6 ταινίες που εξηγούν την Αμερική

Κάθε 4 χρόνια, μια Τρίτη του Νοέμβρη η Αμερική μαζεύεται στις κάλπες και ψηφίζει «τις πιο σημαντικές εκλογές μέχρι σήμερα», κι οι οποίες καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό τις τύχες όχι μόνο των ίδιων των ΗΠΑ, αλλά και του πλανήτη.

Ως ένα τόσο κεντρικό κομμάτι της πολιτικής λειτουργίας της χώρας, το σινεμά φυσικά έχει δώσει τη δική του οπτική στα πράγματα, κι αυτό που έχει μεγαλύτερο ενδιαφέρον είναι το πόσο διαφορετική προσέγγιση μπορεί να έχουν διαφορετικοί δημιουργοί στο ελεύθερο θέμα «εκλογές».

Έχουν υπάρξει φυσικά τα ντοκιμαντέρ, αλλά και ταινίες που θα μπορούσαν να είναι δραματοποιημένα (και απλοποιημένα) ντοκιμαντέρ, όπως ας πούμε το “Recount” που παρακολουθεί την υπόθεση της επανακαταμέτρησης των ψήφων στη Φλόριντα κατά την εκλογική αναμέτρηση Μπους και Γκορ.

Υπάρχουν ταινίες στον ευρύτερο χώρο της πολιτικής σκηνής, όπως το κλασικό δημοσιογραφικό θρίλερ “Όλοι οι Άνθρωποι του Προέδρου”, και υπάρχουν βεβαίως και οι εξίσου συναρπαστικές αφηγήσεις που δημιουργούν ιστορίες από τη φαντασία αντί να αγκιστρώνονται στην πραγματικότητα – όπως το “American President” με τον Μάικλ Ντάγκλας, δια χειρός Άαρον Σόρκιν λίγο πριν εκείνος δημιουργήσει την μάλλον καθοριστική πολιτική σειρά της περιόδου, τη “Δυτική Πτέρυγα”.

Υπάρχουν όμως πολλοί τρόποι να εξηγήσει κανείς την Αμερική και την αμερικάνικη ψυχοσύνθεση μέσα από ιστορίες για εκλογές, κι αυτό μπορεί να χωρά μέσα του πάρα πολλές -και ευρείες- ερμηνείες.

Πάμε να θυμηθούμε μερικές από αυτές.

Election

Ο Τζιμ ΜακΆλιστερ (Μάθιου Μπρόντερικ), δημοφιλής καθηγητής στο γυμνάσιο, δεν μπορεί παρά να παρατηρήσει ότι η επιτυχημένη μαθήτρια Τρέισι Φλικ (Ρις Γουίδερσπουν) δεν χρησιμοποιεί και τις πιο ηθικές τακτικές για να πετύχει αυτό που θέλει. Όταν η Τρέισι κατεβαίνει υποψήφια για πρόεδρος του σχολείου, ο Τζιμ αισθάνεται ότι θα έχει κακή επιρροή στο σώμα των μαθητών και πείθει τον Πωλ, έναν δημοφιλή αθλητή μαθητή, να κατέβει εναντίον της Τρέισι. Όταν η Τρέισι αντιλαμβάνεται τη μυστική εμπλοκή του Τζιμ στις εκλογές, πυροδοτείται μια πικρή κόντρα.

Ο Αλεξάντερ Πέιν στην –ακόμα!– καλύτερη ταινία της καριέρας του, σκηνοθετεί μια απολαυστικά πικρόχολη αλληγορία που κρύβει μέσα της τσουβάλια αλήθειας για τις δυναμικές των σύγχρονων εκλογικών αναμετρήσεων. Πώς διεξάγονται, πώς αποφασίζονται, τι κρύβουν πίσω τους, τι λένε για τους ανθρώπους που τις κερδίζουν (και χάνουν), τι λένε τελικά για τους ανθρώπους που τις κρίνουν.

Wag the Dog

Δύο εβδομάδες πριν τις εκλογές, ο Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών βρίσκεται μπλεγμένος σε ένα σεξουαλικό σκάνδαλο. Αναζητώντας εξωτερική βοήθεια για να διαχειριστεί την κατάσταση, η προεδρική σύμβουλος Γουίνιφρεντ Έιμς (Αν Χες) επιστρατεύει τον spin doctor Κόνραντ Μπριν (Ρόμπερτ Ντε Νίρο), ο οποίος αποφασίζει ότι η απόσπαση της προσοχής του κοινού είναι η καλύτερη πορεία δράσης. Ο Μπριν προσεγγίζει τον παραγωγό του Χόλιγουντ Στάνλεϊ Μοτς (Ντάστιν Χόφμαν) για να τον βοηθήσει να κατασκευάσει έναν πόλεμο στην Αλβανία – μόλις αυτός «ξεκινά», τα media ξαφνικά επικεντρώνονται εξ ολοκλήρου στον πόλεμο.

Μια προφητική πολιτική σάτιρα που κυκλοφόρησε λίγες βδομάδες πριν ξεσπάσει το σκάνδαλο Λεβίνσκι και ακολουθήσουν διάφορες επιθετικές πολεμικές ενέργειες της κυβέρνησης Κλίντον (βομβαρδισμός εργοστασίου στο Σουδάν, βομβαρδισμός στο Ιράκ), τραβώντας προφανείς παραλλήλους με τα όσα διαδραματίζονται στην ταινία. Αιχμηρό, to the point φιλμ πάνω στην μιντιακή κατανάλωση της πολιτικής ως (χολιγουντιανό) θέαμα από ένα κοινό βουλιαγμένο στον καναπέ του. Ένα ευφυές φιλμ δια χειρός Μπάρι Λέβινσον, με Ειδικό Βραβείο της Επιτροπής στο φεστιβάλ Βερολίνου και δύο υποψηφιότητες για Όσκαρ.

The Best Man

Ο διανοούμενος Γουίλιαμ Ράσελ (Χένρι Φόντα) και ο προσγειωμένος Τζο Κάντγουελ (Κλιφ Ρόμπερτσον, βασισμένος στον διαβόητο Τζο ΜακΚάρθι) είναι τα φαβορί για το χρίσμα του κόμματος, που σχεδόν θα σημάνει την Προεδρία. Ο Κάντγουελ είναι έτοιμος να χρησιμοποιήσει τα πάντα για να πετύχει τον στόχο του, ενώ ο Ράσελ βλέπει τον εαυτό του ως άνθρωπο αρχών – αν και το ότι διαρκώς απατά τη γυναίκα του, σημαίνει πως ανακουφίζεται όταν εκείνη παραμένει έτοιμη να εμφανιστεί δίπλα του. Και οι δύο άντρες έχουν ανάγκη την υποστήριξη του άρρωστου Προέδρου, και καθώς τα διακυβεύματα γίνονται μεγαλύτερα, κάθε στρατόπεδο πρέπει να αποφασίσει πόσο πολύ είναι διατεθειμένο να κυληθεί στις λάσπες.

Πολιτικό θρίλερ από τον βραβευμένο με Όσκαρ Φράνκλιν Τζ. Σάφνερ, σκηνοθέτη των ταινιών “Πάττον”, “Ο Πλανήτης των Πιθήκων” και “Τα Παιδιά από τη Βραζιλία”. Ο Σάφνερ αποτυπώνει με νευρώδη τρόπο μια ηθική και πολιτική ίντριγκα γύρω από το βρώμικο παιχνίδι της πολιτικής, πάνω σε ένα σενάριο του Γκορ Βιντάλ, βασισμένο με τη σειρά του σε θεατρικό του ίδιου.

Primary Colors

Σε αυτή τη διασκευή μπεστ-σέλερ πάνω στην υποψηφιότητα του Μπιλ Κλίντον το 1992 για τον Λευκό Οίκο, ο νεαρός και προικισμένος Χένρι Μπάρτον (Άντριαν Λέστερ) επιλέγεται να επιβλέπει την προεδρική εκστρατεία του κυβερνήτη Τζακ Στάντον (Τζον Τραβόλτα). Ο Μπάρτον έλκεται από τον πολύχρωμο κόσμο της πολιτικής και κοιτάζει καθώς ο Στάντον – ο οποίος διαρκώς ξενοκοιτάει – αντιμάχεται διαρκώς με τη φιλόδοξη σύζυγό του, Σούζαν (Έμμα Τόμσον) και τον άφοβο σύμβουλό του, Ρίτσαρντ Τζέμμονς (Μπίλι Μπομπ Θόρντον).

Ο θρυλικός Μάικ Νίκολς (σκηνοθέτης του “Πρωτάρη” κι ένας από τους λιγοστούς ανθρώπους που έχουν συμπληρώσει το λεγόμενο EGOT με βραβεία Έμμυ, Γκράμι, Όσκαρ και Τόνι) σκηνοθετεί μια σπιρτόζικη σάτιρα της αμερικάνικης πολιτικής σκηνής των ‘90s εντοπίζοντας τη σύνδεση φιλοδοξίας, χαρισματικότητας και ηθικής σε ένα φιλμ που εκτιμήθηκε από την κριτική αλλά αποτέλεσε διάσημη αποτυχία στο box office. Το σενάριο υπογράφει η αξεπέραστη Ελέιν Μέι (“A New Leaf”), επί δεκαετίες συνεργάτης του Νίκολς, και μεγάλη σκηνοθέτης κι η ίδια, που έτσι βρέθηκε μόλις δεύτερη φορά (και τελευταία – ως τώρα!) υποψήφια για Όσκαρ.

State of the Union

Ο μεγιστάνας των αιθέρως Γκραντ Μάθιους (Σπένσερ Τρέισι) πείθεται να κατέβει για Πρόεδρος από την πολιτικά φιλόδοξη φίλη του, την εκδότη εφημερίδας Κέι Θόρνταϊκ (Άντζελα Λάνσμπερι). Μετά από παρότρυνση του αδίστακτου διευθυντή της εκστρατείας Σπάικ ΜακΜάνους (Βαν Τζόνσον), ο Μάθιους ξανασμίγει με την εν διαστάσει σύζυγό του, Μαίρη (Κάθριν Χέπμπορν), για λόγους εμφάνισης. Αλλά όταν η ιδεαλίστρια Μαίρη μαθαίνει για τον ρόλο του Κέι στα παρασκήνια, αναστατώνει ολόκληρη την εκστρατεία.

Πολιτική σάτιρα δια χειρός Φρανκ Κάπρα, του σκηνοθέτη που ηθελημένα ή μη έχει πιάσει μες στο σύνολο του έργου του (σε ό,τι είδος κι αν δουλεύει) την πεμπτουσία της αμερικάνικης ψυχοσύνθεση – συναισθηματισμός, κοινωνικές δυναμικές, εξουσία, σχέση ατομικότητας και συνόλου, όλα βρίσκονται (και) εδώ. Σε ένα έργο μάλιστα που στην εποχή του εθεωρείτο γραμμένο εντελώς πάνω στις τρέχουσες πολιτικές εξελίξεις, κάτι που δεν το εμπόδισε να γεράσει καλά. Σύμφωνα με τον θρύλο μάλιστα, όταν είδε την ταινία ο τότε Πρόεδρος των ΗΠΑ Χάρι Τρούμαν, τον βοήθησε να πάρει την απόφαση να κατέβει ξανά υποψήφιος, παρότι δεχόταν έντονο πόλεμο όχι μόνο από τους Ρεπουμπλικάνους, αλλά και από το εσωτερικό του κόμματός του.

Medium Cool

Ο Τζον Κασσέλις (Ρόμπερτ Φόρστερ) είναι ένας σκληραγωγημένος καμεραμάν των ειδήσεων, που καταφέρνει να κρατήσει αποστάσεις ενώ απαθανατίζει τολμηρά πλάνα ενός έθνους στη δίνη της βίαιης αλλαγής. Διατηρεί αυτή την επαγγελματική αποστασιοποίηση καθώς καλύπτει την κοινωνική αναταραχή στο Σικάγο, γύρω από το διαβόητο συνέδριο των Δημοκρατικών το 1968. Όταν όμως ανακαλύπτει ότι το τηλεοπτικό δίκτυο συνεργάζεται αθόρυβα με το FBI, εξαγριωμένος πια συνειδητοποιεί ότι και αυτός πρέπει να συμμετάσχει στον αγώνα ενάντια στο κατεστημένο.

Δεν έχει ίσως όση άμεση σχέση με εκλογές έχουν τα παραπάνω φιλμ, αλλά πιάνει όλο το πνεύμα της σύγκρουσης γύρω από τα πολιτικά ιδεώδη και του πώς καταπιέζονται από ένα σύστημα που έχει αρχίσει να παίρνει τη θέση του. Η πρώτη ταινία που σκηνοθέτησε ο Χάσκελ Γουέξλερ, ένας από τους κορυφαίους διευθυντές φωτογραφίας στην ιστορία του αμερικάνικου σινεμά, αφουγκράζεται τους παλμούς της underground κουλτούρας που τότε βρισκόταν σε ευθεία ρήξη με το status quo, σε μια περίοδο έντονων αλλαγών. Ένα από τα σημαντικότερα φιλμ του Νέου Χόλιγουντ των ‘60s και ‘70s.