Εκλογές 2019: Η θέση της Ελλάδας στην Ευρώπη – Κρίσιμα ερωτήματα και απαντήσεις ενόψει ευρωεκλογών

Η περίοδος που ξεκινά με τις ευρωπαϊκές εκλογές που διεξάγονται από τις 23 έως τις 26 Μαΐου 2019 σε όλα τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, είναι κρίσιμη. Μια σειρά από σοβαρά διακυβεύματα εκκρεμούν στο δρόμο προς τις εκλογές: από το πώς θα αποτυπωθεί η άνοδος του λαϊκισμού και του αντιευρωπαϊσμού σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες στο αποτέλεσμα και το ποια μορφή και σύσταση θα έχει η νέα Ευρωπαϊκή Επιτροπή, μέχρι τη διαμόρφωση των προτεραιοτήτων της Ένωσης για την ερχόμενη επταετία και την ευρωπαϊκή απάντηση σε μια σειρά από παγκόσμιες προκλήσεις, όπως οι σχέσεις με τις ΗΠΑ και την Κίνα, η μετανάστευση, και οι νέες ισορροπίες στη δική μας γειτονιά. Αλλά και για την Ελλάδα, η σχέση της οποίας με την Ε.Ε. πέρασε μερικά ταραχώδη χρόνια υπάρχουν μερικά επιπλέον διακυβεύματα, εξίσου κρίσιμα.

Καθώς οι Έλληνες πολίτες ετοιμάζονται να ψηφίσουν στις ευρωεκλογές της ερχόμενης Κυριακής, λοιπόν, είναι μια καλή ευκαιρία να θυμηθούμε μερικά χρήσιμα συμπεράσματα που έχουν προκύψει από τις έρευνες της διαΝΕΟσις τα τελευταία τριάμισι χρόνια. Ξεκινώντας από μια καταγραφή του πώς λειτούργησε το προηγούμενο ΕΣΠΑ στη χώρα μας μέχρι μια συλλογή από κείμενα σημαντικών ειδικών για το μέλλον της Ευρώπης και 31 συγκεκριμένες προτάσεις που θα μπορούσε η χώρα να υποστηρίξει στους ευρωπαϊκούς θεσμούς, ο οργανισμός μας έχει ασχοληθεί με ένα μεγάλο εύρος θεμάτων που αφορούν στην ευρωπαϊκή πραγματικότητα σήμερα και στη θέση της Ελλάδας σε αυτήν. Συγκεκριμένα:

1.Το βιβλίο “Η Επόμενη Ευρώπη” (2018) είναι μια συλλογή είκοσι κειμένων από ανθρώπους που ξέρουν τα θέματα της Ευρώπης πολύ καλά, από ακαδημαϊκούς και ερευνητές μέχρι πρώην και νυν επιτρόπους, και από τον ίδιο τον Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Τα κείμενά τους συνθέτουν αφενός μια σφαιρική χαρτογράφηση της τρέχουσας ευρωπαϊκής πραγματικότητας και των προοπτικών που ανοίγονται για το μέλλον, και αφετέρου μια κριτική ανάλυση της θέσης της Ελλάδας σε αυτό το παρόν καθώς και σε ένα πιθανό μέλλον. Αυτά είναι τα δύο βασικά ερωτήματα που θέτει εξαρχής το βιβλίο.

Τα κείμενα είναι ετερόκλητα τόσο ως προς τη δομή, όσο και ως προς το περιεχόμενο. Ωστόσο, γίνονται εμφανείς μερικές κοινές ιδέες που εμφανίζονται σε πολλά από αυτά. Η κοινή πεποίθηση της αξίας και του ρόλου της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την ειρήνη και την ευημερία όλων των κρατών-μελών γενικότερα, αλλά και της Ελλάδας ειδικότερα, είναι μία από αυτές.

Το βιβλίο μπορείτε να το βρείτε στα βιβλιοπωλεία (και στο e-shop) αλλά εδώ έχει ήδη δημοσιευθεί τόσο το εισαγωγικό σημείωμα που συνοψίζει τα βασικά μηνύματα των είκοσι συγγραφέων, αλλά και τα κείμενα του Ζαν Κλοντ Γιούνκερ, του Πιερ Μοσκοβισί, του Δημήτρη Αβραμόπουλου, της Άννας Διαμαντοπούλου, της Έμμα Μαρτσεγκάλια, του Λουκά Τσούκαλη, του Γιώργου Παγουλάτου, του Παναγιώτη Κ. Ιωακειμίδη και του Χανς Πέτερινγκ. Τα υπόλοιπα κείμενα θα ακολουθήσουν το επόμενο διάστημα, αλλά αυτά είναι μια αρκετά καλή εισαγωγή για όποιον ενδιαφέρεται να μάθει περισσότερα για όσα κρίνονται σε αυτές τις εκλογές.

2. Ακόμα, σε συνεργασία με το ΕΛΙΑΜΕΠ, το 2018 η διαΝΕΟσις δημοσίευσε μια σειρά από 31 προτάσεις τις οποίες η χώρα θα μπορούσε να προτείνει, υποστηρίξει και συνδιαμορφώσει στα όργανα της Ε.Ε. Οι προτάσεις αυτές αφορούν, ασφαλώς, ολόκληρη την Ευρώπη αλλά και ειδικότερα την Ελλάδα. Πρόκειται για πολιτικές τις οποίες η χώρα μας μπορεί να προωθήσει είτε για να συνδιαμορφώσει ένα πιο βιώσιμο ευρωπαϊκό περιβάλλον για όλες τις ευρωπαϊκές κοινωνίες και οικονομίες, είτε για να λύσει χρόνια και σοβαρά προβλήματα στο εσωτερικό της.

Ανάμεσα στις προτάσεις περιλαμβάνονται, για παράδειγμα, πολιτικές για την αντιμετώπιση οικονομικών κρίσεων και την αποτελεσματικότερη σύγκλιση των οικονομιών της ευρωζώνης. Ένας “χρυσός κανόνας”, για παράδειγμα, που θα εξαιρεί συγκεκριμένες επενδυτικές δαπάνες κρατών-μελών που βρίσκονται σε ύφεση από τους υπολογισμούς του δημοσιονομικού ελλείμματος και του δημόσιου χρέους, ώστε να μπορούν να λειτουργήσουν θετικά για την έξοδο από την ύφεση, και παράλληλα ένα Ευρωπαϊκό Ταμείο Προστασίας Επενδύσεων για την προσωρινή χρηματοδότηση δημοσίων επενδύσεων στα κράτη που πλήττονται.

Επιπλέον, προτείνουν μια σειρά από νέες πολιτικές σε άλλα οικονομικά θέματα που είναι προς το συμφέρον της Ελλάδας, όπως η πρόταση για ενίσχυση του ρόλου της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, η πρόταση για κοινή ενοποιημένη φορολογική βάση για τις εταιρείες και η πρόταση για σύγκλιση των συντελεστών φορολόγησης εταιρικού κεφαλαίου. Όπως γράφουν οι ερευνητές, “οποιαδήποτε προσπάθεια ενοποίησης του φορολογικού πλαισίου ωφελεί άμεσα την Ελλάδα”.

Οι προτάσεις αυτές προέκυψαν από την αξιολόγηση άλλων μελετών που έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια από κυβερνήσεις, think-tanks, και φορείς της Ε.Ε., αλλά και μετά από περισσότερες από 50 συνεντεύξεις με ειδικούς, εμπειρογνώμονες, τεχνοκράτες και αξιωματούχους με βαθιά γνώση της λειτουργίας των ευρωπαϊκών θεσμών και της διαμόρφωσης ευρωπαϊκής πολιτικής. Επελέγησαν ειδικά επειδή έχουν ελληνικό ενδιαφέρον, αλλά επιπλέον επειδή είναι προτάσεις ρεαλιστικές, βασισμένες σε συζητήσεις και ζυμώσεις που ήδη συμβαίνουν, και δεν προϋποθέτουν αναθεώρηση των συνθηκών της Ε.Ε. Μετά τη δημοσίευση της έρευνας, δε, συζητήθηκαν αναλυτικά σε κλειστό workshop που διοργάνωσε η διαΝΕΟσις στις Βρυξέλλες τον περασμένο Οκτώβριο, στο οποίο συμμετείχαν Έλληνες υπάλληλοι και αξιωματούχοι από όλους τους ευρωπαϊκούς θεσμούς. Βεβαίως, δεν είναι όλες εύκολο ή και πιθανό να υλοποιηθούν. Ωστόσο αποτελούν μια πολύτιμη εργαλειοθήκη για οποιαδήποτε ελληνική κυβέρνηση θελήσει να εκμεταλλευτεί τις δυνατότητες που παρέχει η συμμετοχή της χώρας στην Ε.Ε.

Μπορείτε να διαβάσετε ολόκληρη την έρευνα εδώ, το κομμάτι με τις προτάσεις για μια νέα διακυβέρνηση της ευρωζώνης ξεχωριστά εδώ, και μια σύνοψη της έρευνας εδώ.

3. Εξάλλου, η διαΝΕΟσις άρχισε να ασχολείται με τα ευρωπαϊκά θέματα από το 2016 κιόλας, συμπεριλαμβάνοντας πολλές “ευρωπαϊκές” ερωτήσεις στη μεγάλη έρευνα “Τι Πιστεύουν Οι Έλληνες” από την πρώτη φορά που διεξήχθη, και μελετώντας ενδελεχώς το θέμα της ευρωπαϊκής χρηματοδότησης και του ρόλου της στην ελληνική οικονομία από τη δεύτερη κιόλας έρευνα που δημοσιεύσαμε. Το 2016, λοιπόν, μελετήσαμε το ΕΣΠΑ της περιόδου 2007-2013, καταγράφοντας τα πάνω 11.500 έργα στα οποία πήγαν περίπου 20 δισεκατομμύρια ευρώ. Πώς αξιοποιήθηκαν αυτά τα χρήματα; Τι ήταν αυτά τα έργα; Η έρευνα ανέλυσε τα βασικά συμπεράσματα, αναδεικνύοντας και χαρακτηριστικά παραδείγματα, ενώ ανέλυσε λεπτομερώς και τη δομή του ΕΣΠΑ καθώς τα πιο χαρακτηριστικά αριθμητικά στοιχεία που προέκυψαν από την ανάλυση. Τα βασικά συμπεράσματα συνοψίζονται σε ένα μικρό βίντεο που μπορείτε να δείτε παρακάτω.

Είδαμε ακόμα πώς μοιάζουν τα websites των άλλων “ΕΣΠΑ” στην Ευρωπαϊκή Ένωση, τι έδειξε η έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τον απολογισμό του επταετούς προγράμματος, πώς λειτουργούν ή θα μπορούσαν να λειτουργήσουν εναλλακτικοί τρόποι χρηματοδότησης με ευρωπαϊκούς πόρους (είδαμε το παράδειγμα της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, που χρηματοδότησε την κατασκευή του αεροδρομίου “Ελευθέριος Βενιζέλος”, το παράδειγμα της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης και το νέο Equifund), αναλύσαμε τον αναπτυξιακό νόμο του 2016, είδαμε πώς ξεκίνησε η επόμενη περίοδος 2014-2020 και, σε συνεργασία με μία εταιρεία συμβούλων, δημοσιεύσαμε μια τεχνική ανάλυση των σημαντικότερων προβλημάτων του μηχανισμού αξιοποίησης αυτών των κεφαλαίων, μαζί με συγκεκριμένες προτάσεις για την επίλυσή τους.

Πλέον όλων αυτών, όμως, η διαΝΕΟσις έχει δημοσιεύσει και άλλο πλούσιο υλικό για το θέμα, το οποίο περιλαμβάνει ένα βίντεο στο οποίο Έλληνες ευρωβουλευτές απαντούν στο κεντρικό ερώτημα της “Επόμενης Ευρώπης”, μια συνέντευξη με τον διευθυντή του γραφείου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Αθήνα κατά τη διάρκεια της κρίσης, Πάνο Καρβούνη, την ομιλία του Προέδρου της Κύπρου Νίκου Αναστασιάδη στην εκδήλωση που οργάνωσε ο οργανισμός, μια ανάλυση για την έκθεση του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου για την αποτίμηση των ελληνικών μνημονίων και μια ανακεφαλαίωση — αλλά και κριτική ανάλυση — των απόψεων των Ελλήνων για την Ευρωπαϊκή Ένωση την εποχή της κορύφωσης της κρίσης, όπως αυτές συγκεντρώθηκαν στην έρευνα “Τι Πιστεύουν Οι Έλληνες”. 

Όλο αυτό το υλικό απαντά σε σχεδόν όλα τα ερωτήματα που μπορεί να έχει ένας Έλληνας και Ευρωπαίος πολίτης πριν από την κάλπη, από το τι κάνει “η Ευρώπη” για εμάς και τι άλλο θα μπορούσε να κάνει, μέχρι το ποιες είναι οι σημαντικές προκλήσεις που αντιμετωπίζει, και προς τα πού μας συμφέρει να πάει στο μέλλον. Ένα πολύ σημαντικό ερώτημα που δεν απαντά; Το πώς θα ψηφίσετε την Κυριακή. Αυτό είναι δική σας ευθύνη.