Δέκα χρόνια μνημόνια: Από την χρεοκοπία του κράτους στην “αναστήλωση” ενός λαού

Μετά από δύο “+1” μνημόνια αν ήθελε κάποιος να ανατρέξει στον χρόνο, παίρνοντας μια βαθιά ανάσα και να κάνει μια παύση εντοπίζοντας τα σημεία αναφοράς της οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα, ώστε να σκιαγραφήσει την πορεία της οικονομίας μέσα στην δεκαετία που οσονούπω τελειώνει θα κοντοστεκόταν στο πρώτο και το τρίτο μνημόνιο.

Το πρώτο είχε το άλλοθι της πλήρους άγνοιας όχι μόνο της Ελλάδας αλλά ολόκληρης της Ευρώπης και ιδιαίτερα της Ευρωζώνης η οποία δεν είχε μηχανισμό, χρήματα και πρόνοια να παρέμβει, ώστε να αποτρέψει μια επικείμενη χρεοκοπία ενός κράτους μέλους.

Αντίθετα στο τρίτο μνημόνιο συνέβη το εξής παράδοξο: ότι και τα δύο μέρη ήξεραν. Η Ελλάδα με μια αριστερή Κυβέρνηση ρίσκαρε να αμφισβητήσει τους πυλώνες πάνω στους οποίους χτίστηκε το οικοδόμημα του Ευρώ: Ατσάλινη δημοσιονομική πειθαρχία, σκληρό νόμισμα πάσει θυσία, αυτοδιαχείριση του χρέους της κάθε χώρας. Η Ευρώπη από την άλλη είχε ξεφορτώσει από τις τράπεζες της από τα 75 δισ. ευρώ των τοξικών ελληνικών ομολόγων του δημοσίου, είχε δημιουργήσει τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας και το κυριότερο, είχε φτιαχτεί (όχι το 2015 όπως έχει γραφτεί αλλά από το 2012) ένα πρωτόκολλο ενεργειών για το ενδεχόμενο αποχώρησης από την Ευρωζώνη αλλά και την ενωμένη Ευρώπη ενός κράτους μέλους κομμένο και ραμμένο στα μέτρα της Ελλάδας.

Όπως είναι πια γνωστό το ρίσκο δεν έπιασε και η Ευρωζώνη επέβαλε το τρίτο μνημόνιο το οποίο περιελάμβανε όλα τα δύσκολα μέτρα τα οποία μεταφέρονταν από το πρώτο στο δεύτερο μνημόνιο.

Το αξιοσημείωτο είναι ότι -περίπου – η ίδια Κυβέρνηση ολοκλήρωσε για πρώτη φορά ένα πρόγραμμα προσαρμογής της οικονομίας με τα μέτρα του ευρώ αλλά και νέες – μεγάλες θυσίες για την οικονομία και την κοινωνία.

Με βάση αυτά τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά μέσα από τους δύο αυτούς σταθμούς φτάνουμε στο σήμερα σε μια οικονομία η οποία έχει αντιμετωπίσει το διπλό έλλειμμα, διανύει την τρίτη συνεχόμενη χρονιά πλεονασματικών προϋπολογισμών και θα κλείσει για πέμπτη χρονιά με πρωτογενές πλεόνασμα πάνω από τις δεσμεύσεις της προς τους δανειστές.

Στο μεταξύ η χώρα κατά την διάρκεια 2010 – 2015 έχει συνάψει δάνεια 288,7 δισ. ευρώ που αναλύονται ως εξής: Στο πρώτο δανειακό πακέτο δόθηκαν στην Ελλάδα συνολικά 73 δισ. ευρώ εκ των οποίων 52,9 δισ. ευρώ ήταν διμερή δάνεια από τις χώρες της Ευρωζώνης και 20,1 δισ. ευρώ από το ΔΝΤ.

Με το δεύτερο δανειακό πακέτο χορηγήθηκαν πιστώσεις 141,8 δισ. ευρώ από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (EFSF) και 12 δισ. ευρώ από το ΔΝΤ.

Το πρώτο μνημόνιο

“Χρειαζόμαστε ένα μπαζούκα για να ησυχάσουν οι αγορές. Ανεξάρτητα από το αν το χρησιμοποιήσουμε πρέπει να ξέρουν όλοι ότι υπάρχει”. Τα λόγια ανήκουν στο πρώην υπουργό οικονομικών κ. Χάνκ Πόλσον πρώην CEO της Goldman Sachs και στην συνέχεια υπουργό Οικονομικών των ΗΠΑ επί προεδρίας Τζώρτζ Μπους του νεώτερου τον Οκτώβριο του 2008 κατά την κρίση με την Lehman Brothers για τα 700 δισ. δολάρια που δανείστηκαν υποχρεωτικά οι μεγάλες τράπεζες των ΗΠΑ. Παρότι κατεξοχήν άνθρωπος της αγοράς ο Πόλσον έκανε λάθος. Η κρίση εξομαλύνθηκε πολύ αργότερα αφήνοντας πίσω της εκατομμύρια… «θύματα».

Παρόλα αυτά, δύο χρόνια αργότερα ο πρωθυπουργός της Ελλάδας κ. Γιώργος Παπανδρέου με συμβούλους εξέχοντες αμερικανούς οικονομολόγους αναφέρονταν με παρόμοιους όρους σε κάποιο «περίστροφο το οποίο είναι πλέον γεμάτο» όπως είπε σε συνέντευξή του στο Βήμα. Και αυτός έκανε ένα τεράστιο λάθος να υποτιμήσει την «στενωπό» που είχε μπει η ελληνική οικονομία.

Η άγνοια κινδύνου ακόμη και εντός της Κυβέρνησης φάνηκε άλλωστε και από την τηλεοπτική εκπομπή “Φακέλους” στον Σκαϊ τον Οκτώβριο του 2010. Ο τότε υπουργός οικονομικών κ Γιώργος Παπακωνσταντίνου προσπαθώντας μάλλον να καθησυχάσει – όσο αυτό ήταν δυνατό – ανέφερε τις εκτιμήσεις του ΔΝΤ ότι η Ελλάδα μπορεί να επανέλθει στο δανεισμό από τις αγορές ως το 2012. Τον αντίλογο είχαν αναλάβει ο εκλιπόν κορυφαίος οικονομολόγος και σύμβουλος πέντε αμερικανών προέδρων κ. Μ . Feldstein.

Στην ερώτηση αν η Ελλάδα μπορεί να ανακάμψει στους χρόνους που ανέφερε ο κ. Παπακωνσταντίνου οι δύο ξένοι εμπειρογνώμονες σόκαραν όσους παρακολουθούσαν την εκπομπή δίνοντας την άποψη τους . Ο Feldstein είπε ότι η επιστροφή στις αγορές δεν είναι θέμα ενός ή δύο δύο ετών.

“Δεν νομίζω ότι αυτό θα συμβεί το 2011, 2012 ή το 2013. Θεωρώ ότι η Ελλάδα θα συνεχίσει να αντιμετωπίζει πολλές δυσκολίες ως προς την έξοδό της στην αγορά ακριβώς γιατί έχει το τεράστιο χρέος και τις επιπτώσεις που γεννά. Και μέχρι να υπάρξουν αποτελέσματα θα είναι πολύ δύσκολο για την Ελλάδα να βγει στις αγορές. Για αυτό και θεωρώ ότι είναι πολύ πιθανό να υπάρξει αναδιάρθρωση σε σημαντικό βαθμό” είπε και εκ των υστέρων μάλλον είχε δίκιο αφού η πρώτη απόπειρα εξόδου στις αγορές έγινε μετά το καθυστερημένο PSI κατά το οποίο διαγράφηκε συνολικό χρέος 105 δισ. ευρώ.

Λίγο μετά την κατάθεση του προϋπολογισμού του 2010 υπήρξε νέα αρνητική εξέλιξη που αφορούσε την πιστοληπτική ικανότητα της Ελλάδας. Στις 8 Δεκεμβρίου ο οίκος Fitch υποβάθμισε για δεύτερη φορά την ελληνική οικονομία στο επίπεδο ΒΒΒ+. Με την σειρά του ο οίκος Standard and Poor’s προχώρησε στις 16 Δεκεμβρίου σε υποβάθμιση της ελληνικής οικονομίας, κρίνοντας το πρόγραμμα της κυβέρνησης για τη δημοσιονομική εξυγίανση της χώρας ανεπαρκές. Ακολούθησε τρίτη υποβάθμιση της ελληνικής οικονομίας, στις 23 Δεκεμβρίου, αυτήν τη φορά από τον οίκο Moody’s.

Η συνειδητοποίηση: Το πρώτο μνημόνιο

Η Οδύσσεια ξεκινά στις 19 Οκτωβρίου 2009 όταν ο τότε υπουργός οικονομικών κ. Γιώργος Παπακωνσταντίνου ενημερώνει το Eurogroup ότι το 2009 το έλλειμμα θα φτάσει το 12,5% του ΑΕΠ αντί 6% που είχε ανακοινώσει τον Οκτώβριο η Ελλάδα . Ηταν πλέον φανερό ότι η Ελλάδα δεν θα τα έβγαζε πέρα χωρίς βοήθεια

Τον Φεβρουάριο η Ελλάδα κάνει μια αποτυχημένη προσπάθεια δανεισμού από τις αγορές με επιτόκιο περίπου 6,5 % και δεν συγκεντρώνει παρά μόνο τα μισά από τα 5 δισ. ευρώ που δημοπράτησε.

Τον Μάρτιο εγκρίνεται άρον άρον το πρώτο διμερές δάνειο ύψους 52,3 δισ. ευρώ προς την χώρα μας από όλες τις χώρες της Ευρωζώνης εδραιώνοντας την εντύπωση ότι η Ελλάδα βρίσκεται εκτός αγορών.

Από τα μέσα Ιανουαρίου του 2010 ξεκίνησε μία συνεχής άνοδος των spread που αναφερόταν συχνά στον τύπο ως ράλι ή κούρσα των spreads. Στις 21 Ιανουαρίου του 2010 το spread των 10ετών ομολόγων ξεπέρασε τις 300 μονάδες και στη συνέχεια ακολούθησε έντονα αυξητική πορεία ξεπερνώντας ακόμα και τις 1000 μονάδες τον Απρίλιο του 2010.

Στις 23 του μήνα οι αποφάσεις έχουν ληφθεί. Ο τότε Πρωθυπουργός κ. Γιώργος Παπανδρέου ανακοινώνει από το Καστελόριζο την ένταξη της Ελλάδας στην εποχή των μνημονίων και του ΔΝΤ .

Στις 2 Μαΐου 2010: Το Eurogroup συμφωνεί, σε συνέχεια αιτήματος από τις ελληνικές αρχές, να παράσχει διμερή δάνεια ύψους μέχρι και 80 δισ. μέσω της Δανειακής Διευκόλυνσης για την Ελλάδα (Greek loan facility) προκειμένου να βοηθήσει την Ελλάδα να εκπληρώσει τις χρηματοδοτικές της ανάγκες. Η ευρωπαϊκή χρηματοδοτική βοήθεια αποτελεί μέρος ενός κοινού πακέτου στήριξης με το ΔΝΤ, το οποίο συμβάλλει με επιπλέον 30 δισ.

Την επομένη στις 3 του μήνα η Ελλάδα κάνει τις επίσημες αιτήσεις προς την ΕΕ και το ΔΝΤ για δάνεια συνολικού ύψους 110 εκ ευρώ ( 80 δισ. ευρώ από την ΕΕ και 20 δισ. από το ΔΝΤ ) .

Στις 6 του μήνα το ελληνικό Κοινοβούλιο ψήφιζε τα πρώτα μνημόνια και τις αντίστοιχες δανειακές συμβάσεις. Τα δάνεια διέπονται από το αγγλικό δίκαιο όπου ο δανειστής πληρώνεται σε κάθε περίπτωση.

Τον κόμπο στο στο στομάχι δεν κάνουν τα πρώτα μέτρα ύψους 12 δισ. που υιοθετούνται αλλά τα μη κατανεμημένα μέτρα ύψους 10,8 δισ. ευρώ που προαναγγέλλουν τα κείμενα για το 2011 .

Η συνέχεια είναι γνωστή. Στα μέσα του χρόνου διαπιστώνεται ότι το έλλειμμα του 2009 έφτασε στο 15,4% του ΑΕΠ, ενώ το δίδυμο έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών είχε φτάσει το 16% του ΑΕΠ. Τα πακέτα σκληρών μέτρων διαδέχονταν το ένα το άλλο και οι αποκλίσεις από τους στόχους που έθεταν οι δανειστές μεγάλωναν. Όλα αυτά μας έφεραν στο 2 μνημόνιο.

Στις 23 Οκτωβρίου του 2011 συγκλήθηκε έκτακτη Σύνοδος Κορυφής της Ευρωπαϊκής Ένωσης με στόχο την κατάρτιση ενός οριστικού σχεδίου αντιμετώπισης της κρίσης χρέους στην Ευρωζώνη. Η Σύνοδος κατέληξε σε συμφωνία που ανακοινώθηκε τα ξημερώματα της 27ης Οκτωβρίου και απέβλεπε σε μείωση του χρέους του ιδιωτικού τομέα (το γνωστό PSI) και πρόσθετο πακέτο βοήθειας προς την Ελλάδα ύψους 130 δισ. ευρώ. Με βάση την συμφωνία οι ιδιώτες θα αποδεχτούν σε εθελοντική βάση, μείωση της αξίας των ελληνικών ομολόγων που διαθέτουν κατά 50%. Η συμφωνία θα συνοδεύεται από πρόγραμμα δημοσιονομικής προσαρμογής με διάρκεια μέχρι το 2021 και δημιουργία μηχανισμού μόνιμης εποπτείας της Ελλάδας για την συνεχή παρακολούθηση της εφαρμογής των μεταρρυθμίσεων. Παράλληλα αποφασίστηκε η ανακεφαλαιοποίηση των ελληνικών τραπεζών με ποσό ύψους 30 δισ. € και αύξηση κατά ένα τρισ. € των κεφαλαίων του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας. Οι αποφάσεις της Συνόδου Κορυφής χαιρετίστηκαν θετικά από την κυβέρνηση ενώ αποδοκιμάστηκαν από όλα τα κόμματα της αντιπολίτευσης, τα οποία έκαναν λόγο για απόφαση ελεγχόμενης χρεοκοπίας της Ελλάδας. Έντονη ανησυχία εκφράστηκε στο εσωτερικό της χώρας για τις επιπτώσεις της συμφωνίας στην εισοδηματική πολιτική των επόμενων ετών, στο μέλλον των ελληνικών τραπεζών και των ασφαλιστικών ταμείων που είναι εκτεθειμένα σε ελληνικά ομόλογα.

Η πρώτη απόπειρα δημοψηφίσματος γίνεται με την επιστροφή του κ. Παπανδρέου στην Ελλάδα όπου οι κοινωνικές αντιδράσεις κορυφώνονταν . Τότε ανακοινώνει για πρώτη (και τελευταία) φορά την πρόθεση του να προχωρήσει σε δημοψήφισμα. Μέρκελ και Σαρκοζί καλούν τον Έλληνα πρωθυπουργό στις Κάννες.

Στις 2 Νοεμβρίου, μια ώρα πριν την συνάντηση με τον Παπανδρέου και τον Βενιζέλο, αντιπρόεδρο της ελληνικής κυβέρνησης και υπουργό των Οικονομικών, ο Σαρκοζί συνάντησε τη Μέρκελ, τον πρόεδρο του Eurogroup Ζαν-Κλωντ Γιουνκέρ, τη διευθύντρια του ΔΝΤ Κριστίν Λαγκάρντ και τους προέδρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο και του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Χέρμαν βαν Ρόμπει και συμφώνησαν να τηρήσουν μία κοινή στάση έξι σημείων απέναντι στον Παπανδρέου που προέβλεπε ότι το δημοψήφισμα θα αφορούσε την παραμονή της Ελλάδας στην Ευρωζώνη και ότι δε θα πραγματοποιούνταν η εκταμίευση της έκτης δόσης του πρώτου πακέτου διάσωσης μέχρι τη διενέργεια του δημοψηφίσματος. Στη συνάντηση ο Σαρκοζί επιτέθηκε στον Παπανδρέου και τον κάλεσε να αποφασίσει τι θα κάνει όταν επιστρέψει στην Αθήνα. Μετά το τέλος της συνάντησης η Μέρκελ και ο Σαρκοζί έδωσαν κοινή συνέντευξη Τύπου στην οποία έκαναν δηλώσεις με αυτό το περιεχόμενο.

Ακολούθησε η Κυβέρνηση Παπαδήμου ως γέφυρα για νέες εθνικές εκλογές στις 6 Μαΐου του 2012.

Το PSI ολοκληρώθηκε στις 3 Μαρτίου και πέτυχε αλλά δεν χαλάρωσε σε τίποτα την πίεση για νέα ακόμη πιο σκληρά μέτρα. Το 2012 θεσπίζονται το χαράτσι της ΔΕΗ (με την επίσημη ονομασία ΕΕΤΗΔΕ) που ο τότε υπουργός Οικονομικών κ. Ευάγγελος Βενιζέλος είχε ονομάσει για ένα ακατανόητο λόγο «ασφάλιστρο κινδύνου» ή ειδική εισφορά αλληλεγγύης, το τέλος επιτηδεύματος (και τα δύο ως έκτακτες επιβαρύνσεις που έγιναν μόνιμες) ενώ περικόπηκε η 13η και η 14η σύνταξη ακόμη και για τις προνοιακές συντάξεις του ΟΓΑ.

Το 2013 επι υπουργίας Γιάννη Στουρνάρα ξεκινά η Τρίτη αξιολόγηση του 2ου μνημονίου που μεταξύ άλλων έφερε τον ΕΝΦΙΑ στην θέση του ΕΕΤΗΔΕ.

Τον Απρίλιο του ίδιου χρόνου ξεκινά η περίφημη 4η αξιολόγηση την οποία μετά την μετακίνηση του κ. Στουρνάρα στην ΤτΕ αναλαμβάνει να φέρει σε πέρας ο κ. Γκίκας Χαρδούβελης χωρίς επιτυχία. Μετά τις διαδοχικές προσπάθειες στο Παρίσι γίνεται μια τελευταία με το περίφημο “email Χαρδούβελη” που πρότεινε μέτρα ύψους 1,5 δισ ευρώ . Και αυτό επιστρέφεται από τους δανειστές ως απαράδεκτο.

Το μεγάλο ρίσκο που έφερε το τρίτο μνημόνιο

Μετά από δύο αποτυχημένα μνημόνια ήταν έντονη η αίσθηση στους γνωρίζοντες ότι πάμε για τρίτο μνημόνιο όποιο και αν ήταν το αποτέλεσμα των εκλογών της 25ης Ιανουαρίου του 2015.

Αν κέρδιζε ξανά ο συντηρητικός Αντώνης Σαμαράς θα έπρεπε να δεχθεί και τις αλλαγές στο ασφαλιστικό αλλά και τις αλλαγές στο ΦΠΑ που ζητούσαν επιτακτικά οι δανειστές. Ακόμη και αν έκλεινε κανονικά στο τέλος Φεβρουαρίου του 2015, η Ελλάδα θα προχωρούσε σε ένα μνημόνιο με την μορφή μιας προληπτικής πιστωτικής γραμμής με ενισχυμένη εποπτεία.

Όμως επιβεβαιώθηκαν οι δημοσκοπήσεις και εκλέχθηκε ο ΣΥΡΙΖΑ ο οποίος συνασπίστηκε με τους ΑΝΕΛ με σύνθημα την κατάργηση των μνημονίων. Έτσι κινήθηκε η νέα Κυβέρνηση τουλάχιστον για το πρώτο εξάμηνο του χρόνου με βασικό διαπραγματευτή τον πασίγνωστο πλέον Γιάνη Βαρουφάκη.

Η στάση και οι εντόνως αμφισβητούμενοι χειρισμοί του πρώτου υπουργού Οικονομικών εκτός από μια σωρεία αντιδράσεων που έφεραν την χώρα στα πρόθυρα της χρεοκοπίας έδωσε την εικόνα ότι η Ευρωζώνη γνωρίζει μόνο την οδό της λιτότητας και δεν δέχεται καν να ακούσει «εναλλακτικές». Οι πρώτες κινήσεις του νέου υπουργού Οικονομικών παρότι θέλει να αυτοαποκαλείται ειδήμων στην θεωρία των παιγνίων, θεωρώντας ότι μοναδικός του αντίπαλος είναι ο επίσης πασίγνωστός Βόλφγκανγκ Σοϊμπλε αναζήτησε προκλητικά συμμαχίες. Ανέβηκε σε ένα αεροπλάνο και επισκέφθηκε Παρίσι, Ρώμη και Λονδίνο αναζητώντας συμμάχους χωρίς όμως να το καταφέρει. Αντίθετα αγνοώντας τον Γερμανό ομόλογό του κατάφερε να στρέψει τους πάντες εναντίον του.

Αμέσως μετά είχαμε την πρόζα κατά την επίσκεψη στην Αθήνα του προέδρου του Eurogroup Γερούν Νταϊσελμπλούμ, Ο κ. Βαρουφάκης απέρριψε δημόσια τον ρόλο και τη νομιμότητα της τρόικας ως ελεγκτικού μηχανισμού και στην συνέχεια προχώρησε στην ψυχαναγκαστική χειραψία με τον κ. Νταϊσελμπλούμ ο οποίος φέρεται να του λέει αλληγορικά «μόλις σκότωσες την τρόικα».

Ακολουθούν μια σωρεία κακών εξελίξεων: Η άρση του waiver για τα ελληνικά ομόλογα, το άδοξο τέλος του δεύτερου μνημονίου στο τέλος Φεβρουαρίου, 18 τακτικά και έκτακτα Eurogroup με τον έλληνα υπουργό οικονομικών να είναι στόχος των πάντων. Πιο «διάσημο» από αυτά είναι το Eurogroup της Ρίγας στις 24 Απριλίου του 2015 όταν πλέον ο Γιάννης Βρουφάκης γίνεται στόχος οργισμένων αντιδράσεων από τους ομολόγους του. Λιγότερο διάσημο είναι το Eurogroup του Μαΐου, όταν ο έλληνας υπουργός Οικονομικών αποβάλλεται από το Eurogroup πριν το τέλος της Συνόδου, με τους συναδέλφους του να συζητούν πλέον «εναλλακτικές λύσεις» για την Ελλάδα. Τον Ιούνιο η Ελλάδα λαμβάνει την… “take it or leave it” τελική πρόταση Γουνκέρ.

Στο μεταξύ η πραγματική οικονομία στέναζε, με τις τράπεζες να έχουν στεγνώσει από ρευστό και το δημόσιο να δανείζεται από τους δημόσιους οργανισμούς για να καλύψει τις ανάγκες του, ενώ η Τράπεζα της Ελλάδας καταγράφει μετανάστευση καταθέσεων 45 δισ. ευρώ. Στις 26 Ιουνίου ο Πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας προκηρύσσει δημοψήφισμα στις 27 Ιουνίου με απόφαση του υπουργού Οικονομικών κλείνουν οι Τράπεζες και επιβάλλονται capital control με περιορισμό ημερήσιας ανάληψης τα 60 ευρώ. Παρά την επικράτηση του “Όχι” στις 5 Ιουλίου ο κ. Βαρουφάκης απομακρύνεται, αναλαμβάνει υπουργός Οικονομικών ο κ. Ευκλείδης Τσακαλώτος και η Ελλάδα σύρεται στο τρίτο μνημόνιο.

Πίσω από την εξιστόρηση των γεγονότων, το διάστημα αυτό έγινε σαφές το ευρωπαϊκό «ταμπού» για τις αναδιαρθρώσεις χρέους ακόμη και αν είναι απαραίτητες και ότι η όλη η Ευρωζώνη και η ΕΚΤ αναγκάζεται να ζει και να αναπνέει με βάση τους γερμανικούς κανόνες δημοσιονομικής πειθαρχίας. Παράλληλα, έδωσε στον Γερμανό υπουργό Οικονομικών κ. Βόλφγκανγκ Σόϊμπλε επισήμως το ρόλο του «κακού» που θέλει να απαλλάξει την Ευρωζώνη από μια απείθαρχη χώρα του νότου η οποία έχει δανειστεί μέχρι σήμερα περίπου 230 δισ. ευρώ και η οποία δεν μπορεί να ορθοποδήσει. Η πρόταση του Γερμανού υπουργού Οικονομικών για συντεταγμένη έξοδο από το ευρώ στο Eurogroup του Μαρτίου του 2015 προς τον κ. Βαρουφάκη έχει γράψει ιστορία. Το παρασκήνιο αυτής της ιστορίας είναι το εγχειρίδιο οδηγιών για την έξοδο χώρας από την Ευρωζώνη που έχει ετοιμάσει από τότε το επιτελείο του πλέον φιλοευρωπαϊκού ηγέτη του εκλεγμένου ηγέτη της Commission κ. Ζαν Κλώντ Γιουνκέρ το οποίο φυλάσσεται σε ένα συρτάρι στο ρετιρέ του «τρίκογχου» κτιρίου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Η πολύωρη συνεδρίαση της 13ης Ιουλίου, οδηγεί σε μια συμφωνία που δείχνει ότι είναι συνέχεια του δεύτερου μνημονίου με κάποιες βελτιώσεις στους όρους. Η Ελλάδα παίρνει ένα δάνειο 86 δισ. ευρώ από τον ESM, αναλαμβάνει δεσμεύσεις για μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού του φορολογικού της συστήματος της δημόσιας διοίκησης ενώ έρχεται και το αναβαθμισμένο υπερταμείο αποκρατικοποιήσεων που θα περιλαμβάνει πλέον όλη την δημόσια περιουσία κινητή και ακίνητη.

Οι στόχοι για τα πρωτογενή πλεονάσματα χαμηλώνουν. Από το εξωπραγματικό 4,5% του ΑΕΠ του δεύτερου προγράμματος για τα έτη 2015-2017 πλέον η Ελλάδα αναλαμβάνει την υποχρέωση να περιορίσει το πρωτογενές έλλειμμα 0,25% το 2015 και πλεονάσματα 0,5% του ΑΕΠ το 2016, 1,75% του ΑΕΠ το 2017 και 3,5% το 2018. Η μείωση αυτή είναι επιβεβλημένη αφού η Ελλάδα στην κατάσταση που βρισκόταν ήταν αδύνατο να πετύχει τέτοιες επιδόσεις. Από την άλλη αν δεν υπήρχε η όλη αναστάτωση του προηγούμενου διαστήματος ο στόχος δεν θα είχε αλλάξει.

Στο κείμενο του νέου μνημονίου υπάρχει η ανανέωση της υπόσχεσης που δόθηκε πρώτη φορά τον Νοέμβριο του 2012 σε ένα ανάλογη έντασης σκηνικό για αναδιάρθρωση του χρέους.

Η Ελλάδα ψηφίζει το μνημόνιο με πρωτοφανή πλειοψηφία στην Βουλή παραμονή του Δεκαπενταύγουστου και παίρνει ως πρώτη δόση 13 δισ. ευρώ για να πληρώσει δύο δόσεις που χρωστάει στο ΔΝΤ, ένα ομόλογο 2,5 δισ. προς την ΕΚΤ και να καλύψει ένα μέρος από τα χρωστούμενα προς τους ιδιώτες.

Κοινοτικοί αξιωματούχοι έχουν ομολογήσει επίσης ότι μετά από δύο πολύ βαριά προγράμματα η Ελλάδα ανέλαβε ένα τρίτο πρωτοφανές σε απαιτήσεις πρόγραμμα το οποίο είναι δύσκολο να βγει.

Μέχρι και το τέλος του χρόνου επιτυγχάνεται ο στόχος της ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών και της αποφυγής ενός κουρέματος των καταθέσεων. Ο λογαριασμός είναι πολύ χαμηλότερος από τα 20 δισ. που έχουν υπολογιστεί στο πρόγραμμα και οι ανάγκες του δημοσίου στην συμμετοχή της διάσωσης των τραπεζών περιορίζεται στα 4,5 δισ. ευρώ από το δάνειο του ESM.

Παράλληλα η διαπραγμάτευση για τα κόκκινα δάνεια φέρνει το αναθεωρημένο νόμο Κατσέλη και δημιουργεί το θεσμικό πλαίσιο για την είσοδο στην ελληνική αγορά των distress Fund και των εκκαθαριστών κόκκινων δανείων.

Αρχίζουν επίσης οι αλλαγές στο ασφαλιστικό, στην φορολογία, στο δημόσιο ψηφίζεται νέο μισθολόγιο και μπαίνουν οι βάσεις για τις αλλαγές που θα έρθουν στις αρχές του 2016. Μεγάλη αλλαγή στο φορολογικό πεδίο χαρακτηρίζεται η αναμόρφωση των συντελεστών ΦΠΑ και η νομοθέτηση της κατάργησης της έκπτωσης του 30% των συντελεστών στα νησιά του Αιγαίου.

Η χρονιά κλείνει με την επίτευξη πρωτογενούς πλεονάσματος 0,7% του ΑΕΠ έναντι πρόβλεψης για έλλειμμα 0,25% του ΑΕΠ για να αναθεωρηθεί τελικά σε πλεόνασμα 0,2% του ΑΕΠ σημαντικά υψηλότερα από αυτό που προέβλεπε το πρόγραμμα..

Το τρίτο τρίμηνο της συγκυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ- ΑΝΕΛ σε οικονομικό επίπεδο συμπίπτει με το ξεδίπλωμα και την υιοθέτηση μέτρων τα οποία θύμιζαν δεύτερο μνημόνιο και είχαν αποφύγει όλες οι προηγούμενες Κυβερνήσεις με συνολική δημοσιονομική επίπτωση 5,4 δισ. ευρώ.

Τον Μάιο ψηφίζεται το νέο ασφαλιστικό νομοσχέδιο το οποίο μεταφέρει ουσιαστικά το βάρος στους νέους συνταξιούχους προστατεύοντας τις – κύριες – συντάξεις αφού επιβαρύνθηκαν με πρόσθετες εισφορές για την υγεία.

Μαζί έρχεται και το μεγάλο φορολογικό νομοσχέδιο που ενοποίησε την φορολογική κλίμακα μισθωτών και ελεύθερων επαγγελματιών και έκανε αναλογική την ειδική εισφορά αλληλεγγύης και παρά τις βολές που δέχθηκε είναι σαφώς δικαιότερο από το προϋπάρχον για τα εισοδήματα μέχρι και τα 20.000. Ωστόσο, ήρθε και η μείωση του αφορολόγητο στα 8636 ευρώ από τα 9505 για να φέρει τα πράγματα στα ίσια ειδικά για συντάξεις πάνω από 700 ευρώ και μισθούς του δημοσίου αλλά και του ιδιωτικού τομέα.

Το μέτρο της πρώτης μείωσης του αφορολόγητου ήρθε ως μια πρώτη χειρονομία προς το ΔΝΤ για να συμμετέχει χωρίς άλλες συνέπειες στο ελληνικό πρόγραμμα. Όπως φάνηκε αργότερα η μείωση δεν ήταν αρκετή αφού το ΔΝΤ ζητούσε από την αρχή μείωση του αφορολογήτου στα 6000 ευρώ, λίγο πάνω από το όριο της φτώχειας.

Θεσμοθετείται επίσης το υπερταμείο αποκρατικοποιήσεων το οποίο θα συμπεριλάβει το ΤΑΙΠΕΔ την ΕΤΑΔ, το ΤΧΣ και την υπό σύσταση εταιρεία Δημοσίων Συμμετοχών και Περιουσίας που όπως μάθαμε ανέλαβε να βελτιώσει τα οικονομικά αποτελέσματα εισηγμένων και μη ΔΕΚΟ. Το ταμείο θα έχει διάρκεια ζωής 99 ετών και πρόεδρος του εποπτικού συμβουλίου θα είναι άνθρωπος της εμπιστοσύνης των δανειστών.

Στο πλαίσιο της πρώτης αξιολόγησης γίνεται νέα αξιολόγηση των ΔΣ των τεσσάρων μεγάλων εμπορικών Τραπεζών με επιτροπή όπου συμμετέχουν κατά 50% στελέχη των θεσμών και βάσει νόμο που θέλει τα στελέχη που θα αναλάβουν να μην έχουν καμία σχέση με το ελληνικό τραπεζικό σύστημα για τουλάχιστον 2 χρόνια.

Θεσμοθετείται επίσης για πρώτη φορά η Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων η οποία πλέον δεν θα λογοδοτεί στον υπουργό Οικονομικών αλλά μόνο στην Βουλή και – φυσικά – τους δανειστές.

Παρά τις τεράστιες αυτές υποχωρήσεις στην εαρινή σύνοδο του ΔΝΤ τον Απρίλιο η Ελληνική Κυβέρνηση αναγκάζεται να δεχθεί και άλλη μια: Το ευρωπαϊκής έμπνευσης δημοσιονομικό κόφτη με στόχο να καλύπτει δημοσιονομικές αποκλίσεις έως και 2% του ΑΕΠ με περικοπές μισθών και συντάξεων που δεν ικανοποιεί το ΔΝΤ.

Το αποτέλεσμα των υποχωρήσεων ήταν η συμφωνία τα ξημερώματα της 26ης Μαΐου από την σύνοδο των υπουργών Οικονομικών της Ευρωζώνης για το κλείσιμο της πρώτης αξιολόγησης και μια λύσης- έστω προκαταρκτικής – για το θέμα του χρέους μέσω βραχυπροθέσμων μεσοπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων μέτρων ελάφρυνσης. Στην συνεδρίαση συμμετείχε και το ΔΝΤ και ο εκπρόσωπος του, ο σκληρός κ Πώλ Τόμσεν, ο οποίος δέχθηκε τα βραχυπρόθεσμα μέτρα να υιοθετηθούν μετά την ολοκλήρωση της πρώτης αξιολόγησης και τα μεσοπρόθεσμα να συζητούνται με το κλείσιμο της δεύτερης αξιολόγησης του προγράμματος. Ο ίδιος δεσμεύεται ότι το Ταμείο θα συζητήσει την ένταξη του στο ελληνικό πρόγραμμα πριν το τέλος του 2016.

Το τρίτο εξάμηνο κλείνει με το οικονομικό επιτελείο να τρέχει για να κλείσει το θέμα του ελληνικού και την έναρξη του διαγωνισμού για την παραχώρηση της διαχείρισης της Εγνατίας Οδού που είναι προαπαιτούμενα.

Η έναρξη της δεύτερης αξιολόγησης, η μάχη για το εργασιακό, οι απαιτήσεις του ΔΝΤ για νέα μέτρα που αφορούν περαιτέρω μείωση του αφορολόγητου και των συντάξεων είναι τα δύο σημεία αναφοράς και για το επόμενο εξάμηνο.

Ακολουθεί ένα ήρεμο καλοκαίρι με την Commission να διαμηνύει ότι δεν πρέπει να χαθεί χρόνος και η αξιολόγηση να κλείσει πριν το τέλος του χρόνου, ώστε να ξεκινήσει η συζήτηση και για τα μεσοπρόθεσμα μέτρα,α αλλά και για το χρέος. Ωστόσο το εργασιακό παραπέμπεται από τον τότε υπουργό Εργασίας σε μια σειρά δικαστικών αποφάσεων που υποτίθεται ότι θα δικαίωνε τις ελληνικές.

Τον Σεπτέμβριο το ΔΝΤ σκάει την πρώτη βόμβα με την αξιολόγηση της ελληνικής οικονομίας με βάση το άρθρο IV του Οργανισμού. Μιλά ανοιχτά για την ανάγκη μείωσης του αφορολόγητου και των συντάξεων αφού περιθώρια για περικοπές σε άλλες δαπάνες δεν υπάρχουν.

Ακολουθεί ένα δίμηνο συναντήσεων τον Οκτώβριο και τον Νοέμβριο που δεν έχουν κάποιο συγκεκριμένο αποτέλεσμα για τα θέματα της δεύτερης αξιολόγησης με εξαίρεση ίσως το εργασιακό όπου γίνεται πιο φανερή η διάσταση απόψεων μεταξύ του υπουργείο Εργασίας και των δανειστών για το τι και πως πρέπει να αλλάξει.

Ο Δεκέμβριος όμως ήταν μήνας εξελίξεων. Ο επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Τμήματος του ΔΝΤ επαναφέρει με ανάρτηση του στο Blog του Οργανισμού το αίτημα για νέα μέτρα συνυπογράφοντας με τον επικεφαλής οικονομολόγο του Οργανισμού κ. Μωρίς Ομπσφέλντ. Μάλιστα κατηγορεί την Ελλάδα για τα νέα μέτρα λέγοντας ότι δέχθηκε τον μεσοπρόθεσμο στόχο για πρωτογενή πλεονάσματα 3,5% του ΑΕΠ, ενώ το ΔΝΤ μπορεί να υποστηρίξει ένα πρόγραμμα με πλεονάσματα 1,5% του ΑΕΠ. Η Ελλάδα έχει ισχυρό σύμμαχο τον επίτροπο αρμόδιο για θέματα οικονομικής πολιτικής κ. Πιέρ Μοσχοβισί ο οποίο απαντά με άρθρο του στην επιχειρηματολογία Τόμσεν.

Το οικονομικό επιτελείο επίσημα και ανεπίσημα έχει παραδεχθεί ότι η ικανοποίηση των απαιτήσεων του ΔΝΤ απαιτεί νέα μέτρα 4,5 δις ευρώ.

Ακολουθεί το Eurogroup της 5ης του μήνα. Εκεί η Ελλάδα προσυπογράφει το μεσοπρόθεσμο στόχο για πρωτογενή πλεονάσματα 3,5% του ΑΕΠ, αναλαμβάνει την υποχρέωση να παρατείνει την διάρκεια ζωής του κόφτη και να προσθέσει τα απαιτούμενα μέτρα πολιτικής με τα οποία θα υποστηρίξει τον στόχο.

Η επίσκεψη των θεσμών που ολοκληρώνεται κοντά στα μέσα του μήνα ολοκληρώνεται χωρίς αποτέλεσμα.

Τελευταίο επεισόδιο του χρόνου ήταν το πάγωμα στα βραχυπρόθεσμα μέτρα για το χρέος που εγκρίθηκαν επίσης στο Eurogroup του Δεκεμβρίου με παρέμβαση της Γερμανίας και αφορμή της παροχές του Πρωθυπουργού. Στο παρασκήνιο μαζί με τα μέτρα για το χρέος πάγωσε και η αξιολόγηση.

Δύο χρόνια και τρία κοινωνικά μερίσματα αργότερα ο ΣΥΡΙΖΑ ολοκληρώνει το πρόγραμμα το καλοκαίρι του 2018. Οι δανειστές προσφέρουν ένα καλό πακέτο ελάφρυνσης του χρέους ως το 2032 και 16 δισ. ευρώ ως μαξιλάρι για τα πρώτα δύσκολα χρόνια του δανεισμού από τις αγορές. Επίσης στα μέτρα υπο αίρεση εγκρίνουν και την – καθυστερημένη – επιστροφή των κερδών από τα ομόλογα που διακρατούν η ΕΚΤ και οι άλλες κεντρικές τράπεζες καθώς και το επιτοκιακό πέναλτι του 2% που πλήρωνε η Ελλάδα για δύο χρόνια σε δάνειο 11 δισ. που πήρε το 2012 για την αγορά ακριβών ομολόγων. Το πέναλτι έτρεχε από το τέλος του 2016 που θα έπρεπε να είχαμε αποπληρώσει το συγκεκριμένο δάνειο .

Οι μεταμνημονιακές προκλήσεις

Ποιες όμως είναι οι μεταμνημονιακές προκλήσεις της νέας κυβέρνησης που αφορούν την επανεκκίνηση της οικονομίας.

Η πρώτη αφορά την εξυγίανση των τραπεζών και την εκκαθάριση των κόκκινων δανείων. Παράλληλα θα πρέπει σε σχετικά σύντομο διάστημα να αντικαταστήσει τον λειψό νόμο για την προστασία της πρώτης κατοικίας με ένα μόνιμο καθεστώς προσωπικής πτώχευσης. Χωρίς τις τράπεζες δεν υπάρχει χρηματοδότηση και οι αναγκαίες επενδύσεις. Η αναζωογονήσει, λοιπόν, των επενδύσεων και της πραγματικής παραγωγής πέρα από τις τουριστικές ή άλλες υπηρεσίες. Θα πρέπει το ΑΕΠ να έχει σε μεγαλύτερο βαθμό συντελεστές του, την βιομηχανική παραγωγή τις κατασκευές και το εμπόριο που είχαν συρρικνωθεί τα προηγούμενα χρόνια.

Η τρίτη πρόκληση είναι να προσελκύσει επενδύσεις που δεν είχε ποτέ η Ελλάδα δημιουργώντας ένα πλαίσιο απλό και σύγχρονο.

Η πρόκληση της μείωσης των δημοσιονομικων στόχων που προωθεί από την αρχή της θητείας της η νέα Κυβέρνηση είναι ένα σημαντικό στοίχημα για φύγει η χώρα από την ενισχυμένη εποπτεία.

Όλα τα παραπάνω έχουν ως απώτερο στόχο να δημιουργηθεί μια αγορά εργασίας που θα μπορεί να απορροφήσει – και να πληρώσει – εκτός από ανειδίκευτους εργάτες και επιστήμονες τεχνικούς και ειδικούς κάθε είδους που έχουν μεταναστεύσει τα προηγούμενα χρόνια από την Ελλάδα.

Και σε ένα μη ευνοϊκό εξωτερικό περιβάλλον για την χώρα μας ο νέος υπουργός Χρήστος Σταϊκούρας έχει κληθεί να τρέξει την οικονομία σε σταθερές ράγες.

Άλλωστε όπως αναφέρει στο News 24/7 οι βασικοί πυλώνες για τον ίδιο είναι “η επίτευξη των συμφωνημένων δημοσιονομικών στόχων, η περαιτέρω ενίσχυση του τραπεζικού συστήματος, η υλοποίηση διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων και η ενίσχυση της ρευστότητας της οικονομίας”.

Αναλυτικά όσα απαντά στις ερωτήσεις του News 24/7:

Είχατε την τύχη και μαζί και την ατυχία να έχετε υπηρετήσει στην «ηλεκτρική καρέκλα» του ΓΛΚ κατά την διάρκεια της κρίσης. Σήμερα είστε ο πρώτος καθαρά μετα-μνημονιακός Υπουργός Οικονομικών της Ελλάδας. Τι έχετε κρατήσει ως παρακαταθήκη από την τότε εμπειρία του Γενικού Λογιστηρίου στην σημερινή σας θητεία;

Η θητεία μου στο Γενικό Λογιστήριο του Κράτους, υπό συνθήκες μνημονίων, αποτέλεσε πολύ μεγάλο σχολείο για μένα. Δοκίμασα και δοκιμάστηκα.

Εδώ και έξι μήνες υπηρετώ τη χώρα ως Υπουργός Οικονομικών υπό συνθήκες ενισχυμένης εποπτείας.

Πάντα πίστευα, και η πίστη μου ενισχύθηκε κατά τη θητεία μου στο ΓΛΚ, ότι η εντιμότητα, η ειλικρίνεια, η εργατικότητα, το όραμα, ο σχεδιασμός και προγραμματισμός, η οργάνωση, οι καλοί συνεργάτες και η εμπιστοσύνη σε δημόσιους λειτουργούς είναι προϋποθέσεις για να αφήσει κανείς θετικό αλγεβρικό άθροισμα για την πατρίδα και τους πολίτες.

Έτσι λειτουργώ και σήμερα.

Κατά κοινή ομολογία φίλων και αντιπάλων είχατε μια καλή αρχή στην άσκηση οικονομικής πολιτικής τους πρώτους μήνες της νέας κυβέρνησης. Με δεδομένο το αβέβαιο διεθνές περιβάλλον και την αδυναμία που έχει ακόμη η οικονομία, ποιες πιστεύετε ότι θα είναι οι μεγαλύτερες προκλήσεις για το 2020;

Είναι γεγονός ότι το εξωτερικό περιβάλλον της χώρας, στενότερο και ευρύτερο, χαρακτηρίζεται από αυξανόμενη αβεβαιότητα.

Η γειτονιά μας έχει ένα γείτονα ταραξία, η Ευρώπη διαπνέεται από γενικευμένη αμηχανία, σε παγκόσμια κλίμακα παρατηρείται κλιμάκωση των εμπορικών εντάσεων μεταξύ των μεγάλων οικονομιών. Επίσης, προβλέπονται αναιμικοί ρυθμοί οικονομικής μεγέθυνσης.

Είμαστε λοιπόν υποχρεωμένοι να λειτουργήσουμε σε αυτό το μη ευνοϊκό εξωτερικό περιβάλλον, για την ανοδική πορεία της οικονομία μας.

Από τις 7 Ιουλίου, η Κυβέρνηση της Ν.Δ. υπό τον κ. Μητσοτάκη και το οικονομικό επιτελείο της, με τους χειρισμούς μας, προσδώσαμε μια συνεχώς αυξανόμενη θετική δυναμική. Στοχεύουμε στην συνεχή διαρθρωτική και παραγωγική ισχυροποίηση της οικονομίας, ώστε να είναι πιο ανθεκτική έναντι πιθανής επιδείνωσης του εξωτερικού περιβάλλοντος.

Για το νέο έτος επικεντρωνόμαστε στην επίτευξη των συμφωνημένων δημοσιονομικών στόχων, στην περαιτέρω ενίσχυση του τραπεζικού συστήματος, στην υλοποίηση διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, στην ενίσχυση της ρευστότητας της οικονομίας, στην προώθηση αποκρατικοποιήσεων, στην προσέλκυση νέων επενδύσεων, στη δημιουργία ενός πιο φιλικού προς την επιχειρηματικότητα περιβάλλοντος και στην εισαγωγή ενός σύγχρονου και ενιαίου πλαισίου για την αφερεγγυότητα, όπου νοικοκυριά και επιχειρήσεις θα μπορούν να διακανονίσουν όλα τα χρέη τους, με μια ολοκληρωμένη προσέγγιση.

Πως οραματίζεστε την Ελλάδα στο τέλος της θητείας της σημερινής κυβέρνησης το 2023; Σε ποιους τομείς φιλοδοξείτε να έχει βελτιωθεί η οικονομία;

Εκτιμώ ότι στο τέλος της τετραετίας, υπό σχετικά ομαλές συνθήκες, θα έχει διευρυνθεί η παραγωγική βάση της οικονομίας, θα έχει αυξηθεί η ποσότητα του εγχωρίου προϊόντος, θα έχει ενισχυθεί η παραγωγικότητα και βελτιωθεί η ποιότητά του και συνακόλουθα θα έχει προωθηθεί η ανταγωνιστικότητα και η εξωστρέφεια, θα έχουν δημιουργηθεί νέες και καλές θέσεις απασχόλησης και θα έχει ενισχυθεί η κοινωνική συνοχή. Η ελληνική οικονομία, με πειθαρχημένα δημόσια οικονομικά και ευσταθές τραπεζικό σύστημα, θα έχει καταστεί μια πλήρως κανονική, ευρωπαϊκή, δυτικού τύπου οικονομία.

Η συνεχής ισχυροποίηση της οικονομίας συμβάλλει στην ισχυροποίηση της χώρας, εσωτερικά, στη γειτονιά της και στην ευρωπαϊκή και παγκόσμια σκηνή.

Κατά τον πρώην υπουργό Οικονομικών Ευκλείδη Τσακαλώτο, όμως, “όπως φαίνεται από τα πρώτα δείγματα γραφής της ΝΔ, η δομή της οικονομίας δεν θα αλλάξει έτσι ώστε να υπάρξει αύξηση της παραγωγικότητας και των μισθών. Αντίθετα, θα υπάρξει ανάπτυξη για λίγους”.

Εκτίμησε επίσης οτι επειδή πρόβλημα χρέους υπάρχει και σε πολλές άλλες χώρες της Ευρωζώνης και ιδιαίτερα του νότου, αυτό μπορεί να δημιουργήσει στο μέλλον παρόμοιες κρίσεις με αυτή που ζήσαμε.

Ο Ευκλείδης Τσακαλώτος απαντά στις ερωτήσεις του News 24/7:

Μια ερώτηση για το παρελθόν : Με την γνώση σας ως οικονομολόγος πότε θα λέγατε ότι η Ελλάδα κινδύνεψε περισσότερο να πτωχεύσει να βγεί από το Ευρώ το 2010 , το 2012 ή το 2015 και γιατί ;

Και στις 3 περιόδους που αναφέρετε η περίπτωση της Ελλάδας έφερε στην επιφάνεια και ανέδειξε όλα τα προβλήματα της ελλιπούς οικονομικής και χρηματοοικονομικής αρχιτεκτονικής της Ευρωζώνης. Η Ευρωζώνη παρότι είναι νομισματική ένωση, έχει πολλά από τα χαρακτηριστικά των ζωνών σταθερής ισοτιμίας, οι οποίες αντιμετωπίζουν πολύ σοβαρά προβλήματα σε περιόδους κρίσεων, όπως ξέρουμε από την εποχή του χρυσού κανόνα.

Το 2015 η ΝΔ παρέδωσε την χώρα χωρίς ταμειακά διαθέσιμα με ένα χρέος που έπρεπε να πληρωθεί άμεσα, χωρίς πρόσβαση στις αγορές και χωρίς καμία συμφωνία με τους θεσμούς. Έτσι τo καλοκαίρι εκείνου του έτους συμπυκνώθηκαν όλα τα προβλήματα των προηγούμενων ετών εφαρμογής των μνημονίων.

Όμως τα προβλήματα που αντιμετώπισε η ελληνική οικονομία, οφείλουμε να τα δούμε μέσα στο πλαίσιο της γενικότερης ευρωπαϊκής νομισματικής κρίσης. Αν διαλυόταν η ευρωζώνη, θα βγαίναμε και εμείς από το ευρώ και αντίστροφα. Ο τότε υπουργός οικονομικών της Γερμανίας Βόλφγκανγκ Σόιμπλε πίστευε ότι η Ελλάδα θα πρέπει να βγει «προσωρινά» από το ευρώ αλλά όλοι ξέρουμε ότι προσωρινή έξοδος δεν υπάρχει. Έκανε μάλιστα πρόταση και στον κ. Βενιζέλο και στον κ. Βαρουφάκη να σκεφτούν την “προσωρινή” έξοδο από την ευρωζώνη. Η πρότασή του αυτή ενσωματώνεται στο πλαίσιο μιας ευρύτερης άποψης για πολιτική και όχι μόνο νομισματική ενοποίηση που θα περιλαμβάνει λιγότερες χώρες. Μίας Ευρώπης για λίγους και ισχυρούς που θα μπορούσαν να ακολουθήσουν τον ordino νεοφιλελευθερισμό της Γερμανίας.

Η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ, μετά τις εκλογές του 2015, έβγαλε τη χώρα από τα μνημόνια και συγχρόνως έθεσε τις βάσεις για μια βιώσιμη ανάπτυξη τα επόμενα 10-15 χρόνια. Δημιούργησε έναν καθαρό διάδρομο για το χρέος για πρώτη φορά, χωρίς όμως φυσικά να εξαλείψει το πρόβλημα. Ένα πρόβλημα όμως που υπάρχει και σε πολλές άλλες χώρες της Ευρωζώνης και ιδιαίτερα του νότου, γεγονός που μπορεί να δημιουργήσει στο μέλλον παρόμοιες κρίσεις με αυτή που ζήσαμε. Η Ευρωζώνη με τις υπάρχουσα χρηματοοικονομική αρχιτεκτονική, δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι μπορεί να προλάβει και να αντιμετωπίσει παρόμοιες κρίσεις.

Συζητώντας το πρώτο προϋπολογισμό της Κυβέρνησης της ΝΔ τι πιθανότητα επιτυχίας δίνετε στην επίτευξη ενός ρυθμού ανάπτυξης 2,8% του ΑΕΠ το 2020 ; Αν η σημερινή Κυβέρνηση ολοκληρώσει την θητεία της ποια θα είναι τα χαρακτηριστικά της οικονομίας το 2023 ; Μπορεί έστω και με ασύμμετρη ανάπτυξη να επιτευχθεί ρυθμός ανάπτυξης 3,5% -4% του ΑΕΠ ;

Επιπλέον, συνεχίζετε να στηρίζετε την προσπάθεια της ΝΔ για την αναθεώρηση των δημοσιονομικών στόχων ;

Για να μιλήσουμε για την ελληνική οικονομία πρέπει να δούμε το ευρύτερο πλαίσιο.

Τα τελευταία τριάντα χρόνια και στην Ευρώπη και στην Αμερική έχουμε μία πτώση των επενδύσεων, την τελευταία εικοσαετία έχουμε πενιχρά αποτελέσματα στην ανάπτυξη την τελευταία δεκαετία έχουμε στασιμότητα στους πραγματικούς μισθούς. Αυτά είναι προβλήματα που δημιούργησαν οι νεοφιλελεύθερες κυβερνήσεις ακολουθώντας τις πολιτικές που τώρα προτείνει η κυβέρνηση της ΝΔ, τις οποίες μάλιστα τις παρουσιάζει και ως κάτι καινοτόμο. Στην συζήτηση του προϋπολογισμού ακούσαμε και το θεώρημα Σκυλακάκη: ότι οι αποτυχημένες συνταγές στις πλούσιες χώρες θα γίνουν πετυχημένες σε λιγότερο πλούσιες χώρες. Προφανώς αυτό δεν ισχύει. Όμως στην Ελλάδα πλέον υπάρχουν κάποιες βάσεις για ανάπτυξη, όπως φάνηκε και από τα αποτελέσματα του δευτέρου τριμήνου του , διάστημα κατά το οποίο η οικονομία κινήθηκε σε ρυθμούς ανάπτυξης κοντά στο 3%. Το θέμα είναι αν αυτό μπορεί να συνοδευτεί από δομικές αλλαγές στην οικονομία. Δυστυχώς τα πρώτα δείγματα γραφής της ΝΔ δείχνουν ότι, ακόμα και αν στην καλύτερη περίπτωση έχουμε ανάπτυξη και πτώση της ανεργίας, η δομή της οικονομίας δεν θα αλλάξει έτσι ώστε να δούμε μια αύξηση της παραγωγικότητας, των μισθών, μια στροφή των επενδύσεων σε πιο καινοτόμες τεχνολογίες. Αντίθετα, θα δούμε μία ασύμμετρη όπως λέτε ανάπτυξη, μία ανάπτυξη για τους λίγους, που όπως έχει αποδειχθεί είναι και θνησιγενής.

Όσο για το τελευταίο ερώτημά σας θα ήταν πολύ ευχάριστο να βλέπαμε μια τέτοια προσπάθεια από την ΝΔ.

Έχουμε ακούσει τόσες πολλές εκτιμήσεις για τις επιπτώσεις του Brexit που έχουμε μπερδευτεί . Εχετε ζήσει πολλά χρόνια στην Μεγάλη Βρετανία . Ποιά είναι η δική σας εκτίμηση για τις επιπτώσεις της πρώτης επίσημης διάσπασης της ΕΕ πρώτα για την Ευρώπη και ύστερα για την Ελλάδα ; Πιστεύετε ότι η Ευρώπη έχει πάρει τα σωστά μηνύματα από την προηγούμενη κρίση ή ετοιμάζεται να ζήσει μια καινούργια;

Το Brexit αποτελεί γνήσιο παιδί της Θάτσερ και του Μπλερ. Και οι δυο υποστήριξαν τη διεύρυνση αντί της της εμβάθυνσης της ΕΕ, συνειδητά, για να αποτρέψουν τον κοινωνικό πυλώνα – με τόσες χώρες αυτό που θα έμεινε θα ήταν η Ευρώπη ως μια μεγάλη αγορά του ανταγωνισμού και ως θεσμική θωράκιση του νεοφιλελευθερισμού. Έτσι και έγινε. Θυμίζω ένα παλαιότερο επεισόδιο του «Μάλιστα κύριε Υπουργέ» όπου ο Sir Humphrey εξηγεί στον (έκπληκτο) υπουργό τα θεμέλια της βρετανικής εξωτερικής πολιτικής τα τελευταία τριακόσια χρόνια: τη διαίρεση της Ευρώπης, πότε από τα μέσα και πότε από τα έξω.

Μετά την κρίση ήταν σχετικά εύκολο, σε αυτές τις συνθήκες, οι δεξιοί λαϊκιστές στη Βρετανία να αποδώσουν τις ανισότητες, την αποβιομηχανοποίηση, και τα άλλα δεινά όχι στην πολιτική λιτότητας που εφάρμοσαν με ζήλο αλλά στην ΕΕ. Η Εργατικοί είχαν μια πιο θολή θέση: δε μας πολύ πάει αυτή η Ευρώπη, αλλά ούτε το Brexit θα καλυτερέψει τα πράγματα για τον κόσμο της εργασίας. Μια θέση που, όπως φάνηκε, δεν ήταν εύκολα εξηγήσιμη.

Οι συνέπειες για την Βρετανία θα είναι σοβαρές, σε όρους ΑΕΠ, αλλά συγχρόνως δύσκολα πιστεύει κανείς, ότι η νέα κυβέρνηση έχει τη βούληση να αντιμετωπίσει τα κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα των ανισοτήτων ή της αποβιομηχανοποίησης. Για την Ευρώπη με οικονομικούς όρους οι αρνητικές επιπτώσεις μπορεί να περιοριστούν. Αλλά η Ευρώπη ως όραμα που μπορεί να εμπνεύσει έχει υποστεί πλήγμα. Και η στασιμότητά της θα συνεχίσει, αν δεν βρεθούν οι κοινωνικές και πολιτικές δυνάμεις που μπορούν να προωθήσουν ένα σχέδιο μετασχηματισμού, που να ανταποκρίνεται στα μεγάλα οικονομικά και κοινωνικά ζητήματα που μένουν άλυτα δέκα χρόνια μετά από το ξέσπασμα της κρίσης.

Φίλοι και Εχθροί

Στα 10 χρόνια της οικονομικής κρίσης, υπήρχαν πάντως μέλη των θεσμών και υπουργοί οι οποίοι βοήθησαν σημαντικά να γλιτώσει η Ελλάδα και την χρεοκοπία αλλά και την έξοδο από το ευρώ.

Ας τους δούμε αναλυτικά:

Ζαν Κλώντ Γιουνκέρ

Ο 65χρονος Λουξεμβούργιος πρώην πρωθυπουργός βοήθησε την Ελλάδα και ως πρόεδρος του Eurogroup (2005-2013) αλλά και ως πρόεδρος της Commission από το 2014 έως και 2019.

Εχει μείνει στην Ιστορία η συνεδρίαση του Eurogroup τον Νοέμβριο του 2012 όταν η πλειοψηφία των υπουργών ήταν υπέρ του Grexit όταν έκλεισε τις πόρτες και ανακοίνωσε: «Θα μείνουμε εδώ μέχρι να βρούμε λύση για την Ελλάδα» όπως και έγινε.

Το ίδιο βοηθητική ήταν και η παρουσία του το 2015. Τον Φεβρουάριο όταν πλέον το 2ο μνημόνιο ήταν παρελθόν έστειλε μια πρόταση προγράμματος που ανέβαλε ξανά το κίνδυνο του Grexit . H καθοριστική του συμβολή ήταν η πρόταση προγράμματος τρεις μήνες αργότερο που έγινε βάση για το τρίτο μνημόνιο. Επίσης κράτησε κρυφό το πρωτόκολλο αποχώρησης κράτους μέλους της Ευρωζώνης μέχρι να υπογραφεί το νέο μνημόνιο και η Ελλάδα να μπεί ξανά σε μια σειρά . Αναμφισβήτητα φίλος …

Φρανσουά Ολάντ

Ο τέως γάλλος πρόεδρος ο επίσης 65χρονος Φρανσουά Ολάντ βοήθησε και στις δυσκολίες που είχαμε επί Κυβέρνησης Σαμαρά αλλά και στα πρώτα βήματα της Κυβέρνησης Τσίπρα.

Σταμάτησε πολλές φορές τους ομολόγους του να προχωρήσουν στο σχέδιο Β που προέβλεπε αποχώρηση της Ελλάδας από την Ευρωζώνη.

Πίεσε για να δοθεί λύση στην Ελλάδα ακόμη και τις πιο δύσκολες στιγμές. Παρόλα αυτά στο εσωτερικό της χώρας του δεν τα πήγε και πολύ καλά αφού ακολούθησε την μοίρα των σοσιαλδημοκρατών και αποχώρησε από την πολιτική σκηνή αφήνοντας το 2017 την θέση του στο Εμμανουέλ Μακρόν. Σίγουρα φίλος έστω και αν δεν είχε διάρκεια.

Εμμανουέλ Μακρόν

Παρότι ο 41χρονος Γάλλος Πρόεδρος «χρησιμοποίησε» το θέμα Ελλάδα για να δηλώσει παρόν η Γαλλία δίπλα στη Γερμανία στα τεκταινόμενα της ΕΕ δεν μπορεί κανείς να πεί ότι ο σημερινός Γάλλος πρόεδρος δεν ήταν υποστηρικτικός με την Ελλάδα.

Εκτός από τα δημοσιονομικά ο Εμανουέλ Μακρόν βοηθά ιδιαίτερα και με τις απόψεις του για το προσφυγικό (η Γαλλία είναι επίσης χώρα υποδοχής μεταναστών και προσφύγων) αλλά και για την γενικότερη αλλαγή της οικονομικής ατζέντας της Ευρώπης. Τείνει να πλησιάσει στην ιδέα ότι ο πλούσιος βορράς θα πρέπει να μοιράσει ένα μέρος των πλεονασμάτων του στον φτωχό νότο για να ισορροπήσει το ευρώ. Μιλάει για μεγαλύτερη πίτα επενδύσεων εντός της Ευρώπης και αλλαγή προτεραιότητας του Ευρωπαϊκού προϋπολογισμού. Κατά την επίσκεψή του τον Σεπτέμβριο του 2017 στην Αθήνα μίλησε ελληνικά στην Πνύκα και προέτρεψε τους πάντες να επενδύσουν στην Ελλάδα. Τις επενδύσεις από την χώρα του ακόμη τις περιμένουμε… Σίγουρα υποστηρικτικός αν όχι και φίλος.

Κριστίν Λαγκάρντ

Η σιδηρά κυρία του ΔΝΤ θα έπρεπε κανονικά να είναι στην λίστα των εχθρών. Ωστόσο κανείς δεν μπορεί να κρίνει μονοδιάστατα. Το να είσαι επικεφαλής ενός τόσο περίπλοκου οργανισμού όπως το ΔΝΤ δεν είναι εύκολο πράγμα. Πολλές φορές είχε δεχθεί κριτική για την βοήθεια του Ταμείου προς την Ελλάδα. Οι κακές γλώσσες θέλουν να υπερτονίζει τις συνέπειες που θα είχε η έξοδος της Ελλάδας από την Ευρωζώνη για να βραχυκυκλώσει τους Grexiteers. Παράλληλα βέβαια έπαιρνε – ως άριστη ισορροπίστρια – το σκληρό της ύφος όταν οι υφιστάμενοι της την ειδοποιούσαν ότι η Ελλάδα καθυστερεί για πολλοστή φορά να προχωρήσει τις δεσμεύσεις της.

Δεν άκουσε τον υφιστάμενο της κ. Πώλ Τόμσεν που είχε προτείνει πολλές φορές την αποχώρηση του ΔΝΤ από την Ελλάδα αφού γνώριζε τι αντίκτυπο θα είχε αν το Ταμείο μετά από τόσα χρόνια προσπαθειών θα παρατούσε τη χώρα μας .

Τώρα από την θέση την στην ΕΚΤ επιμένει στην αναθεώρηση των δημοσιονομικών στόχων για την Ελλάδα. Μάλλον στους φίλους.

Μπάρακ Ομπάμα

Πιο μακρινός από τους υπόλοιπους αλλά σίγουρα φιλικός αν όχι φίλος . Παρακολουθούσε μέσω των συμβούλων του την κατάσταση με την Ελλάδα καθώς δεν ήθελε σε καμία περίπτωση μια κρίση στο κοινό ευρωπαϊκό νόμισμα. Χωρίς να παρεμβαίνει πουθενά δημόσια αλλά μόνο μέσω του υπουργού Οικονομικών του κ. Τζάκ Λιού φρόντιζε να εκτονώνει ηλεκτρισμένες στιγμές ειδικά του τρίτου μνημονίου.

Λίγο πριν την διαδοχή του από το Ντόναλντ Τραμπ ήρθε στην Αθήνα. Στην ομιλία του τον Οκτώβριο του 2016 στην στέγη πολιτισμού Σταύρος Νιάρχος τον Οκτώβριο θύμισε τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό, την στάση μας στο προσφυγικό, αλλά και τις θυσίες του ελληνικού λαού για να σωθεί η οικονομία. Κατά την πάγια παράδοση των – δημοκρατικών – προέδρων στις ομιλίες του στο εξωτερικό αναφώνησε το «Ζήτω η Ελλάς» και έγινε ακόμη πιο αγαπητός. Ένας από τους πιο αγαπητούς αμερικανούς προέδρους που ασχολήθηκε και ήταν φιλικός με την Ελλάδα.

Πιέρ Μοσχοβισί

Ο μέχρι πρότινος επίτροπος αρμόδιος για θέματα οικονομίας φορολογίας και τελωνείων κ. Πιέρ Μοσχοβισί ήταν ίσως ο πιο φιλικός επίτροπος για τα οικονομικά που συνάντησε ποτέ η Ελλάδα. Δεν δίστασε το 2017 να αρθρώσει ξεκάθαρα την αντίδραση του στην περικοπή συντάξεων και αφορολόγητου που επέβαλε το ΔΝΤ το 2017 δυσαρεστώντας την Γερμανία κάτι που δεν είχε τολμήσει κανείς προηγουμένως. Παρόλα αυτά και ο ίδιος και η Commission δέχτηκαν την προνομοθέτηση των μέτρων και την εκχώρηση του δικαιώματος για έλεγχο της Ελλάδας στο ΔΝΤ.

Πίεσε όμως μαζί με το ΔΝΤ για να δοθεί μια λύση και να ελαφρυνθεί το ελληνικό χρέος, ενώ ήταν ο δικός μας άνθρωπος στην διαμόρφωση και υιοθέτηση των βραχυπρόθεσμών και μεσοπρόθεσμών μέτρων για το χρέος . Δεν συγκρούστηκε ποτέ φανερά με τον Ευρωπαϊκό Βορρά. Φρόντιζε όμως να μην συγκρουστεί και η Ελλάδα. Τώρα υποστηρίζει και το στόχο της νέας Κυβέρνησης για αναθεώρηση των δημοσιονομικών στόχων. Ενδιαφέρουσα λεπτομέρεια είναι ότι είχε μέντορα τον Ντομινίκ Στρός Καν που επέμενε πριν το ΔΝΤ υπογράψει πρόγραμμα με την Ελλάδα να γίνει αναδιάρθρωση του χρέους και ξαφνικά συνελήφθη για σεξουαλικό σκάνδαλο. Πάντως ο μαθητής του κατατάσσεται σίγουρα στους φίλους.

Οι εχθροί

Υπήρχαν βέβαια και αυτοί που εξωθούσαν τις καταστάσεις στα άκρα και έπαιρναν σε πάγια βάση ανθελληνική στάση επιζητώντας το Grexit

Βολφγκανγκ Σόϊμπλε

Ο κακός της ιστορίας «ελληνικά μνημόνια» είναι παμψηφεί ο τέως υπουργός οικονομικών κ. Βόλφγκανγκ Σόϊμπλε ο οποίος σήμερα είναι πρόεδρος στην Bundestag . Ένα ιερό τέρας της Γερμανικής πολιτικής που εκλέγεται συνεχώς από το 1972 με την κεντροδεξιά της χριστιανοκοινωνικής ένωσης CDU. Το ίδιο αν όχι περισσότερο ευρωπαϊστής από τον Γιουνκέρ αλλά όχι χωρίς όρους. Ο βασικός όρος ήταν και παραμένει η Γερμανία να έχει τον έλεγχο των πάντων εντός της ΕΕ. Στην οικονομία ήταν ο πατριάρχης της λιτότητας και των πλεονασματικών προϋπολογισμών. Τούτο δε σε βαθμό που το ίδιο το ΔΝΤ να κρούει τον κίνδυνο για αύξηση των δημοσίων – γερμανικών – δαπανών για να τονωθεί η ανάπτυξη στην μεγαλύτερη οικονομία της Ευρωζώνης . Η σημερινή πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κ. Ούρσουλα Φον ντερ Λαίνεν έζησε στο πετσί της την πολιτική Σοϊμπλε όταν ούσα υπουργός Άμυνας δεχόταν επικρίσεις γιατί ο στρατός δεν είχε φόρμες και τα μισά πολεμικά αεροπλάνα ήταν καθηλωμένα ελλείψει ανταλλακτικών. Ναι όλα αυτά στην Γερμανία .

Για την Ελλάδα λίγα πράγματα από την δράση του γερμανού πολιτικού δεν είναι γνωστά. Ήταν αυτός που πρότεινε και στον Ευάγγελο Βενιζέλο το 2011 αλλά και τον Γιάνη Βαρουφάκη την έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ με ένα ποσό για να αντιμετωπίσει η ανθρωπιστική κρίση.

Αντιστάθηκε από την αρχή στην αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους και δεν το δέχθηκε παρά μόνο το καλοκαίρι του 2018 περιμένοντας να ολοκληρωθεί και ο κύκλος των εκλογικών αναμετρήσεων εντός της Γερμανίας.

Ανγκελα Μέρκελ

Η γερμανίδα καγκελάριος δεν μπορεί να χαρακτηριστεί μόνο εχθρός της Ελλάδας . Μπορεί να πίεσε για μέτρα λιτότητας που δεν άρεσαν και εν πολλοίς ήταν περιττά. Μπορεί ακόμη να αντιστάθηκε στην ελάφρυνση του ελληνικού χρέους που δεν έγινε στην ώρα του και δεν είχε το αναμενόμενο αποτέλεσμα αφού πρώτα έπρεπε να σωθούν οι γερμανικές τράπεζες.

Παρά όμως την έντονη φημολογία σκέφτηκε πολύ λιγότερες φορές την Ελλάδα εκτός της ΕΕ από άλλες μικρότερες χώρες της Ευρωζώνης όπως πχ η Φιλανδία ή η Ολλανδία .

Όχι μόνο επειδή φοβόταν το κόστος της διάσπασης του Ευρώ (ο κ. Σόιμπλε τα είχε υπολογίσει και τα είχε βγάλει περίπου 250 δισ. ευρώ) αλλά γιατί είναι οπαδός του φεντεραλισμού. Αλλωστε για την Γερμανία η έλευση του ευρώ και η ένταξη της χώρας της στο κοινό νόμισμα με υποτιμημένο μάρκο βοήθησε την ένωση των δύο Γερμανιών και έβαλε την πρώην Ανατολική Γερμανία να συμβαδίσει ως ένα βαθμό με την Δυτική .

Από την άλλη μεριά στάθηκε και πρωτοστάτησε – μόνη εκπρόσωπος του Ευρωπαϊκού Βορρά – και αγωνίστηκε για να έρθει η συμφωνία με την Τουρκία για το προσφυγικό επικρίνοντας τις χώρες του Βίζεγκράντ για το κλείσιμο των συνόρων .¨Όλα αυτά όταν η Ελλάδα το 2015 και το 2016 πνίγονταν από τα διαδοχικά κύματα των απελπισμένων από την Συρία – και όχι μόνο – που κατέκλυσαν τις ανατολικές ακτές των νησιών του Βορείου Αιγαίου.

Ολλανδία – Αυστρία – Φινλανδία – Σλοβακία

Μπορεί οι λαοί των χωρών αυτών να επισκέπτονται κάθε χρόνο τις ελληνικές παραλίες και να έχουν να πουν τα καλύτερα για τον καιρό την φιλοξενία το φαγητό και τα τοπία της Ελλάδας . Ωστόσο οι Κυβερνήσεις των τεσσάρων αυτών χωρών ήταν οι μόνιμοι σύμμαχοι της Γερμανίας κατά της Ελλάδας.

Η Φιλανδία μέσω της σημερινής επιτρόπου για διεθνείς εταιρικές σχέσεις και τότε υπουργού οικονομικών κ. Γιούτα Ουρπιλάινεν έφτασε στο σημείο στο Eurogroup του Οκτωβρίου του 2011 να ζητήσει από τον τότε έλληνα υπουργό οικονομικών κ. Ευάγγελο Βενιζέλο εμπράγματες εγγυήσεις για να συμμετέχει η χώρα της σε νέο πρόγραμμα διάσωσης της Ελλάδας .

Η Ολλανδία ήταν από τις πρώτες χώρες που είχε υιοθετήσει την σκέψη για έξοδο της Ελλάδας από την Ευρωζώνη. Ηταν η πρώτη σε κάθε περίπτωση που ξεσήκωνε τον κόσμο για κάποια απόκλιση της Ελλάδας. Άλλωστε από την Ολλανδία προήλθε και ο άσπονδος φίλος της Ελλάδας και πρόεδρος του Eurogroup κ Γερούν Νταϊσελμπλούμ.

Η Αυστρία και η Σλοβακία όπως και οι προηγούμενες δύο χώρες περνούσαν κάθε αλλαγή από τα κοινοβούλια τους. Μπορεί στην Ελλάδα οι Κυβερνήσεις συνεργασίας να είναι σχετικά νέο σχήμα αλλά οι χώρες αυτές έχουν μακρά εμπειρία από τέσσερα ή πέντε κόμματα που θα πρέπει να συμφωνήσουν πριν ψηφιστεί κάτι. Επιπλέον το κέντρο της Ευρώπης διέπεται από προτεσταντισμό και συντηρητική πολιτική.

Γερούν Νταϊσελμπλούμ

Ο Ολλανδός δυο φορές πρόεδρος του Eurogroup δεν ήταν ούτε φίλος ούτε εχθρός της Ελλάδας. Όπως αποδείχθηκε πρόσφατα με κάποιες διαλέξεις που έδωσε στην Ελλάδα για να διαδώσει το βιβλίο του… απλώς εκτελούσε εντολές. Όχι απευθείας του Eurogroup αλλά κυρίως της Γερμανίας η οποία ήλεγχε και το υπόλοιπο συμβούλιο υπουργών.

Από υπουργός οικονομικών της Ολλανδίας στην «κορυφή» του συμβουλίου των υπουργών οικονομικών της Ευρωζώνης με τις ευλογίες της Γερμανίας. Τι να περιμένει κανείς. Έγινε γνωστός στην Ελλάδα από το μονόπρακτο με τον Βαρουφάκη στην πρώτη επίσκεψή του στην Αθήνα.

Κράτησε «γερμανική» στάση σε όλη την διάρκεια της θητείας του απέναντι στα ελληνικά προγράμματα ¨Όταν αποχώρησε από την θέση του παραδέχθηκε ότι «πιέσαμε την Ελλάδα για να σωθούν οι τράπεζες» . Παραδέχθηκε επίσης την σκληρότητα και ίσως την τιμωρητική διάθεση των εταίρων για την Ελλάδα . Κατά συνθήκη εχθρός λοιπόν.

Κλάους Ρέγκλινγκ

Ο επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας είναι από το 2013 ο Τραπεζίτης της Ευρωζώνης. Με την Ελλάδα ήρθε σε άμεση επαφή με το τρίτο μνημόνιο και το δάνειο των 86 δισ. από τα οποία χρειαστήκαμε περίπου 62 δισ. Έχοντας στο χαρτοφυλάκιο του και τις απαιτήσεις του EFSF διαχειρίζεται περισσότερο από τα 2/3 του ελληνικού χρέους (περίπου 220 δισ. ευρώ). Ως πρώην μέλος του ΔΝΤ και της παγκόσμιας τράπεζας είναι άνθρωπος των μηχανισμών. Ήταν το ίδιο αυστηρός με την Γερμανούς σε όλο το τρίτο μνημόνιο. Ωστόσο και αυτός εκτελούσε εντολές και είχε και ένα λόγο παραπάνω θα έπρεπε να μπορεί να απολογηθεί σε κάθε στιγμή για τα χρήματα που δανείζεται από τις αγορές για να δανείσει τα κράτη της Ευρωζώνης με οικονομικά προβλήματα.

Η χειρότερη στιγμή του ήταν όταν τον Απρίλιο του 2015 η Ελλάδα αθέτησε την πληρωμή της πρώτης δόσης του ΔΝΤ απείλησε να καταστήσει ληξιπρόθεσμο το χρέος της Ελλάδας. Να μας κηρύξει δηλαδή επισήμως σε πτώχευση.

Παρ’ όλα αυτά έκανε όσα έκανε εκ της θέσης του. Συνεπώς και αυτός εχθρικός κατά συνθήκη.

Λουίς Ντε Γκίντος

Ο τέως υπουργός οικονομικών της Ισπανίας Λουίς Ντε Γκίντος εμφανίζονταν να συμμαχεί και αυτός με τους Γερμανούς στην σκληρότητα προς την Ελλάδα προκειμένου να εφαρμόσει μνημόνια.

Ίσως επειδή και ο ίδιος είχε πάρει επιστροφή για δύο τρία χρόνια τους προϋπολογισμούς της Ισπανίας που υπέβαλε στην ΕΕ και τα επέστρεφε με περισσότερα μέτρα λιτότητας.

Επι υπουργίας του η Ισπανία έκανε μνημόνιο με δανειο 100 δισ. ευρώ για να σώσει τις τράπεζες άρα ήξερε τι περνάει η Ελλάδα. Παρόλα αυτά στις συνεδριάσεις του Eurogoup πίεζε να εφαρμοστούν μνημονιακά μέτρα.

Βεβαίως η προσήλωσή του στην λιτότητα απέδωσε. Αν και η συντηρητική Κυβέρνηση της Ισπανίας που συμμετείχε κατέρρευσε μετά από δύο εκλογές ο ίδιος έγινε αντιπρόεδρος από την ΕΚΤ με την ευλογία και της Γερμανίας. Αδικαιολόγητα εχθρός από τον Ευρωπαϊκό Νότο.

ΔΝΤ: Ο «ειδικός» στις διασώσεις που τα έκανε θάλασσα

Τα πέντε μεγάλα λάθη του διεθνούς οργανισμού που παρέτειναν τα μνημόνια και την λιτότητα

Με μια απολογιστική έκθεση των προγραμμάτων με την Ελλάδα το ΔΝΤ παραδέχεται ούτε λίγο ούτε πολύ ότι τα έκανε θάλασσα με την διάσωση της Ελλάδας παρότι θεωρείται ο πιο ειδικός διεθνείς οργανισμός στις διασώσεις χωρών με δημοσιονομικά προβλήματα.

Το πολυσέλιδο κείμενο των 60 σελίδων θα μπορούσε να είναι πιο λιτό και πιο περιεκτικό και να περιγράψει τα πράγματα πιο σύντομα και πιο γλαφυρά. Δύο διαδοχικά προγράμματα δάνεια 20,1 και 15 δισ. αντιστοίχως συνεχείς αποτυχίες σε προβλέψεις αδυναμία στην προώθηση μεταρρυθμίσεων που ήταν κακά σχεδιασμένες και αντί να κάνουν την κατάσταση καλύτερη την χειροτέρευαν. Τα 10 αυτά χρόνια το Ταμείο δέχθηκε να γίνει το μακρύ χέρι της Γερμανίας στα ελληνικά προγράμματα και παρέμεινε παρόν και στο τρίτο μνημόνιο με την προσδοκία ελάφρυνσης του χρέους που μπλόκαρε η Γερμανία και οι σύμμαχοί της!

Το Ταμείο θεωρήθηκε το 2010 κυρίως από την Γερμανία και τους συμμάχους της ο πλέον ανεξάρτητος και έμπειρος διεθνής οργανισμός για να βοηθήσει στην διάσωση μιας χώρας με τεράστια δημοσιονομικά προβλήματα όπως η Ελλάδα το 2010. Ουδέν ψευδέστερο τούτου όπως αποδείχθηκε.

Το ΔΝΤ έκανε από την αρχή το λάθος να παραβεί το καταστατικό του που θέλει ως απαραίτητη προϋπόθεση την αναδιάρθρωση του χρέους της χώρας πριν επέμβει. Υπέγραψε πρόγραμμα και δανειακή σύμβαση και επέβαλε μέτρα λιτότητας. Όπως ομολόγησε ο πρώην επικεφαλής του Ταμείου Ντομινίκ Στρός Καν η Ευρώπη και κυρίως η Γερμανία δεν ήθελε σε καμία περίπτωση την αναδιάρθρωση του χρέους της Ελλάδας.

Ο λόγος είναι ότι ένα κούρεμα του χρέους θα δημιουργούσε προβλήματα σε Γερμανικές και Γαλλικές Τράπεζες που διακρατούσαν περίπου 75 δισ. ελληνικών κρατικών ομολόγων.

Το καταστατικό του ΔΝΤ όμως δεν κάνει πουθενά τέτοιου είδους εξαίρεση. Η πιο εύπεπτη εξήγηση που δόθηκε πρόσφατα από τον επικεφαλής του ESM κ Κλάους Ρέγκλινγκ είναι ότι ένα κούρεμα του ιδιωτικού χρέους της Ελλάδας θα μπορούσε να δημιουργήσει συστημική κρίση στην Ευρωζώνη. Ο ίδιος άνθρωπος επαναλάμβανε μονότονα από το 2016 ότι η ελάφρυνση του χρέους δεν μπορούσε να έχει ως λύση το κούρεμα καθώς το χρέος της Ελλάδας έχει μεταφερθεί πλέον στον δημόσιο τομέα.

Ο ίδιος ο Ντομινίκ Στρος-Καν, τον Ιούνιο του 2015 παραδέχθηκε σε κείμενό του ότι έπρεπε να είχε πιέσει περισσότερο τις χώρες της Ευρωζώνης για να βοηθήσουν την Ελλάδα και να αντισταθούν στις πιέσεις για σκληρή λιτότητα.

Λάθος 1ο : Οι πολλαπλασιαστές

Παρόλα αυτά το πρώτο τεράστιο λάθος του ΔΝΤ με την Ελλάδα θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ένας συμβιβασμός με την Ευρωζώνη σε βάρος ενός μέλους της.

Το πρώτο λάθος που παραδέχθηκε το ΔΝΤ ήταν το θέμα με τους δημοσιονομικούς πολλαπλασιαστές που οδηγούσαν σε υπεραισιόδοξες προβλέψεις ανάπτυξης για την Ελλάδα . Παρά την μεγάλη φιλολογία η παραδοχή έγινε σε ένα κείμενο εργασίας (working paper) 43 σελίδων και έλαβε την προσήκουσα σοβαρότητα από το γεγονός ότι το υπέγραφαν ο τέως επικεφαλής οικονομολόγου του ΔΝΤ, κ Ολιβιέ Μπλανσάρ, και το στέλεχος του Ταμείου Ντάνιελ Λι.

Λίγους μήνες μετά, τον Ιούνιο του 2013, ο Γάλλος οικονομολόγος Ολιβιέ Μπλανσάρ δήλωνε στο γαλλικό κρατικό ραδιόφωνο France Inter ότι «το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και οι Ευρωπαίοι έχασαν χρόνο στην οικονομική διάσωση της Ελλάδας, αρνούμενοι να μειώσουν από το 2010 το βάρος του χρέους της».

Ο Ολιβιέ Μπλανσάρ έναν μήνα μετά, δηλαδή τον Ιούλιο του 2015, απαντώντας στο IMF blog με ένα άρθρο ενδεχομένως απολογητικής διάθεσης στην κριτική που έχουν δεχθεί οι δανειστές, ανέφερε: «Η δημοσιονομική λιτότητα δεν ήταν επιλογή, αλλά αναγκαιότητα. Δεν αποτελούσε απλά εναλλακτική λύση για τη μείωση των δαπανών και την αύξηση των φόρων», ανέφερε, για να προσθέσει: «Η μείωση του ελλείμματος ήταν μεγάλη, γιατί το αρχικό έλλειμμα ήταν μεγάλο. Λιγότερη λιτότητα, δηλαδή, βραδύτερη δημοσιονομική προσαρμογή, θα απαιτούσε ακόμη μεγαλύτερη χρηματοδότηση σε συνδυασμό με αναδιάρθρωση του χρέους και εδώ υπήρχε ένα πολιτικό όριο στο τι οι επίσημοι πιστωτές θα μπορούσαν να ζητήσουν από τους πολίτες να συνεισφέρουν».

Λάθος 2ο : Η χαλαρή αντιμετώπιση του πρώτου προγράμματος

Ένα πρόβλημα που έχει παραδεχτεί και το ίδιο το Ταμείο σε μια ανασκόπηση των προγραμμάτων και της Ελλάδας είναι η υποτίμηση της διοικητικής αδυναμίας του ελληνικού κρατικού μηχανισμού να εφαρμόσει αλλαγές για τις οποίες είχε αναλάβει δεσμεύσεις.

Ο σημερινός επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Τμήματος του Ταμείου, τότε επικεφαλής της ομάδας του Ταμείου για την Ελλάδα κ. Πωλ Τόμσεν στην πρώτη από μια σειρά αξιολογήσεων μιλούσε για μια τρομερά καλή αρχή (a hell of a good start) αναφερόμενος στο ελληνικό πρόγραμμα. Λίγους μήνες αργότερα βλέποντας ότι οι δεσμεύσεις δεν τηρούνταν ζητούσε πρόσθετα μέτρα. Δεν είναι τυχαίο ότι το ΔΝΤ προέβλεπε ότι η Ελλάδα θα μπορούσε αν όχι το 2011 τουλάχιστον το 2012 να αποκτήσει ξανά μια σύνδεση με το δανεισμό από τις αγορές. Αντ αυτού το πρώτο τριετές πρόγραμμα αντικαταστάθηκε από νέο τριετές πρόγραμμα το 2012 χωρίς να έχει ολοκληρώσει το πρώτο την ώρα που κάθε αλλαγή κόστιζε πλέον περισσότερο σε μέτρα λιτότητας.

Λάθος 3ο : ΔΝΤ και ΕΕ και μαζί και χώρια για την Ελλάδα

Ένα ακόμη λάθος που έγινε κυρίως στα προγράμματα με την Ελλάδα ήταν ότι το ΔΝΤ δεν συνέπιπτε στις απαιτήσεις της με τις αντίστοιχες της ΕΕ. Το αποτέλεσμα ήταν η χώρα να τρέχει για να υλοποιήσει δύο προγράμματα με διαφορές το ένα από το άλλο.

Παραδοσικά το ΔΝΤ έδινε έμφαση εκτός από τα δημοσιονομικά (εκεί συνέπιπτε με την ΕΕ) έδινε μεγάλη σημασία στις αλλαγές στο ασφαλιστικό τις αλλαγές στο προσωπικό και τις αμοιβές στο δημόσιο τις τράπεζες και το άνοιγμα των αγορών.

Η ΕΕ από την άλλη έδινε περισσότερη έμφαση εκτός από την δημοσιονομική πειθαρχία στις αποκρατικοποιήσεις, το άνοιγμα συγκεκριμένων αγορών ( πχ της ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου) τις αλλαγές στην λειτουργία του δημοσίου και των ανεξάρτητων αρχών.

Όσο και αν αυτό ακούγεται φυσικό, δηλαδή το να υπάρχουν διαφορές σε δύο διαφορετικούς διεθνείς οργανισμούς κόστιζε στην Ελλάδα σε δύο επίπεδα.

Το πρώτο ήταν ο χρόνος των διαπραγματεύσεων. Για να κλείσει μια αξιολόγηση θα έπρεπε να συμφωνήσουν και η ΕΕ και το ΔΝΤ πράγμα που σπάνια συνέβαινε με αποτέλεσμα ο χρόνος μεταξύ δύο αξιολογήσεων να φτάνει και τους 6 μήνες. Το πραγματικό κόστος ήταν ότι στο τέλος η εκάστοτε ελληνική Κυβέρνηση δέχονταν τα επαχθεστερα δυνατά μέτρα για να ικανοποιήσει και τους δύο δανειστές της.

Η μόνη στιγμή που αυτό δεν έγινε ήταν στο τέλος του 2014 όταν η ΕΕ ζητούσε αλλαγές στους συντελεστές ΦΠΑ και το ΔΝΤ νέο ασφαλιστικό. Ήταν η τέταρτη αξιολόγηση για την ΕΕ και η Πέμπτη αξιολόγηση για το ΔΝΤ που δεν έκλεισε ποτέ.

Λάθος 4ο

Εκ των υστέρων το ΔΝΤ παραδέχθηκε εμμέσως πλην σαφώς άλλο ένα τεράστιο λάθος του. Ότι ασχολήθηκε με τη διάσωση ενός κράτους μέλους της Ευρωζώνης χωρίς να έχει συγκεκριμένο πρωτόκολλο διάσωσης.

Το ΔΝΤ ασχολούνταν μέχρι τότε με τις διασώσεις χωρών που έχουν την « ιδιοκτησία» της νομισματικής τους πολιτικής και άρα μπορούν να απορροφήσουν ένα μέρος της κρίσης με μια υποτίμηση του νομίσματος τους .

Στην Ελλάδα λόγω της απουσίας της ιδιοκτησίας της νομισματικής πολιτικής όλο το βάρος έπεσε στην εσωτερική υποτίμηση με γνωστά τα αποτελέσματα σε μισθούς και συντάξεις.

Τα προγράμματα που εκπόνησε το Ταμείο για την Ελλάδα ήταν τριετή και εμπροσθοβαρή. Το αποτέλεσμα την τριετία 2010 – 2013 να υλοποιηθούν συνολικά μέτρα 60 δισ. ευρώ με πολύ μικρό αποτέλεσμα στα δημοσιονομικά μεγέθη, σταθερά αρνητική ανάπτυξη και την ανεργία να κάνει ρεκόρ το καλοκαίρι του 2013 αγγίζοντας το 28%.

Ολοκληρώνοντας το λάθος του πρώτου μνημονίου με το δεύτερο μνημόνιο το ΔΝΤ διστάζοντας να ενταχθεί σε ένα τρίτο πρόγραμμα με την Ελλάδα δημιούργησε ένα πρωτόκολλο εμπλοκής τους σε ένα κράτος μέλος μιας ισχυρής νομισματικής ένωσης το 2017 σιωπηρά χωρίς να το πολυδιαφημήσει.

Λάθος 5ο : Όταν το ΔΝΤ επέβαλε λιτότητα χωρίς να δανείζει

Το τελευταίο μεγάλο λάθος του ΔΝΤ με την Ελλάδα έγινε στο 3ο μνημόνιο όταν πλέον η ηγεσία του ταμείου προσπάθησε να περισώσει ότι μπορούσε από την φήμη του και έμεινε μετά από την πίεση της Ευρώπης στην Ελλάδα χωρίς να υπογράψει πρόγραμμα. Η παραμονή του νομιμοποίησε το διεθνή οργανισμό να επιβάλλει ξανά σκληρά μέτρα λιτότητας χωρίς να είναι απαραίτητα.

Τον Ιούλιο του 2015, όταν συμφωνήθηκε το τρίτο μνημόνιο το ΔΝΤ με την εισήγηση των εταίρων στην Ευρωζώνη είχε τις ίδιες δυνατότητες με αυτές του πρώτου και του δεύτερου μνημονίου χωρίς όμως να έχει πρόγραμμα σε ισχύ με την Ελλάδα. Για να υπάρχει μάλιστα και κάποια νομιμοποιητική βάση η παρουσία του ΔΝΤ δικαιολογούνταν από τη προοπτική ενός προγράμματος με την Ελλάδα όταν και όποτε θα γινόταν η ελάφρυνση του χρέους. Παρόλα αυτά επέβαλε το 2017 την εκ των προτέρων ψήφιση της κατάργησης της προσωπικής διαφοράς στις παλιές συντάξεις και την μείωση του αφορολόγητου. Στις προβλέψεις του το ΔΝΤ παραδέχθηκε ότι η Ελλάδα μπορεί να πετυχαίνει το στόχο για πρωτογενές πλεόνασμα 3,5% μόλις το 2018, ενώ το πρωτογενές είχε φτάσει το 4,2% του ΑΕΠ από το 2016. Το αποτέλεσμα ήταν το υπερπλεόνασμα κάθε χρονιάς να μοιράζεται μόνο εκ των υστέρων ως μέρισμα όχι ως μόνιμα μέτρα.

Το τέλος της ιστορίας ήταν το ΔΝΤ να βλέπει τα μέτρα που επέβαλε να ξηλώνονται και στην θέση τους θα θεσμοθετούνται επεκτατικά μέτρα.

Η Ελλάδα σε στοιχεία και αριθμούς

Σύμφωνα με ανακοίνωση της Ευρωπαϊκή Επιτροπής τον Αύγουστο του 2018, που φέρει τον τίτλο “Ένα νέο κεφάλαιο ανοίγει για την Ελλάδα μετά την ολοκλήρωση του προγράμματός στήριξης”, η Ελλάδα ολοκλήρωσε επιτυχώς το τριετές πρόγραμμα οικονομικής σταθεροποίησης του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ΕSM) τον Αύγουστο του 2018, εδραιώνοντας τη θέση της στην ευρωζώνη και την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Οι στατιστικοί δείκτες επιβεβαιώνουν ότι μολονότι χρειάζεται ακόμα δουλειά, οι προσπάθειες που αναλήφθηκαν παράγουν ήδη χειροπιαστά αποτελέσματα διασφαλίζοντας την ανάπτυξη, μειώνοντας την ανεργία, και αποκαθιστώντας τη βιωσιμότητα των δημοσίων οικονομικών.

Στο πλαίσιο του προγράμματος στήριξης έχει χορηγηθεί στην Ελλάδα συνολικό ποσό ύψους 61,9 δισεκατομμυρίων ευρώ υπό μορφή δανείων, με βάση την υλοποίηση μιας ολοκληρωμένης και άνευ προηγουμένου δέσμης μεταρρυθμίσεων. Το πρόγραμμα στήριξης ακολούθησε μια συντονισμένη προσέγγιση για την αντιμετώπιση των μακροχρόνιων και βαθιά ριζωμένων διαρθρωτικών προβλημάτων που συντέλεσαν στην έκρηξη της οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα.

Η Ελλάδα έλαβε μέτρα για τη διασφάλιση της δημοσιονομικής βιωσιμότητάς, με αποτέλεσμα να μετατραπεί το σημαντικό έλλειμμα του ισοζυγίου γενικής κυβέρνησης σε πλεόνασμα το 2017, το οποίο και αναμένεται να διατηρηθεί. Τα εν λόγω μεταρρυθμιστικά μέτρα και οι προσπάθειες εξυγίανσης θα έχουν σωρευτικά αποτελέσματα με την πάροδο του χρόνου και, ως εκ τούτου, θα συνεχίσουν να συμβάλλουν θετικά στη δημοσιονομική βιωσιμότητα και πολύ μετά την ολοκλήρωση του προγράμματος.

Ο χρηματοπιστωτικός τομέας βρίσκεται τώρα σε πολύ ισχυρότερη θέση, χάρη στις επιτυχείς πράξεις ανακεφαλαιοποίησης, στην αναμόρφωση της διακυβέρνησης των τραπεζών, και στην εφαρμογή στρατηγικής με στόχο τη μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων, οι οποίες πρέπει να συνεχιστούν.

Η αποτελεσματικότητα και η αποδοτικότητα της δημόσιας διοίκησης έχει βελτιωθεί, μεταξύ άλλων μέσω της καθιέρωσης νέων κανόνων για τον διορισμό, την αξιολόγηση και την κινητικότητα των εργαζομένων του δημόσιου τομέα, μέσω της σύστασης της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων και μέσω της θέσπισης μέτρων για να καταστεί το δικαστικό σύστημα πιο αποτελεσματικό.

Τέλος, έχουν ληφθεί σημαντικά διαρθρωτικά μέτρα για τη βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος και της ανταγωνιστικότητας της Ελλάδας, ώστε να καταστεί η Ελλάδα ελκυστικός προορισμός για επενδύσεις και να μπορέσουν οι ήδη υπάρχουσες επιχειρήσεις να επεκταθούν, να καινοτομήσουν και να δημιουργήσουν θέσεις εργασίας· καθώς και για τη διαμόρφωση βιώσιμων και καθολικών συστημάτων συντάξεων, υγειονομικής περίθαλψης και κοινωνικής πρόνοιας, συμπεριλαμβανομένου ενός καθεστώτος ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος.

Από κοινού, αυτές οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις έχουν θέσει τις βάσεις για βιώσιμη ανάκαμψη, δημιουργώντας τις απαραίτητες βασικές προϋποθέσεις για σταθερή ανάπτυξη, δημιουργία θέσεων εργασίας και υγιή δημόσια οικονομικά κατά τα επόμενα έτη.

Η βελτίωση των οικονομικών δεικτών επιβεβαιώνει ότι, παρότι πρέπει να γίνουν αρκετά ακόμη, οι προσπάθειες που έχουν καταβληθεί αποφέρουν ήδη απτά οφέλη, με την αποκατάσταση της ισορροπίας στα δημόσια οικονομικά, με τη μείωση της ανεργίας και με την εξασφάλιση της επιστροφής στην ανάπτυξη. Η οικονομική ανάπτυξη ανέκαμψε από το -5,5 % το 2010 στο 1,4 % το 2017 και αναμένεται να παραμείνει γύρω στο 2 % το 2018 και το 2019. Το δημοσιονομικό ισοζύγιο έχει προοδευτικά εξελιχθεί από ένα τεράστιο έλλειμμα 15,1 % το 2009 σε πλεόνασμα 0,8 % το 2017 (που αντιστοιχεί σε πρωτογενές πλεόνασμα της τάξης του 4,2 % σύμφωνα με το πρόγραμμα). Παρόλο που η ανεργία παραμένει σε απαράδεκτα υψηλά επίπεδα, σύμφωνα με τα αριθμητικά στοιχεία που δημοσιεύθηκαν πρόσφατα από την Ελληνική Στατιστική Αρχή, το ποσοστό ανεργίας μειώθηκε στο 19,5 % τον Μάιο του 2018, φθάνοντας σε επίπεδο χαμηλότερο από το 20 % για πρώτη φορά από τον Σεπτέμβριο του 2011.

Η ολοκλήρωση του προγράμματος σηματοδοτεί για την Ελλάδα το τέλος ενός κεφαλαίου και την αρχή ενός άλλου. Θα χρειαστεί να διατηρηθεί η προσοχή στην πλήρη αντιμετώπιση των κοινωνικών και οικονομικών συνεπειών τις οποίες κληροδότησαν τα χρόνια της κρίσης. Αυτό προϋποθέτει ότι οι ελληνικές αρχές διατηρούν την κυριότητα των μεταρρυθμίσεων και διασφαλίζουν τη σταθερή εφαρμογή τους, σύμφωνα με τις δεσμεύσεις που ανέλαβαν κατά τη συνεδρίαση της Ευρωομάδας της 22ας Ιουνίου 2018. Το γεγονός αυτό είναι ζωτικής σημασίας προκειμένου να εδραιωθεί η εμπιστοσύνη των αγορών και να ενισχυθεί η οικονομική ανάκαμψη της Ελλάδας, ιδίως κατά την αμέσως μετά το πρόγραμμα περίοδο.

Η Υπηρεσία Στήριξης Διαρθρωτικών Μεταρρυθμίσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής θα εξακολουθήσει να συνδράμει τις ελληνικές αρχές, εφόσον το ζητήσουν, κατά τον σχεδιασμό και την υλοποίηση των μεταρρυθμίσεων που ενισχύουν την ανάπτυξη.

Ακολουθούν πίνακες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που δείχνουν τους στατιστικούς δείκτες οι οποίοι – κατα την Κομιισιόν, επιβεβαιώνουν ότι μολονότι χρειάζεται ακόμα δουλειά, οι προσπάθειες που αναλήφθηκαν παράγουν ήδη χειροπιαστά αποτελέσματα διασφαλίζοντας την ανάπτυξη, μειώνοντας την ανεργία, και αποκαθιστώντας τη βιωσιμότητα των δημοσίων οικονομικών

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ 2010-2020
Μεταβολή του Πραγματικού Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ)
Ο δείκτης οικονομικής ανάπτυξης αναστράφηκε από -5.5% το 2010 σε 1.9% το 2018, και προβλέπεται να παραμείνει γύρω στο 2% στη διάρκεια του ορίζοντα πρόβλεψης.

ΑΓΟΡΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 2010-2018
Δείκτης Απασχόλησης
Πάνω από 230.000 νέες θέσεις εργασίας δημιουργήθηκαν από την έναρξη του προγράμματος οικονομικής σταθεροποίησης (2015).

ΑΓΟΡΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 2010-2019
Ανεργία
Αν και η ανεργία παραμένει απαράδεκτα υψηλή, οι εργασιακές συνθήκες συνεχίζουν να βελτιώνονται. Μετά την κορύφωσή της στο 27.9% τον Ιούλιο του 2013, η ανεργία μειώθηκε σε 17.6% τον Απρίλιο του 2019.

ΒΙΩΣΙΜΟΤΗΤΑ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ 2002-2018
Ισοζύγιο Δαπανών Γενικής Κυβέρνησης
Τα δημόσια οικονομικά έχουν επανέλθει σε τροχιά βιωσιμότητας, αφού το ισοζύγιο δαπανών της Γενικής Κυβέρνησης έχει μεταβληθεί από το έλλειμμα 11.2% του 2010 σε πλεόνασμα 1.1% το 2018, που μεταφράζεται σε πρωτογενές πλεόνασμα 4.3% σύμφωνα με το πρόγραμμα σταθεροποίησης.

ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΙΣ ΑΓΟΡΕΣ 2010-2018
Απόδοση δεκαετούς κρατικού ομολόγου
Η Ελλάδα έχει αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη στη βιωσιμότητα των δημοσίων οικονομικών της, με αποτέλεσμα το κόστος δανεισμού από τις διεθνείς κεφαλαιαγορές να έχει πέσει δραματικά.

Ο χάρτης των 23 μνημονιακών περικοπών στις συντάξεις

• 2010: Πριν από την υπογραφή του πρώτου Μνημονίου ψηφίζεται η περικοπή των δώρων, 13ης και της 14ης κύριας σύνταξης.
• 2011: Όλοι οι συνταξιούχοι κάτω των 60 ετών -ανάλογα με τα ποσά των συντάξεων που ελάμβαναν- υφίστανται μειώσεις από 6% έως 10%.Για συντάξεις άνω των 1.700 ευρώ η μείωση ξεκινά από 6%, ενώ για περικοπές μεγαλύτερες των 3.000 ευρώ το ποσοστό αυτό αγγίζει το 10%.
• 2011: Επιβάλλεται ειδική εισφορά αλληλεγγύης συνταξιούχων από 3% έως 13% (κλιμακωτά) για ποσά συντάξεων από 1.400 ευρώ και άνω. Παράλληλα, ξεκινούν κλιμακωτές περικοπές στις επικουρικές συντάξεις από 3% για ποσά άνω των 300 και έως 10% για επικουρικές άνω των 650.
• 2011: Περικοπές στις κύριες συντάξεις των νέων συνταξιούχων. Οι μικρότεροι των 55 ετών υφίστανται 40% μείωση για ποσά άνω των 1.000 ευρώ, ενώ οι μικρότεροι των 60 και μεγαλύτεροι των 54 ετών υφίστανται μείωση 20% για ποσά άνω των 1.200 ευρώ. Ταυτόχρονα, ξεκινούν μειώσεις από 15% έως και 30% για ποσά άνω των 150 ευρώ και στις επικουρικές συντάξεις.
• 2012: Αναδρομικά, από τον Ιανουάριο, επιβάλλονται νέες μειώσεις σε όσες έχουν απομείνει «υψηλές», όπως οι άνω των 1.300 ευρώ όπου η μείωση αγγίζει το 12%.
  Οι επικουρικές μειώνονται εκ νεου με τη μείωση για τις συντάξεις άνω των 250 να φτάνει το 10%, έως 300 ευρώ το 15%, και για ποσά άνω των 300 ευρώ το 20%.
• 2012: Μειώνεται σημαντικά το άθροισμα κύριας και επικουρικής, δηλαδή στο σύνολο της σύνταξης.
  Συγκεκριμένα, η μείωση για ποσά από 1.000-1.500 ευρώ φτάνει το 5%, έως 2.000 το 10%, έως 3.000 το 15%, και 20 % για ποσά από 3.000 ευρώ και άνω.
  Ταυτόχρονα, καταργούνται τα δώρα σε κύριες κι επικουρικές.
• 2014: Οριζόντιες μειώσεις κατά 5,2% σε όλες τις επικουρικές.

Επίσης:

• Μειώθηκαν οι κατώτατες συντάξεις σε ιδιωτικό και δημόσιο τομέα. Μειώθηκαν τα ποσά των πρόωρων συντάξεων κατά 10% για τους συνταξιούχους ιδιωτικού τομέα.
• Μειώθηκαν σε 250.000 συνταξιούχους μέχρι και 40% οι επικουρικές.
• Καταργήθηκε το ΕΚΑΣ σε σχεδόν 160.000 χαμηλοσυνταξιούχους.
• Μειώθηκαν έως έως και 45% στα μερίσματα ΜΤΠΥ.
• Μικρότερες συντάξεις κατά 30% -τουλάχιστον- για όλους τους νέους συνταξιούχους, με το νέο τρόπο υπολογισμού (νόμος Κατρούγκαλου).
• «Πλαφόν» 2.000 ευρώ, αναδρομικά από τον Οκτώβριο, για την ατομική σύνταξη (άθροισμα μίας κύριας και μίας επικουρικής σύνταξης) και 3.000 ευρώ (άθροισμα πολλών κύριων συντάξεων και πολλών επικουρικών συντάξεων).
• Αυστηρότερα κριτήρια στις συντάξεις χηρείας με όριο ηλικίας τα 55 έτη και δια βίου σύνταξη για χήρες/χήρους άνω των 55.
• Περικοπή κατά 60% στις συντάξεις όσων εργάζονται παραλλήλως.
• Μειώσεις σε όσους συνταξιοδοτούνται πρόωρα.
• Περικοπές από 15%-20% στα εφάπαξ.
• Δραματική μείωση των νέων αναπηρικών συντάξεων (από Μάιο 2016).
• Αύξηση της εισφοράς σε όλες τις κύριες συντάξεις υπέρ της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης (ΕΟΠΥΥ) από το 4% σε 6%. Το μέτρο αυτό οδήγησε σε αντίστοιχη έμμεση μείωση στις καθαρές αποδοχές 2,6 εκατομμυρίων συνταξιούχων από κύριες συντάξεις (θεσπίστηκε μέσα Ιουλίου 2015, ίσχυσε αναδρομικά από 1/7/2015 και οδήγησε σε επιπλέον 532 εκατ. ευρώ έσοδα για τον ΕΟΠΥΥ ετησίως).
• Εισφορά 6% σε όλες τις επικουρικές συντάξεις υπέρ της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης (ΕΟΠΥΥ). Το μέτρο αυτό οδήγησε αντίστοιχη μείωση στις καθαρές αποδοχές 1,2 εκατομμυρίου συνταξιούχων από επικουρικές συντάξεις (θεσπίστηκε μέσα Ιουλίου 2015, ίσχυσε αναδρομικά από 1/7/2017 και απέδωσε επιπλέον 178 εκατ. ευρώ).
• Εισφορά 14% επί του καθαρού δηλωτέου εισοδήματος 650.000 αγροτών (σ.σ. Ασφαλισμένων του τέως ΟΓΑ) για τον κλάδο κύριας σύνταξης ( ισχύει από 1/1/2017).
• Νέες περικοπές έως 18% για κύριες και επικουρικές καταβαλλόμενες συντάξεις από το 2019.
• Αφορά περισσότερες από 900.000 κύριες συντάξεις που είχαν απονεμηθεί προ του Μαίου 2016 και είναι υψηλότερες από τις συντάξεις – με τις ίδιες ακριβώς προϋποθέσεις – όπως αυτές προκύπτουν από το νόμο Κατρούγκαλου. Όσον αφορά τις επικουρικές, αφορά 200.000 συνταξιούχους.