκλογή του στο προεδρικό αξίωμα. Είναι ίσως ο πιο διάσημος λόγος της σύντομης ζωής του.

Πρόκειται για έναν πολιτικό λόγο που έμεινε στην ιστορία και ως τέτοιος περιέχει διαχρονικά πολιτικά ζητήματα που αποτελούν βασική προϋπόθεση για την άσκηση της πολιτικής.

Ο εναρκτήριος λόγος καταλήγει:

” Μπορούμε να αντιτάξουμε σε αυτούς τους εχθρούς μια μεγάλη και παγκόσμια συμμαχία, Βορρά και Νότου, Ανατολής και Δύσης, που θα μπορέσει να εξασφαλίσει μια παραγωγικότερη ζωή για όλη την ανθρωπότητα; Θα συμμετάσχετε σε αυτή την ιστορική προσπάθεια;
Στη μακρά ιστορία του κόσμου, μόνο σε μερικές γενιές χαρίστηκε ο ρόλος του υπερασπιστή της ελευθερίας στην ώρα της μεγαλύτερης δοκιμασίας της. Δεν αποποιούμαι αυτής της ευθύνης. Την καλοδέχομαι. Δεν πιστεύω ότι κανείς από εμάς δεν θα άλλαζε θέση με κανέναν άλλο λαό και με καμιά άλλη γενιά. Η ενέργεια, η πίστη, η αφοσίωση που φέρνουμε σ’ αυτή την προσπάθεια θα φωτίσει την πατρίδα μας και όλους όσοι την υπηρετούν, και η λάμψη από αυτή τη φωτιά μπορεί πραγματικά να φωτίσει τον κόσμο.
Και έτσι, Αμερικανοί συμπολίτες μου: μην αναρωτιέστε τι μπορεί να κάνει η πατρίδα σας για εσάς, αναρωτηθείτε τι μπορείτε να κάνετε εσείς για την πατρίδα σας.
Συμπολίτες μου του κόσμου: μην αναρωτιέστε τι θα κάνει η Αμερική για εσάς, αλλά τι μπορούμε να κάνουμε μαζί για την ελευθερία του ανθρώπου”.

Εναρκτήριος λόγος του Τζον Φιτζέραλντ Κένεντι κατά τη διάρκεια της ορκωμοσίας του: 20 Ιανουαρίου 1961

Η απόβαση στον Κόλπο των Χοίρων: Έπεσα στα βαθιά νερά και δεν πνίγηκε

Πρόκειται για την πρώτη “σφαλιάρα” στον νεοεκλεγέντα πρόεδρο αν και δεν το μερίδιο ευθύνης δεν είναι αποκλειστικά δικό του. Η επιχείρηση  προετοιμαζόταν από τη CIA ήδη ένα χρόνο πριν την εκλογή του Κένεντι στην προεδρία της Αμερικής. Το σχέδιο το οποίο ενέκρινε το Μάρτιο του 1960 ο τότε πρόεδρος Εισενχάουερ  είχε ως εξής:

Μια δύναμη Κουβανών αντεπαναστατών θα χρηματοδοτηθεί, θα εξοπλιστεί και θα γυμναστεί από Αμερικανούς στρατιωτικούς σε ένα μυστικό στρατόπεδο στη Γουατεμάλα με σκοπό να εισβάλει στην Κούβα. Όπερ και εγένετο ένα χρόνο αργότερα στις 15 Απριλίου 1961.

Μέσα σε μόλις 72 ώρες, στις 19 του μήνα, λήγουν όλες οι μάχες, με τις πανίσχυρες ΗΠΑ να έχουν ηττηθεί κατά κράτος. Ο επαναστατικός στρατός του Κάστρο  συλλαμβάνει, επίσης, τους 1.200 από τους 1.500 κουβανούς φυγάδες οι οποίοι είχαν αποβιβαστεί στο νησί. Λίγους μήνες αργότερα, ο διευθυντής της CIA, ‘Αλεν Ντούλς, όπως και όλοι όσοι είχαν βοηθήσει στην οργάνωση της επιχείρησης απολύονται με συνοπτικές διαδικασίες. Πρόκειται για μια μαύρη σελίδα στην ιστορία των μυστικών υπηρεσιών της Αμερικής.

Ο πρόεδρος Κένεντι είχε πειστεί ότι τους κουβανούς εξόριστους θα ακολουθούσαν και οι κουβανοί πολίτες, οι οποίοι θα έπλητταν τον Κάστρο από μέσα. Παρά τις προβλέψεις, όχι μόνο οι κουβανοί δεν ξεσηκώθηκαν, αλλά η επίθεση χάρισε και την αύρα του αντιαμερικάνου πατριώτη στον Φιντέλ.

Σύμφωνα με αποδιαβαθμισμένα απόρρητα έγγραφα που ήρθαν στο φως της δημοσιότητας τον Αύγουστο του 2011, ο ίδιος ο Κένεντι  φέρεται να μετέφερε σε σύμβουλό του την εκτίμηση, ότι η CIA και το Πεντάγωνο δεν πίστεψαν ποτέ ότι θα αντέκρουε τις πιέσεις τους για την πολυπόθητη εμπλοκή.

Ήταν δε έξαλλος γι’ αυτό που αντιλαμβανόταν ως παγίδευσή του. “Πώς ήμουν τόσο ανόητος, ώστε να τους αφήσω να το κάνουν;”, έλεγε στους συμβούλους του. Πίστευε ότι η CIA τον είχε εξαπατήσει.    

Το Φεβρουάριο  του 1962, ο Κένεντι, διέταξε τον ολικό οικονομικό αποκλεισμό της Κούβας από τις ΗΠΑ, έναν αποκλεισμό που σήμερα όχι μόνο παραμένει, αλλά έχει ενισχυθεί.

“Επιλέξαμε να πάμε στο φεγγάρι”

Το 1960 ο Τζον Κένεντι στην προεκλογική του εκστρατεία είχε ως ένα από τα βασικά του συνθήματα και προτεραιότητες, να πατήσει Αμερικανός στο φεγγάρι μέσα στα επόμενα χρόνια.

Ήταν εκείνος που είχε θέσει ως στόχο μια επανδρωμένη αποστολή στη Σελήνη, πριν από τη δεκαετία του ’70 και είναι τα λόγια αυτού του ανθρώπου από μία ομιλία του 62 που ενέπνευσαν το όνομα της ιστοσελίδας “Whe Choose The Μoon” (“Εμείς επιλέγουμε να πάμε στη Σελήνη”) στα οποία συνέχιζε: ” … όχι επειδή είναι εύκολο, αλλά επειδή είναι δύσκολο“.

Η κατάκτηση της Σελήνης δεν ήταν πρωτίστως ένα τεχνολογικό και επιστημονικό επίτευγμα, αλλά πολιτικό ζήτημα. Οι Αμερικανοί έπαθαν σοκ το 1957, οπότε και ο ρωσικός δορυφόρος “Σπούτνικ Ι” τέθηκε σε τροχιά γύρω από τη Γη.

Όλα τα ΜΜΕ παγκοσμίως μιλούσαν για την τεράστια επιτυχία των ανταγωνιστών τους, οι απανταχού προσκείμενοι στην τότε Σοβιετική Ένωση μιλούσαν για νίκη της σοβιετικής πατρίδας στο Διάστημα, ενώ δέχτηκαν ένα ακόμη μεγαλύτερο πλήγμα το 1961 με την πτήση σε τροχιά του Γιούρι Γκαγκάριν. Τότε ο Ψυχρός Πόλεμος ξεπέρασε τα όρια της Γης, μεταφέρθηκε και επισήμως στο Διάστημα.

Οι ΗΠΑ βάλθηκαν με οποιοδήποτε κόστος και ρίσκο να κάνουν την πρώτη επανδρωμένη πτήση στη Σελήνη. Γεγονός παραμένει ότι στις 20 Ιουλίου του 1969 κατάφεραν να καθηλώσουν ολόκληρη την Υφήλιο, με εκατομμύρια ανθρώπους να παρακολουθούν επί ώρες στις τηλεοράσεις τους το μοναδικό εγχείρημα. Ο πολιτικός στόχος είχε επιτευχθεί.

Πανεπιστήμιο Ράις, 12 Σεπτεμβρίου 1962: “Επιλέξαμε να πάμε στο φεγγάρι”

Πρωτοβουλία για την διαστημική συνεργασία με τη Σοβιετική Ένωση

Σε ομιλία του στα Ηνωμένα Έθνη στις 20 Σεπτεμβρίου 1963, ο Κένεντι ζήτησε από τη Ρωσία να έχουν μια κοινή  αποστολή στη Σελήνη.

Αμέσως μετά την ομιλία του ο Σοβιετικός υπουργός Εξωτερικών Αντρέι Γκρομίκο ανέφερε ότι η ιδέα του Κένεντι ήταν ένα “καλό σημάδι” και θα την μετέφερε στον Χρουστσόφ.

Εάν ο Κένεντι δεν είχε δολοφονηθεί λίγες μέρες αργότερα, η πρωτοβουλία του ίσως είχε πάρει σάρκα και οστά από τότε.

Ομιλία Κένεντι στο Ηνωμένα Έθνη στις 20 Σεπτεμβρίου 1963

 

Η “κρίση των Πυραύλων”

Το 1961 χρεώνεται την αποτυχία στον Κόλπο των Χοίρων, ενάμιση χρόνο αργότερα όμως – όταν η Κούβα επιστρέφει στην πολιτική ατζέντα – ο Κένεντι παίρνει τη ρεβάνς: η κρίση με τους ρωσικούς πυραύλους θα του πιστωθεί θετικά, καθώς ασκεί κλιμακούμενη πίεση στον Ρώσο πρόεδρο, αποφεύγει τις προκλητικές κινήσεις και επιτυγχάνει ιστορικό συμβιβασμό μαζί του.

Σύντοµα, ο Κάστρο κατάλαβε ότι η Αμερική δεν θα χωνέψει εύκολα την παρουσία του στην ηγεσία της Κούβας.

Η Μόσχα όλο αυτό το διάστημα παρακολουθούσε με ιδιαίτερο ενδιαφέρον τα γεγονότα. Υπό την πίεση των γεγονότων, ο Χρουτσόφ δεν είχε την πολυτέλεια του χρόνου να το ξανασκεφτεί και αποφάσισε να προβεί σε μια άκρως τολμηρή ενέργεια, για τις ευαίσθητες ισορροπίες της περιοχής. Έτσι οργανώθηκε η επιχείρηση “Αναντίρ”, η οποία τέθηκε σε εφαρμογή τον Μάιο του 1962, όταν η σοβιετική κυβέρνηση αποφάσισε τελικά να αποστείλει με πλοία, πλέοντας τον Ατλαντικό, 50.000 σοβιετικούς στρατιώτες και 60 ατομικούς πυραύλους στην Κούβα.

Η είδηση πάγωσε στην κυριολεξία τα μέλη της αμερικάνικης κυβέρνησης. Υπό την επήρεια του ισχυρότατου σοκ ο πρόεδρος των ΗΠΑ συγκάλεσε αμέσως το Εθνικό Συμβούλιο Ασφαλείας σε μυστική συνεδρίαση στον Λευκό Οίκο. Όταν ο Κένεντι αναρωτιόταν “Γιατί λοιπόν τα έβαλε (ο Χρουστσόφ) αυτά (τους πυραύλους) εκεί; Είναι σαν εμείς, ξαφνικά, να αρχίσουμε να αυξά­νουμε τον αριθμό των MRBM (ατομικοί πύραυ­λοι) στην Τουρκία. Θα ήταν φοβερά επικίνδυνο νομίζω“, δεν περίμενε την πληρωμένη απάντηση που έλαβε δια στόματος του ειδικού συμβούλου Μακτζόρτζ Μπάντι: ” Ε, λοιπόν, αυτό ακριβώς έχουμε κάνει, κύριε πρόεδρε!“.

Ο σύμβουλος προφανώς αναφερόταν στους πυραύ­λους Τζούπιτερ, τους οποίους οι Ηνωμένες Πο­λιτείες είχαν πράγματι εγκαταστήσει στην Τουρκία, κοντά στη σοβιετική μεθόριο, το 1961. Από το άλλο στρατόπεδο τώρα, ο Νικήτα Χρουστσόφ αναγκάστηκε από τις περιστάσεις να προ­χωρήσει σε μια επίδειξη ισχύος τόσο απέναντι στις ΗΠΑ όσο και απέναντι στην… άσπονδη φίλη Κίνα.

Η σύμμαχος Κούβα τού την παρείχε και έτσι οι Σοβιετικοί στρατιώτες είχαν αρχίσει να εγκαθιστούν τους πυρηνικούς πυραύλους στην Κούβα όταν, στις 14 Οκτωβρίου 1962, ένα αμερικάνικο κατασκοπευτικό αεροσκάφος U-2 τους φωτογράφισε. Η αρχή του εφιάλτη μιας πυρηνι­κής σύγκρουσης είχε ξεκινήσει.

Η διευθέτηση της κρίσης

Αν και ο Κένεντι δεχόταν ισχυρότατες πιέσεις από τους στρατιωτικούς να προχωρήσει σε μια λύση που προέβλεπε τον βομβαρδισμό και την εισβολή ταυτόχρονα στην Κούβα με απρόβλεπτες για την ανθρωπότητα συνέπειες, κατάφε­ρε να αντιμετωπίσει με περισσότερη ψυχραιμία το καυτό αυτό ζήτημα σε αντίθεση με τους θερμοκέφαλους του Πενταγώνου. Αργότερα απο­καλύφθηκε ότι οι σοβιετικές χερσαίες δυνάμεις που στάθμευαν στην Κούβα ήταν εφοδιασμένες, επιπλέον, με τακτικούς πυρηνικούς πυραύλους, τους οποίους θα χρησιμοποιούσαν σε περίπτω­ση εισβολής των αμερικάνικων δυνάμεων.

Ο  Κένεντι επέλεξε τον ναυτικό αποκλεισμό του νησιού για να εμποδίσει τα σοβιετικά πλοία να εισάγουν κι άλλους πυραύλους. Ιστορική έμει­νε η Δευτέρα της 22ας Οκτωβρίου, όταν ο Τζον Κένεντι εξήγησε στην τηλεόραση στους αποσβολωμένους πολίτες στις Ηνωμένες Πολιτείες και τον υπόλοιπο κόσμο ότι η Σοβιετική Ένωση, “αψηφώντας με κατάφωρο και σκόπιμο τρόπο” τον Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, είχε εγκατα­στήσει πυρηνικούς πυραύλους στην Κούβα. Η συνέχεια δόθηκε τόσο στο προσκήνιο όσο και στο παρασκήνιο, με την ανθρωπότητα να παρα­κολουθεί τις εξελίξεις με κομμένη την ανάσα.

Το δίχως άλλο, ποτέ άλλοτε ως τότε ο κόσμος δεν είχε βρεθεί πιο κοντά σε μια πρωτόγνωρη για την ιστορία της ανθρωπότητας σύγκρουση: την πυρη­νική. Ωστόσο, τη σύνεση που δεν έδειξαν κυρίως η CIA και το Πεντάγωνο είχαν οι πρόεδροι δια της διπλωματικής οδού προκειμένου να επέλθει μια αποκλιμάκωση της επικίνδυνης έντασης.

Τέλος καλό…

Αν και απογειώθηκαν αμερικάνικα βομβαρδι­στικά που έφεραν πυρηνικές βόμβες, αν και οι δυνάμεις του ΝΑΤΟ στη Δ. Ευρώπη σήμαναν συ­ναγερμό, αν και τα σοβιετικά υποβρύχια έκα­ναν ασκήσεις στην Καραϊβική και στην Κούβα και οι Σοβιετικοί στρατιώτες εργάζονταν μέρα και νύχτα για να καταστήσουν επιχειρησιακούς τους πυρηνικούς πυραύλους, όλα έμειναν σε επίπεδο ετοιμότητας. Χρουστσόφ και Κένεντι στο παρασκήνιο έκαναν διαπραγματεύσεις έχο­ντας στο μυαλό τους να αποφύγουν πάση θυσία τη σύγκρουση. Αποτέλεσμα των σκληρών δια­βουλεύσεων ήταν να συμφωνήσουν αθόρυβα και οι δυο εμπλεκόμενες δυνάμεις να αποσύ­ρουν τους πυραύλους τους από την Κούβα και την Τουρκία αντίστοιχα.

Για την ιστορία, στις 28 Οκτωβρίου 1962, οι Ηνωμένες Πολιτείες υπο­σχέθηκαν να απόσχουν από κάθε νέα επίθεση κατά της Κούβας. Την υπόσχεσή τους αυτή δεν την τήρησαν!

Η αποκλιμάκωση επιτεύχθηκε χάρη στην απόφαση των σοβιετικών και του Νικήτα Χρουστσώφ να αποσύρουν οι σοβιετικοί τα πυραυλικά συστήματα από το κουβανικό έδαφος. Αξίζει να αναφερθεί πως, η αναμέτρηση μεταξύ των δύο κορυφαίων πυρηνικών δυνάμεων δεν ήταν ακριβώς ισότιμη: οι ΗΠΑ κατείχαν πολλαπλάσια πυρηνικά όπλα από την ΕΣΣΔ.

Οβάλ γραφείο, 22 Οκτωβρίου 1962: Ο Κένεντι απευθύνεται στους πολίτες για την κρίση με τους Κουβανέζικους πυραύλους

Πόλεμος του Βιετνάμ: Ο Κένεντι δεν θέλει εμπλοκή

Ο πόλεμος του Βιετνάμ ήταν ίσως η μεγαλύτερη ένοπλη σύγκρουση μεταξύ Δύσης και Ανατολής κατά την διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου.

Αμερικανοί στρατιώτες είχαν ήδη εμπλακεί από το 1959, αλλά σε μεγάλους αριθμούς κατέφθασαν κατά το 1965. Εγκατέλειψαν τη χώρα το 1973, κάτι που οδήγησε τελικά στην παράδοση του Νότου στις 30 Απριλίου 1975.

Το 1960 οι ΗΠΑ, επί προέδρου  Εισενχάουερ, άρχισαν να στέλνουν στη Σαϊγκόν τους πρώτους “συμβούλους” με σκοπό να οργανώσουν τον στρατό. Όταν ανέλαβε πρόεδρος των ΗΠΑ ο Κένεντι, το 1962, υπήρχαν ήδη 2.400 Αμερικανοί στρατιωτικοί, πολλοί από τους οποίους είχαν λάβει μέρος και σε μάχες με τους Βιετκόνγκ.

Στα τέλη του 1963, μετά από μαζικές λαϊκές εκδηλώσεις κατά του καθεστώτος του Ντιέμ, ο στρατός τον ανέτρεψε και ο ίδιος ο Ντιέμ εκτελέστηκε. Τρεις εβδομάδες αργότερα δολοφονήθηκε στο Ντάλας ο πρόεδρος Κένεντι. Την εποχή της δολοφονίας του Ντιέμ και του Κένεντι υπήρχαν 16.000 Αμερικανοί στρατιωτικοί “σύμβουλοι” στο Βιετνάμ.

Η άρνηση του Κένεντι να αμερικανοποιήσει τον πόλεμο ήταν σοφή. Ο διάδοχός του, Λίντον Μπ. Τζόνσον, διατήρησε σχεδόν όλη την ομάδα των εθνικών συμβούλων ασφαλείας που είχε συστήσει ο Κένεντι, που έδωσε στον Τζόνσον τις ίδιες επιθετικές συμβουλές που είχε δώσει και στον Κένεντι.

Τον προέτρεψαν να παρέμβει, για να σώσει την κυβέρνηση της Σαϊγκόν από την κατάρρευση και να διατηρήσει την αξιοπιστία της Αμερικής με τους συμμάχους της, άσχετα με το πόσο διεφθαρμένη ή ανίκανη είχε γίνει η κυβέρνηση στο Νότιο Βιετνάμ. Η Αμερική, είπαν στον Τζόνσον (όπως είχαν πει και στον JFK), μπορεί να σώσει την κατάσταση με μικρό κόστος και κίνδυνο. Σε αντίθεση με τον Κένεντι, ο Τζόνσον υπέκυψε στα “γεράκια” που του κληροδότησαν ξανά και ξανά, καθώς εξαμερικάνισε τη σύγκρουση στο Βιετνάμ.

Το αποτέλεσμα ήταν μια δαπανηρή και ταπεινωτική ήττα για τις ΗΠΑ και μια σύντομη σταδιοδρομία για έναν πρόεδρο που δεν είχε την ενστικτώδη προσοχή και την ατσάλινη αποφασιστικότητα να αντισταθεί σε άστοχες επιθετικές συμβουλές.

Ο Κένεντι αντιστάθηκε επανειλημμένα στα γεράκια του, συχνά με σημαντικό πολιτικό ρίσκο και κόστος. Δεν ήταν ειρηνιστής, αφού πολέμησε και παραλίγο να πεθάνει στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και είναι γνωστός ως ο πρόεδρος ο οποίος ορκίστηκε στην εναρκτήρια ομιλία του να “πληρώσει οποιοδήποτε τίμημα, να κουβαλήσει οποιοδήποτε φορτίο” για να αγωνιστεί για την ελευθερία σε όλο τον κόσμο. Ωστόσο, η διαφορά ανάμεσα στην αντικομμουνιστική ρητορική του και τις παρασκηνιακές αποφάσεις του είναι τεράστια.

Γνώριζε μέσα του και από την εμπειρία του στον πόλεμο ότι η ουσία του πολέμου είναι το χάος, η αναρχία και η απώλεια του ανθρώπινου έλεγχου στα γεγονότα, ότι η ανθρώπινη κατανόηση μπορεί να κάνει λάθος και είναι λεπτή και ότι αυτό που τα ανθρώπινα όντα πιστεύουν ότι είναι αλήθεια είναι συχνά απατηλό – ιδιοτελές, κοντόφθαλμο και απλά λάθος.

Η Πράξη Πολιτικών Δικαιωμάτων

Μεγάλη είναι η  συνεισφορά του Κένεντι στα πολιτικά δικαιώματα των εγχρώμων. Παρά την έντονη αντίθεση των δημοκρατικών βουλευτών του από τον Νότο, ο Κένεντι εστέλνε τον αδελφό του, γενικό εισαγγελέα  Ρόμπερτ , στην πολιτεία του Μισισίπι τον Σεπτέμβριο του 1962 για να συνοδεύσει -με τη βοήθεια της αστυνομίας- τον πρώτο έγχρωμο φοιτητή (Τζέιμς Μερεντίθ) στο πολιτειακό πανεπιστήμιο.

Η κίνηση του ήταν συμβολική, αλλά και ουσιαστική, έχει τρομερό αντίκτυπο στον αγώνα των εγχρώμων για ίσα δικαιώματα.

Ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ συλλαμβάνεται και φυλακίζεται στη διάρκεια διαδηλώσεων στο Μπέρμιγχαμ κατά του φυλετικού διαχωρισμού. Τον Αύγουστο του 63, ο Επίτροπος Δημόσιας Ασφάλειας Έβγκεν Κόνορ χρησιμοποιεί μάνικες και σκυλιά της αστυνομίας εναντίον μαύρων διαδηλωτών. Οι εικόνες της βαρβαρότητας μεταδίδονται και δημοσιεύονται παντού, παίζοντας καθοριστικό ρόλο στο κίνημα υπέρ των πολιτικών δικαιωμάτων σε όλο τον κόσμο. Στις 28 Αυγούστου, περίπου 200.000  άτομα συναντιούνται στο Λινκολν Μεμοριάλ και ακούν τη γνωστή ομιλία του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ “Έχω ένα όνειρο”.

Ο Κένεντι συντάσσεται με τον Κινγκ σχετικά με τις προοπτικές για την πολιτική νομοθεσία των δικαιωμάτων. Τον Ιούνιο της ίδιας χρονιάς ο Πρόεδρος Κένεντι παρεμβαίνει, όταν ο Κυβερνήτης της Αλαμπάμα μπλοκάρει την είσοδο στο Πανεπιστήμιο της Αλαμπάμα προκειμένου να εμποδίσει δύο αφροαμερικανούς φοιτητές να παραστούν στα μαθήματα. Η Εθνική Φρουρά της Αλαμπάμα επεμβαίνει μετά από εντολή του Κένεντι και ο Γουάλας κάνει πίσω.

Το ίδιο βράδυ ο Κένεντι εκφωνεί στα εθνικά ΜΜΕ τις προτάσεις του σχετικά με τη νομοθεσία για τα πολιτικά δικαιώματα: ισότιμη πρόσβαση στα δημόσια σχολεία και σε άλλες εγκαταστάσεις, καθώς και μεγαλύτερη προστασία των δικαιωμάτων ψήφου.

Ο Μέρεντιθ γίνεται ο πρώτος μαύρος που αποφοιτά από το Πανεπιστήμιο του Μισισίπι, στις 18 Αυγούστου.

Οι εντάσεις κλιμακώθηκαν, όταν το Συνέδριο της Νότιας Χριστιανικής Ηγεσίας (SCLC) και το Κογκρέσο για τη φυλετική ισότητα (CORE) ενεπλάκησαν σε μια εκστρατεία υπέρ του δικαιώματος των αφροαμερικανών να ψηφίζουν στο Μπέρμιγχαμ. Τελικά η εκστρατεία ήταν επιτυχής και οι διαδηλώσεις οδήγησαν σε συμφωνία.

Το συμβάν αποτελεί κρίσιμο σημείο καμπής στις ΗΠΑ για το Κίνημα υπέρ των Πολιτικών Δικαιωμάτων και συμβάλλει καθοριστικά στην υποστήριξη της Πράξης Πολιτικών Δικαιωμάτων του 1964.

“Είμαι Βερολινέζος”

Μετά την ανάληψη της εξουσίας, στο αποκορύφωμα της δημοτικότητάς του και ενώ μαινόταν ακόμη ο Ψυχρός Πόλεμος, ο Τζον Κένεντι επισκέφθηκε την Ευρώπη, σε μια καλά οργανωμένη επιχείρηση γοητείας. Κατήγγειλε το κομμουνιστικό καθεστώς και δείχνοντας το Τείχος του Βερολίνου είπε το ιστορικό “Ich bin ein Berliner” («Είμαι Βερολινέζος»). Είναι η ρήση που θα καταχωρισθεί πλάι στο όνομά του, μαζί με το απόσπασμα από την ομιλία του 1960 κατά την ορκωμοσία του στη θέση του Αμερικανού προέδρου: “Μη ρωτάς τι μπορεί να κάνει η χώρα σου για σένα αλλά τι μπορείς να κάνεις εσύ για τη χώρα σου”.

Η διάσημη , που έγινε κοντά δύο χρόνια μετά την ύψωση του τοίχους του Βερολίνου, σηματοδότησε μία αποφασιστική στιγμή στην ιστορία του Ψυχρού Πολέμου και αποτέλεσε σημείο αναφοράς για το τετραήμερο ταξίδι του Κένεντι στην Γερμανία, από τις 23 έως τις 26 Ιουνίου του 1963.

 Η ομιλία αυτή του Κένεντι έγινε ευμενώς δεκτή από τον Σοβιετικό ηγέτη Νικήτα Χρουστσόφ, αλλά θορύβησε τον Δυτικογερμανό καγκελάριο Κόνραντ Αντενάουερ. Η ομιλία της 26ης Ιουνίου στο Βερολίνο ήταν πολύ διαφορετική από πλευράς ύφους από εκείνη της 10ης Ιουνίου.

Ο Χρουστσόφ είπε αργότερα ότι μάλλον τις έγραψαν δύο διαφορετικοί άνθρωποι. Ο Κένεντι χαρακτήρισε το Τείχος απόδειξη χρεοκοπίας του κομμουνισμού και προκάλεσε φρενίτιδα ενθουσιασμού στο πλήθος λέγοντας ότι το Βερολίνο ήταν το κέντρο του ελεύθερου κόσμου, όπως ήταν η Ρώμη στην κλασική αρχαιότητα.

Σε πολλά σημεία της ομιλίας του βγήκε εκτός κειμένου. Η ιστορική φράση “Ich bieiBerliner” υπήρξε και αυτή προϊόν αυτοσχεδιασμού, όπως μαρτυρούν πηγές από το περιβάλλον και τους οικοδεσπότες του πρώην προέδρου. Ανάμεσα στους τελευταίους ήταν και ο τότε δήμαρχος Δ. Βερολίνου και μετέπειτα καγκελάριος της Δ. Γερμανίας, ο Βίλι Μπραντ.

Μετά την ιστορική ομιλία του Κένεντι, σχεδόν όλοι οι διάδοχοί του στο Λευκό Οίκο αισθάνθηκαν την ανάγκη να τον μιμηθούν. Ανάμεσά τους εκείνοι που προσέλκυσαν το μεγαλύτερο ακροατήριο και προκάλεσαν το μεγαλύτερο ενθουσιασμό ήταν οι Ρόναλντ Ρίγκαν και Μπαράκ Ομπάμα.

Ο τελευταίος, λίγο πριν εκλεγεί για πρώτη φορά πρόεδρος. Σε αντίθεση με τους επιγόνους του, όμως, ο Τζον Κένεντι δεν μίλησε στη φημισμένη Πύλη του Βραδεμβούργου, η οποία βρισκόταν το 1963 ακριβώς πάνω στη διαχωριστική γραμμή μεταξύ Ανατολικού και Δυτικού Βερολίνου. Προκειμένου να αποφύγει μια ευθεία πρόκληση εναντίον του Χρουστσόφ, προτίμησε να μιλήσει από τα σκαλοπάτια του δημαρχείου του προαστίου Σόνενμπεργκ -χωρίς αυτό να τον εμποδίσει να ακουστεί σε όλη την οικουμένη.

Βερολίνο, 26 Ιουνίου 1963: “Είμαι Βερολινέζος”

Περιορισμός των πυρηνικών

Η λαμπρότερη ίσως συνεισφορά στην καριέρα του είναι η πράξη που υπέγραψε τον Ιούνιο του 1963 με τη Βρετανία και τη Σοβιετική Ένωση για τον δραστικό περιορισμό των πυρηνικών που κατείχαν οι χώρες, γεγονός που θα εξομάλυνε ως έναν βαθμό το ψυχροπολεμικό κλίμα.

Μετά από πολυετείς διαπραγματεύσεις το Ντοκουμέντο -Nuclear Test Ban Treaty (NTBT)-υπογράφτηκε στη Μόσχα από εκπροσώπους της ΕΣΣΔ, των ΗΠΑ και της Μεγάλης Βρετανίας. Η Συμφωνία, που αποκαλείται “Συμφωνία της Μόσχας”, απαγόρευσε την πραγματοποίηση πειραματικών πυρηνικών εκρήξεων στην ατμόσφαιρα, το διάστημα και υποβρυχίως.

Η Συμφωνία είχε αδιαφιλονίκητη σημασία. Ο κίνδυνος της μόλυνσης με ραδιενέργεια της στεριάς και της ατμόσφαιρας μειώθηκε σημαντικά. Μετά από αυτή τη συμφωνία, οι δοκιμές είχαν υπόγειο χαρακτήρα.

Τι θα είχε συμβεί αν δεν είχε δολοφονηθεί ο Κένεντι στο Ντάλας

Λοιπόν, τι θα έκανε ο JFK αν ζούσε; Δύο εικονικές παραλλαγές προτείνονται για κάθε μία από τις τέσσερις κύριες προκλήσεις στην εξωτερική πολιτική που θα αντιμετώπιζε στη δεύτερη θητεία του, αν υποθέταμε ότι είχε κερδίσει τις εκλογές το 1964. Μία παραλλαγή παρουσιάζει μια σειρά απλών αποφάσεων, δεδομένου του πρότυπου της επιτυχημένης αντίστασης στα γεράκια του. Χωρίς καμιά έκπληξη, συνεχίζει με επιτυχία να αντιστέκεται στα γεράκια του και σε μια δεύτερη θητεία. Σε μια δεύτερη παραλλαγή, μια πιο ανοικτή προς συζήτηση, όχι μόνο αντιστέκεται στα γεράκια, αλλά και αποχωρεί ουσιαστικά από το παράδειγμα του ψυχρού πολέμου. Ιδού τα κυριότερα σημεία:

Βιετνάμ: Ο JFK θα συνέχιζε να αντιστέκεται σε ένα πόλεμο των ΗΠΑ στο Βιετνάμ. Ακόμα κι αν η κυβέρνηση της Σαϊγκόν, αδύναμη και διεφθαρμένη, προοριζόταν για τον σκουπιδοτενεκέ της ιστορίας, θα είχε αντισταθεί σε όσους ζητούσαν να στείλει στρατεύματα στο Βιετνάμ. Θα μπορούσε να τελειώσει κάθε στρατιωτική εμπλοκή. Πιστεύουμε ότι θα ήταν απώτερος στόχος του.

Ψυχρός πόλεμος: Θα είχε αντιταχθεί στις εκκλήσεις για αντιπαράθεση με τη Σοβιετική Ένωση. Η πυραυλική κρίση της Κούβας το 1962 έκανε τόσο τον JFK όσο και τον Νικίτα Χρουστσόφ να έχουν έντονα την επίγνωση του κινδύνου αυτής της αντιπαράθεσης και ήταν αποφασισμένοι να τους εμποδίσουν. Και οι δύο ηγέτες θα είχαν αρχίσει να ηρεμούν τον ψυχρό πόλεμο. Όπως προέκυψε από την κρίση των πυραύλων, ήταν αποφασισμένοι να το πράξουν.

Πυρηνικά όπλα: Ο JFK θα αντιστεκόταν σε όσους ζητούσαν τη συνεχή δημιουργία αμερικανικών πυρηνικών οπλοστασίων και θα συνεργαζόταν με τον Χρουστσόφ για να αντιστρέψουν τον αγώνα των πυρηνικών όπλων, περιορίζοντας και  εξαλείφοντας τις πλεονάζουσες κεφαλές και τα οχήματα διανομής. Αυτός και ο Χρουστσόφ θα μπορούσαν να πετύχουν τη μεγάλη μείωση των όπλων, αν και ο χρόνος που είχαν στη διάθεσή τους για ένα τέτοιο μνημειώδες έργο θα ήταν περιορισμένος.

Κούβα: Ο πρόεδρος θα είχε αντισταθεί στις διαρκείς και επείγουσες εκκλήσεις για να λήξουν οι ΗΠΑ την Κουβανική Επανάσταση μέσω της στρατιωτικής επέμβασης και να εγκαταστήσουν ένα πιο φιλικό προς την Ουάσιγκτον καθεστώς στην Αβάνα. Θα μπορούσε να πετύχει και συνεργασία με την κυβέρνηση του Φιντέλ Κάστρο για την εξομάλυνση των σχέσεων μεταξύ Ουάσιγκτον και Αβάνας. Πιστεύουμε ότι θα ήταν στόχος του.

Πώς, θα αναρωτιόταν κάποιος, θα μπορούσε να ξεφύγει ο JFK, οδηγώντας την εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ σε μια τόσο διαφορετική κατεύθυνση από εκείνη που ακολούθησαν μετά το θάνατό του στο Ντάλας; Αυτή είναι μία καλή και αναγκαία ερώτηση.

Η απάντησή μας αποτελείται από τέσσερα μέρη: (1) Ο Κένεντι ήταν αποφασισμένος, όπως ήταν και ο Νικίτα Χρουστσόφ, να αποφύγει (κατά την αξέχαστη φράση της Έμιλι Ντίκινσον) να «πασαλώσει ολόκληρη την κατοχή μας /πάνω στο αποτέλεσμα μιας τρίχας», καθώς και οι δύο είχαν κάνει λάθος στην πυραυλική κρίση της Κούβας. (2) Ο υπουργός Άμυνας, Ρόμπερτ ΜακΝαμάρα, θα το έκανε να συμβεί στο Πεντάγωνο παρά τις αντιρρήσεις των υψηλόβαθμων στρατιωτικών. (3) Ο χαρισματικός κειμενογράφος του Ted Sorensen θα τον βοηθούσε να τελειοποιήσει και να εκφράσει το όραμά του και (4) είχε ήδη αποδειχθεί, μετά το φιάσκο στον Κόλπο των Χοίρων τον Απρίλιο του 1961, ότι ήταν σε θέση να χρησιμοποιήσει τον εκφοβιστικό άμβωνα της Προεδρίας για να μετατρέψει την αποτυχία σε μια πολιτική νίκη μέσω ενός συνδυασμού ειλικρίνειας (ανάληψης προσωπικής ευθύνης γι’ αυτό), σκληρού πολιτικού παιχνιδιού (απολύοντας τους δύο κορυφαίους αξιωματούχους της CIA) και μαύρου χιούμορ αγχόνη (κάνοντας την ρητορική ερώτηση στον Sorensen: «Πως θα μπορούσα να είμαι τόσο ηλίθιος ώστε να τους αφήσω να προχωρήσουν;»).

Αν ο JFK είχε επιζήσει στο Ντάλας και υπηρετούσε ως πρόεδρος των ΗΠΑ μέχρι τον Ιανουάριο του 1969, ο κόσμος θα μπορούσε πιθανότατα να έχει γίνει ασφαλέστερος και πιο ειρηνικός. Είναι ακόμα πιθανό ότι ο ψυχρός πόλεμος θα είχε εξελιχθεί και θα έληγε φιλικά το 1969. Το συμπέρασμα αυτό δεν έχει να κάνει με το μύθο του Κένεντι-Κάμελοτ αλλά με το σεβασμό για τα ιστορικά γεγονότα, όπως αυτά έχουν γίνει διαθέσιμα κατά το τελευταίο τέταρτο του αιώνα.

Πηγές: jfklibrary.org

            jfk50.org

           Joseph S. Nye: project-syndicate.org

           newstatesman.com/culture/2013/08/jfk-anniversary-what-if-kennedy-had-lived

           Εναρκτήριος Λόγος του Προέδρου Κένεντι: http://el.wikisource.org/wiki

           Η κρίση των πυραύλων στην Κούβα: topontiki.gr/

           Cuban missile crisis: how the US played Russian roulette with nuclear war: The Guardian

           Cuban Missile Crisis Coundown: Photos: discovery.com

           1963: Η χρονιά που άλλαξε τον κόσμο: doctv.gr

           John F. Kennedy, the 35th president of the United States: history.com

           “Είμαι Βερολινέζος”: bbc.co.uk

           Βιβλιογραφία:

           Ομιλίες που άλλαξαν τον κόσμο: Τζον Φ. Κένεντι