ΕΛΙΑΜΕΠ και News 24/7 αναλύουν το μήνυμα των Ευρωεκλογών

Μπορεί οι κάλπες των Ευρωεκλογών να έκλεισαν, όμως οι συμβολισμοί, τα αποτελέσματα και οι προκλήσεις που αυτές δημιούργησαν φάνηκε ξεκάθαρα πως θα εξακολουθήσουν να μας απασχολούν σημαντικά μέσα στα επόμενα χρόνια. Η καταμέτρηση των ψήφων όχι μόνο “έδειξε” κατακερματισμό των πολιτικών δυνάμεων και ανάγκη για ακόμη πιο ισχυρές διαπραγματεύσεις ή και συμβιβασμούς, αλλά “υπενθύμισε” επίσης πως λαϊκιστές, εθνικιστές και ευρωφοβικοί έχουν έρθει για να μείνουν στο πολιτικό σκηνικό της Ευρώπης.

Ποιος βγαίνει, ωστόσο, περισσότερο κερδισμένος από τις χθεσινές Ευρωεκλογές; Τι σημαίνει για το μέλλον της ίδιας της Ένωσης το εκλογικό αποτέλεσμα και ποιον ρόλο έπαιξε στην επιλογή των ψηφοφόρων η οικονομία και η μετανάστευση; Υπάρχει κίνδυνος από τη συνένωση λαϊκιστικών και Ευρωσκεπτικιστικών ομάδων και πως θα επηρεάσει κάτι τέτοιο χώρες, όπως η Ελλάδα;

Τις απαντήσεις δίνουν στο σχετικό αφιέρωμα που ετοίμασε το News 24/7 έξι κορυφαίοι ερευνητές του ΕΛΙΑΜΕΠ, οι οποίοι μέσα από τις ψύχραιμες και τεκμηριωμένες τοποθετήσεις τους, αναλύουν την ψήφο των πολιτών, δίνοντας ταυτόχρονα τις δικές τους εκτιμήσεις για το μέλλον της Ένωσης.

Λουκάς Τσούκαλης, Πρόεδρος ΕΛΙΑΜΕΠ

Μια Ευρώπη δύσκολα κυβερνήσιμη – και εμείς

Η Ευρώπη ψήφισε – ευτυχώς, με ποσοστά συμμετοχής υψηλότερα από το παρελθόν. Και το μήνυμα που έστειλε δεν προσφέρεται για εύκολες, μονοσήμαντες ερμηνείες. Ήταν οι πιο ευρωπαϊκές εκλογές από ποτέ, αν και τα εθνικά στοιχεία δεν έπαψαν να κυριαρχούν. Έτσι θα είναι η Ευρώπη για πολύ ακόμη. Μειώθηκε η δύναμη των δύο μεγάλων πολιτικών οικογενειών, της κεντροδεξιάς και της κεντροαριστεράς, που ηγεμόνευαν στο ευρωπαϊκό κοινοβούλιο μέχρι τώρα. Θα χρειάζονται πλέον και άλλους για τις απαραίτητες πλειοψηφίες. O κατακερματισμός αποτελεί χαρακτηριστικό στοιχείο της ευρωπαϊκής πολιτικής. Πάνε πια τα μεγάλα δίπολα, με εξαιρέσεις προφανώς. Ενισχύθηκαν οι Πράσινοι, που αναδεικνύονται ως η πιο φιλοευρωπαϊκή πολιτική δύναμη σε αρκετές χώρες, επίσης οι Φιλελεύθεροι, αλλά και οι εθνικιστές. Το καλό είναι ότι οι εθνικιστές δεν συνεργάζονται εύκολα μεταξύ τους. Παραμένουν μειοψηφία στο ευρωπαϊκό κοινοβούλιο, αλλά θα συνεχίσουν να κάνουν πολλή φασαρία. Η πρωτιά της Λεπέν στη Γαλλία αποτελεί σοβαρό πλήγμα, όχι μόνο για τον πρόεδρο Μακρόν αλλά και το ευρωπαϊκό εγχείρημα γενικότερα. Σε συνδυασμό με τα αποτελέσματα στη Γερμανία, όπου η κυβέρνηση συνασπισμού των δύο (πρώην;) μεγάλων κομμάτων βγαίνει αποδυναμωμένη, θα σημάνει πιθανόν ότι τα περιθώρια για γαλλο-γερμανικές πρωτοβουλίες στενεύουν ακόμη περισσότερο. Η Ιταλία παραμένει το πιο επικίνδυνο ναρκοπέδιο: μια μεγάλη χώρα που έχει βαλτώσει οικονομικά και με πολλούς δημαγωγούς. Όσο για την Βρετανία, οι ευρωεκλογές επιβεβαίωσαν τη βαθιά πόλωση και το πολιτικό αδιέξοδο, ενισχύοντας έτσι τα πιο ακραία σενάρια για το Brexit.

Η Ευρώπη δεν είναι εύκολα κυβερνήσιμη (ingouvernable?). Αυτό το ξέραμε. Το εμπεδώνουμε κάθε μέρα και περισσότερο. Αλλά πριν μας πιάσει κατάθλιψη, ας ρίξουμε μια ματιά τι συμβαίνει εκτός. Υπάρχουν πολύ χειρότερα, ακόμη και στις (πάλαι ποτέ) καλές οικογένειες φίλων και συμμάχων!

Στην Ελλάδα, γυρνάμε πολιτική σελίδα με τις ευρωεκλογές. Ήμασταν η πρώτη χώρα όπου οι αντι-συστημικές δυνάμεις ήρθαν στην εξουσία, γιατί η κρίση ήταν πολύ βαθιά και το προηγούμενο «σύστημα» είχε χρεοκοπήσει, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Εύχομαι να έχουμε βγάλει τα σωστά συμπεράσματα από την χρεοκοπία και την κρίση που ακολούθησε.

Γιώργος Παγουλάτος, Καθηγητής Ευρωπαϊκής Πολιτικής και Οικονομίας στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Αντιπρόεδρος του ΕΛΙΑΜΕΠ

H Ευρώπη θα χρειαστεί ευρείες συναινέσεις

To Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο είναι ο πρώτος κερδισμένος των εκλογών: με εκλογική συμμετοχή ρεκόρ (50,5%), η δημοκρατική νομιμοποίησή του αυξάνεται.

Tα χειρότερα σενάρια για την επίδοση των εθνικιστικών, ευρωφοβικών δυνάμεων δεν επιβεβαιώθηκαν. Νίκησαν στη Γαλλία (η Λεπέν πρώτη), στην Ιταλία (ο Σαλβίνι ισχυρός με 32%), στην Πολωνία και Ουγγαρία (PIS και Ορμπάν επικράτησαν με 42% και 52% αντίστοιχα). Αλλά σε άλλες χώρες (όπως η Ολλανδία, Ισπανία, Ιρλανδία, Δανία, Πορτογαλία, Σουηδία, Γερμανία) τα αντιευρωπαϊκά κόμματα είδαν τα ποσοστά τους να μειώνονται σε σχέση με τις προηγούμενες εκλογικές τους επιδόσεις. Ακόμα κι αν συνενώσουν δυνάμεις στο ΕΚ θα παράγουν πολλή φασαρία αλλά λίγα ουσιαστικά αποτελέσματα στις Βρυξέλλες.

Η ήττα Μακρόν από τη Λεπέν είχε ισχυρό συμβολισμό. Όμως το αποτέλεσμα της Λεπέν είναι χαμηλότερο από του 2014. Ο Μακρόν αναδεικνύεται κυρίαρχος στο γαλλικό δημοκρατικό τόξο, με τα ποσοστά των παραδοσιακών κομμάτων (γκωλικοί, σοσιαλιστές, αριστερά) να έχουν συρρικνωθεί σε μονοψήφια. Η πόλωση εξυπηρετεί τον Μακρόν, όσο εμφανίζεται ως η μόνη πολιτική δύναμη απέναντι στη Λεπέν. Και θα ελέγχει τη δική του παράταξη των Φιλελευθέρων στο ΕΚ, για να στηρίζει τις πρωτοβουλίες του στην Ευρώπη. Θα μπορεί να παίξει ηγετικό ρόλο στο Συμβούλιο, ξεκινώντας από το να μπλοκάρει την υποψηφιότητα Βέμπερ για την Κομισιόν.

Το απογοητευτικό αποτέλεσμα των χριστιανοδημοκρατών στη Γερμανία καθιστά την διάδοχο της Μέρκελ στην ηγεσία του κόμματος πιο αδύναμη από ό,τι ήταν. Μια εθνικά εσωστρεφής Γερμανία δεν είναι καλή εξέλιξη για την ΕΕ.

Οι Πράσινοι είναι μεγάλοι κερδισμένοι, έχοντας αυξήσει θεαματικά τα ποσοστά τους σε χώρες όπως η Γερμανία (ήρθαν δεύτεροι), η Γαλλία (τρίτο κόμμα), και η Ιρλανδία.

Οι Ισπανοί σοσιαλιστές γίνονται η μεγαλύτερη εθνική ομάδα στο ευρωπαϊκό σοσιαλιστικό κόμμα. Ο Σάντσεθ αποκτά ηγετικό ρόλο στο μπλοκ των χωρών του Νότου -εάν αυτό ενεργοποιηθεί. Η ατζέντα του συγκλίνει με τη φιλόδοξη ατζέντα του Μακρόν για στενότερη ενοποίηση στην Ευρωζώνη. Εκεί συναντάται με την Πορτογαλία του Κόστα, αλλά και με την Ελλάδα μια αυριανής κυβέρνησης Μητσοτάκη (παρά τη συμμετοχή της ΝΔ στο ΕΛΚ).

Όμως όσο ο Σαλβίνι αναδεικνύεται σε πρωταγωνιστή, η παρουσία του θα κάνει τις βόρειες χώρες να κουμπώνονται ακόμα περισσότερο απέναντι στην προοπτική στενότερης αλληλεγγύης (ή «επιμερισμού κινδύνων») με το Νότο.

Στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ο «μεγάλος συνασπισμός» ΕΛΚ και Σοσιαλιστών θα χρειαστεί τη στήριξη των Φιλελευθέρων/Mακρόν, πιθανότατα και των Πρασίνων.

Κανείς δεν θα δώσει υποστήριξη χωρίς όρους. Αναμένετε μια ισχυρότερη Ευρωπαϊκή ατζέντα κλιματικής αλλαγής. Επίσης κατακερματισμό του Κοινοβουλίου και επιβράδυνση του νομοθετικού έργου σε ζητήματα με οικολογική διάσταση, όπως η βιομηχανική πολιτική και η πολιτική ενέργειας.

Ο Πρόεδρος Τουσκ αποβλέπει σε μια συμφωνία για το πρόσωπο του Προέδρου της Κομισιόν στη Σύνοδο Κορυφής της 20-21/6, ώστε να εγκριθεί από το Κοινοβούλιο στις 2-4/7. Αυτό είναι εξαιρετικά φιλόδοξο, δεδομένων των πολλαπλών συναινέσεων που απαιτούνται στο «πακέτο» των ονομάτων για τις άλλες κορυφαίες θέσεις της ΕΕ.

Νίκος Κουτσιαράς, Αναπληρωτής Καθηγητής ΕΚΠΑ- Ερευνητής ΕΛΙΑΜΕΠ

Ευρωεκλογές 2019: Η πρωτοκαθεδρία της εγχώριας πολιτικής

Τα αποτελέσματα διέψευσαν τους προεκλογικούς φόβους για σοβαρή ενίσχυση της ακροδεξιάς ανά την ευρωπαϊκή επικράτεια, μολονότι σε ορισμένα κράτη μέλη -φευ, στην Γαλλία πρωτίστως- τούτο δεν αποφεύχθηκε. Αν και η αύξηση της εκλογικής ισχύος κομμάτων και σχηματισμών που αμφισβητούν την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση είναι αναμφίβολη, η πλέον αξιοσημείωτη εκλογική καταγραφή, στο επίπεδο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αφορά στην ανακατανομή της εκλογικής ισχύος μεταξύ των φιλοευρωπαϊκών πολιτικών ομάδων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, με έμφαση στην υποχώρηση της κεντροδεξιάς και της κεντροαριστεράς και την ενίσχυση των Πράσινων και των κεντρώων φιλελευθέρων. Παρ’ όλα αυτά, η σοβαρότερη διαπίστωση είναι πως η βαρύτητα της εγχώριας πολιτικής -με άλλα λόγια, η υποκίνηση της ευρωπαϊκής συμπεριφοράς των εθνικών εκλογικών σωμάτων από τις εγχώριες κομματικές και πολιτικές προτιμήσεις- παραμένει αναλλοίωτη και, πιθανότατα, αυξάνεται. Απολύτως ενδεικτικά -αλλά διόλου αποκλειστικά- είναι τα εκλογικά αποτελέσματα στην Ελλάδα, την Γερμανία, την Ιταλία, την Δανία, την Ρουμανία και την Εσθονία. Και πιθανώς, η αυξημένη συμμετοχή των εκλογέων αντανακλά την ένταση των εγχωρίων πολιτικών παθών. 

Ενδεχομένως, η κομματική ανασύνθεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου θα επηρεάσει την επιλογή των επικεφαλής των θεσμικών οργάνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αρχής γενομένης από τον πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Αλλά δεν πρόκειται, ασφαλώς, να προκαλέσει την οποιαδήποτε μεταβολή στο καθεστώς διακυβέρνησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Δηλαδή, δεν πρόκειται να συντελέσει, έστω ελάχιστα, στην ανάσχεση της κρατούσας τάσης προς τον διακυβερνητισμό – και, κατά τούτο, να ελέγξει στην πράξη την λεγόμενη οργανωμένη υποκρισία, τουτέστιν, την επικοινωνιακώς χρήσιμη αλλά ουσιωδώς σχεδόν αμελητέα θεσμική ενδυνάμωση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, φροντίδι και προς όφελος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης (και εις βάρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής). Μολαταύτα, οι ιστορικώς γνώριμες αιτιάσεις περί δημοκρατικού ελλείμματος της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης έχουν, επίσης ιστορικώς, μικρή πραγματολογική συνάφεια και κανονιστική εγκυρότητα, ένεκα ακριβώς της πρωτοκαθεδρίας της εγχώριας δημοκρατικής πολιτικής. Και έχουν -ή μάλλον είχαν- μικρή πολιτική απήχηση, ως αποτέλεσμα των ικανοποιητικών επιδόσεων ευημερίας της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης – επιδόσεις που ιστορικώς διασφάλιζαν την λαϊκή νομιμοποίησή της.

Όμως, τα αποτελέσματα των ευρωεκλογών και, κυρίως, οι εγχώριες αποτυπώσεις τους πιστοποιούν την (πιθανότατα μακροχρόνια) διάρρηξη της ευεργετικής σύμπτωσης δημοκρατικής νομιμοποίησης και αποδοτικότητας της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Και ο λόγος δεν είναι άλλος από την κρίση της ευρωζώνης και την πολιτική διαχείρισής της. Οι οικονομικές απώλειες και τα κοινωνικά τραύματα που προκάλεσε η κρίση συμπορεύτηκαν -ή μάλλον συμπορεύονται- με την ευθεία προσβολή (βλέπε, Ελλάδα και Ιταλία) ή/και τον ασφυκτικό περιορισμό της εγχώριας δημοκρατίας, υπό την μορφή αμφιλεγόμενων και (εν δυνάμει) τιμωρητικών κανόνων και διαδικασιών επιτήρησης. Η νομισματική ολοκλήρωση αποδείχτηκε μια άστοχη απόφαση των εθνικών κυβερνήσεων -ίσως όχι και αστόχαστη πολιτικώς κατά την στιγμή της λήψεως της απόφασης και, ενδεχομένως, και κατά την στιγμή της εφαρμογής της- μια απόφαση που, σήμερα, ουδεμία εθνική κυβέρνηση θα (ξανα)σκεφτόταν σοβαρά. Ας διατυπωθεί με ακρίβεια: Έναντι της πολιτικώς ανεπιθύμητης συγκέντρωσης των δημοσιονομικών και οικονομικών εξουσιών και του κοινωνικώς επιζήμιου πλήρους επαναπατρισμού τους, η δημοκρατική και αποδοτική διέξοδος μπορεί να έγκειται στην ειρηνική αποδόμηση της νομισματικής ένωσης.    

Φιλίππα Χατζησταύρου, Ερευνήτρια ΕΛΙΑΜΕΠ

Προς την ‘τραμποποίηση’ της ευρωπαϊκής πολιτικής;

Το νέο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο συνοψίζει τις τάσεις κατακερματισμού των πολιτικών δυνάμεων που γνωρίζουν τα εθνικά πολιτικά συστήματα. Με εξαίρεση την Ουγγαρία και την Πολωνία, τα εκλογικά αποτελέσματα αναδεικνύουν πολλαπλές κομματικές μειοψηφίες εκ των οποίων αυτές που κερδίζουν την κούρσα κινούνται μεταξύ 20,10-34,50 %. Η Ευρωβουλή της επόμενης πενταετίας αναπαράγει άρα αυτές τις τάσεις ‘διασποράς της ψήφου´ οι οποίες πιθανώς δείχνουν ότι ο ρόλος των swing ψηφοφόρων (κινούμενοι ψηφοφόροι) θα ενισχυθεί περαιτέρω σε επόμενες εκλογικές αναμετρήσεις.

Ο νέος καταμερισμός των πολιτικών δυνάμεων εντός του ΕΚ δείχνει ότι η ΕΕ θα περάσει σε μια νέα φάση απο-ιδεολογικοποίησης πλέον ‘décomplexée’ αφήνοντας πίσω της την εποχή της μεγάλης κεντρο-δεξιάς και κεντρο-αριστερής πλειοψηφίας (από το 54% στο 45%). Η μεγαλύτερη επιτυχία των εθνικιστικών δυνάμεων είναι ότι αναγορεύονται πλέον σε συστημικό πολιτικό φορέα μέσα στην ΕΕ έχοντας στην κατοχή τους το 1/4 των εδρών, με τα εκλογικά αποτελέσματα σε Ιταλία και Γαλλία να έχουν συμβάλλει τα μέγιστα. Η νορμαλοποίηση των θέσεων τους μπορεί να διαβρώσει περαιτέρω την ευρωπαϊκή ατζέντα πολιτικής και να ενισχύσει τις συντηρητικές-δεξιόστροφες προτιμήσεις και άλλων πολιτικών ομάδων.

Κάποιοι προσπαθούν να μας πείσουν ότι η σχετική ενίσχυση του φιλελεύθερου κέντρου και της mainstream αστικής οικολογίας είναι η ελπίδα νέων πολλά υποσχόμενων και υγιών πολιτικών διαιρέσεων. Το γεγονός ότι το ΕΛΚ μπορεί να επιχειρήσει να σχηματίσει έναν μεγάλο συνασπισμό με τους Φιλελεύθερους και τους Πράσινους μάλλον διαψεύδει τον παραπάνω ισχυρισμό. Από την άλλη, ενδέχεται το νέο κατεστημένο στο ΕΚ να μην έχει σταθερούς ‘ρυθμιστές’ ισορροπιών. Το νέο Ευρωκοινοβούλιο είναι πιθανό να λειτουργήσει ως μια πολιτική ‘κινούμενη άμμος’. Ενώ διευρύνεται ο χώρος πιθανών συμμαχιών – θα χρειάζονται τουλάχιστον τρεισήμισι κόμματα για να φτιάχνονται πλειοψηφίες – δεν αποκλείεται αυτές να είναι μεταβαλλόμενες και ασταθείς. Δύο πόλοι μπορεί να λειτουργήσουν παράλληλα ή/και να εμπλέκονται συμπληρωματικά ανάλογα με τη θεματική πολιτικής, ένας πόλος συντηρητικός από τους εθνικιστές μέχρι και τους φιλελεύθερους και ένας πόλος φιλελεύθερος από το Λαϊκό κόμμα μέχρι και τους σοσιαλιστές. Πέρα από την θεσμική αποτύπωση των Πρασίνων(κυρίως λόγω της ανόδου τους σε Γερμανία, Φινλανδία, Ιρλανδία και Γαλλία), καλό είναι να θυμόμαστε ότι η οικολογία δεν αποτελεί κλειστό ιδεολογικό χώρο. Όλοι θα παίξουν το χαρτί της οικολογίας, από την Μ. Λεπέν με την ακροδεξιά αντίληψη μιας ‘ταυτοτικής οικολογίας, την γερμανική αστική οικολογία, έως τον Ζ. Λ. Μελανσόν υπέρμαχο ενός ‘οικολογικού σχεδιασμού με αλληλεγγύη’.

Η αποτυχία της ‘άλλης Ευρώπης´ με κοινωνικό πρόσημο δεν αποκλείεται άρα να επιτρέψει την ανάπτυξη ενός άλλου, νέου διευρύμενου μείγματος πολιτικής, ‘τραμπικής’ επιρροής : προώθηση ένα είδος ευρωπαϊκού οικονομικού προστατευτισμού, συνέχιση της εγχώριας αγοραιοποίησης των ευρωπαϊκών οικονομιών και επικράτηση συντηρητικών πολιτικών στα ζητήματα ασφάλειας, ανθρώπινης κινητικότητας, συνόρων αλλά και στα κοινωνικά και κοινωνιακά θέματα.

Αγγελική Δημητριάδη, Ερευνήτρια ΕΛΙΑΜΕΠ

Αναγκαίοι συμβιβασμοί

Η μετανάστευση ήταν αδιαμφισβήτητα ένα από τα κύρια θέματα, που  την τελευταία πενταετία, ένωσε αλλά και δίχασε την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ως εκ τούτου ήταν και ένα από τα ζητήματα,  που άσκησαν επίδραση στην ψήφο των Ευρωπαίων Πολιτών στις χθεσινές Ευρωεκλογές. Δεν ήταν το μόνο. Σημαντικό ρόλο διαδραμάτισαν η ανεργία, η ανάγκη για ουσιαστικό κοινωνικό κράτος αλλά κυρίως η κλιματική αλλαγή. 

Αναμφίβολα όμως σε αυτές τις εκλογές για την Ευρωβουλή, η μετανάστευση αποτέλεσε το κύριο «όπλο» των λαϊκιστικών και ακροδεξιών κομμάτων, που είχαν έως τώρα ισχνή επιρροή. Στη νέα Ευρωβουλή έχουν μια σαφώς ενισχυμένη  παρουσία. Σε αυτό λειτούργησε θετικά,  αφενός η αδυναμία συμφωνίας σε ένα μόνιμο σύστημα επιμερισμού ευθυνών εντός της ΕΕ, αφετέρου η αποτυχία ολοκλήρωσης της αναθεώρησης του Κοινού Ευρωπαϊκού Συστήματος Ασύλου (ΚΕΣΑ),  καθώς και  οι συνεχιζόμενες αφίξεις στην Κεντρική Μεσόγειο (Ιταλία), αλλά και η αυξανόμενη κινδυνολογία για μελλοντικές αφίξεις. Κεντρικό όμως ρόλο διαδραμάτισε η μεταναστευτική κρίση του 2015, όχι τόσο λόγω του αριθμού των αφίξεων, αλλά επειδή κλόνισε την αξιακή βάση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η έννοια της αλληλεγγύης,  ακρογωνιαίος λίθος της Συνθήκης της Λισσαβώνας, αποτέλεσε τη βάση των προτάσεων πολιτικής του 2015, αλλά και του διχασμού, καθώς έγινε σαφές ότι η αλληλεγγύη   δεν γίνεται  αντιληπτή με τον ίδιο τρόπο από όλες τις χώρες (και από τους ψηφοφόρους). 

Παρόλα αυτά, οι μεγάλοι νικητές δεν ήταν η ακροδεξιά, όπως προβλεπόταν. Αντιθέτως η ενισχυμένη θέση των Πρασίνων και των Φιλελευθέρων είναι πιθανό να διαδραματίσει πολύ πιο σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της επόμενης ατζέντας για το μεταναστευτικό αλλά και γενικότερα στη λειτουργία του Ευρωκοινοβουλίου. Τα δύο αυτά κόμματα υπήρξαν σταθεροί προασπιστές της αρχής της αλληλεγγύης μέσω επιμερισμού ευθυνών, αλλά και της αναθεώρησης του Κοινού Ευρωπαϊκού Συστήματος Ασύλου σε μια δίκαιη βάση για όλες τις χώρες μέλη. Καθώς βρισκόμαστε σε διαδικασία αναθεώρησης του συστήματος ασύλου, συμπεριλαμβανομένου και του Κανονισμού του Δουβλίνου, η νέα σύνθεση του νέου Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου μπορεί να μεταβάλει σημαντικά τη δυναμική των διαπραγματεύσεων με το Συμβούλιο. 

Ο κατακερματισμός του νέου Κοινοβουλίου καθιστά αναγκαίους τους συμβιβασμούς για τη διαμόρφωση μιας ενιαίας γραμμής. Σε αντίθετη περίπτωση η προσεχής νομοθετική περίοδος θα αποδειχθεί εξαιρετικά περίπλοκη, ειδικά σε θέματα, όπως η μετανάστευση όπου τα ακροδεξιά και εθνικιστικά κόμματα θα επιδιώξουν να κάνουν αισθητή την παρουσία τους. Αδυναμία προόδου σε νομοθετικές μεταρρυθμίσεις θα οδηγήσει σε ενίσχυση διακυβερνητικών ή μονομερών λύσεων στον τομέα του ασύλου, μια τάση που παρατηρήθηκε την περίοδο 2016-2018 σε ορισμένα κράτη-μέλη εν μέσω αδιεξόδου στις διαπραγματεύσεις για τη νομοθετική μεταρρύθμιση του Κοινού Ευρωπαϊκού Συστήματος Ασύλου. 

Θα αλλάξει δραματικά η πολιτικής της ΕE για τη μετανάστευση και το άσυλο; Μάλλον όχι, αν και αυτό θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό και από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή που θα διαμορφωθεί στο προσεχές διάστημα. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο παραμένει κεντρικός προασπιστής μιας μεταναστευτικής πολιτικής βασισμένης στον ανθρωπισμό, στην προστασία του χώρου Σένγκεν, στον επιμερισμό ευθυνών και στην αλληλεγγύη. Οι εκλογές του 2019 έδειξαν ότι η μετανάστευση παραμένει ένα κύριο ζήτημα για τους Ευρωπαίους πολίτες, οι οποίοι αποζητούν ολιστικές και διαφορετικές λύσεις. Θα φανεί κατά πόσο τα κόμματα θα επιδιώξουν με επιτυχία συνεργασίες για τη διαμόρφωση μιας κοινής Ευρωπαϊκής μεταναστευτικής πολιτικής. 

Μάνος Τσατσάνης, Ερευνητής ΕΛΙΑΜΕΠ

Μικρή άνοδος αλλά όχι θρίαμβος της λαϊκιστικής δεξιάς

Όπως ήταν αναμενόμενο, δεξιά λαϊκιστικά κόμματα κατέγραψαν σημαντικές νίκες σε ορισμένες μεγάλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Για δεύτερη συνεχόμενη φόρα ο Εθνικός Συναγερμός (πρώην Εθνικό Μέτωπο) της Μαρί Λεπέν έρχεται πρώτος στις γαλλικές Ευρωεκλογές, η Λέγκα του Ματέο Σαλβινί κατέγραψε μεγάλη νίκη στην Ιταλία, το Brexit Party του Νάιτζελ Φάρατζ θριάμβευσε στο Ηνωμένο Βασίλειο, ενώ τα κυβερνητικά λαϊκιστικά κόμματα σε Ουγγαρία και Πολωνία πέτυχαν συντριπτικές νίκες. Ωστόσο το «λαϊκιστικό τσουνάμι» που πολλοί ανέμεναν δεν πραγματοποιήθηκε σε Ευρωπαϊκό επίπεδο. Δεξιές λαϊκιστικές δυνάμεις έμειναν στάσιμες ή υποχώρησαν στη Γερμανία, στην Αυστρία, στην Ολλανδία και αλλού, ενώ τα κόμματα του «αριστερού λαϊκισμού» στη Νότια Ευρώπη, (ΣΥΡΙΖΑ και Podemos) έχασαν σημαντικό έδαφος σε σχέση με τα ποσοστά τους στις εθνικές εκλογές, όπως άλλωστε και το Κίνημα των Πέντε Αστέρων στην Ιταλία.

Εν τέλει η ισορροπία δυνάμεων εντός του Ευρωκοινοβουλίου δεν φαίνεται να μεταβάλλεται θεαματικά υπέρ των λαϊκιστικών και Ευρωσκεπτιστικών ομάδων, αν και ο αυξανόμενος κατακερματισμός αναμένεται να δυσκολέψει την επίτευξη συμμαχιών μεταξύ των φιλοευρωπαϊκών ομάδων.Με την καταμέτρηση των ψήφων να συνεχίζεται, εκτιμάται ότι η ομάδα της ακροδεξιάς ομάδας«Ευρώπη των Εθνών και της Ελευθερίας» στην οποία ανήκουν η Λέγκα του Σαλβινί και το κόμμα της Λεπέν, θα αυξήσει σημαντικά τη δύναμή της αλλά θα παραμείνει αρκετά πίσω σε σχέση με τις μεγάλες φιλοευρωπαϊκές ομάδες.  Η συμπίεση των δύο μεγαλύτερων ομάδων, του Ευρωπαϊκού Λαϊκού κόμματος και του κόμματος των Σοσιαλδημοκρατών, οι οποίες για πρώτη φορά θα συγκεντρώσουν αθροιστικά κάτω από τις μισές έδρες του Ευρωκοινοβουλίου,εξισορροπείται σε μεγάλο βαθμό από την άνοδο των επίσης φιλοευρωπαϊκών ομάδων των Φιλελευθέρων και των Πρασίνων. 

Ο φόβος για την άνοδο των δεξιών λαϊκιστών φαίνεται πως ενεργοποίησε φιλοευρωπαίους ψηφοφόρους σε πολλές χώρες, γεγονός που αποτυπώνεται στη σημαντική αύξηση του ποσοστού συμμετοχής στις φετινές Ευρωεκλογές. Η αυξανόμενη δυσαρέσκεια με τα παραδοσιακά κόμματα της κεντροδεξιάς και της κεντροαριστεράς οδήγησε σε μετατοπίσεις εντός του φιλοευρωπαϊκού μπλοκ και όχι απαραίτητα σε διαρροές από το μπλοκ των φιλοευρωπαϊστών σε αυτό των λαϊκιστών και Ευρωσκεπτικιστών. Υιοθετώντας μία πιο μακροσκοπική οπτική, θα μπορούσαμε να πούμε λοιπόν ότι ένα από τα βασικά συμπεράσματα των φετινών Ευρωεκλογών αφορά το εξής παράδοξο: ενώ η ατζέντα των εκλογών για το Ευρωκοινοβούλιο παραμένει προσηλωμένη σε εθνικά ζητήματα, το ρήγμα μεταξύ λαϊκιστικών/Ευρωσκεπτικιστικών και φιλοευρωπαϊκών δυνάμεων παγιώθηκε και αποκρυσταλλώθηκε τόσο στο υπερεθνικό επίπεδο, όσο και στο επίπεδο των εθνικών κομματικών συστημάτων.