Ευρωεκλογές 2024: Η εικόνα είναι καλύτερη από ό,τι φοβούνται πολλοί

Το πολιτικό κλίμα στην Ευρώπη δεν είναι καλό. Η Ευρώπη και η Ευρωπαϊκή Ένωση έχουν συνηθίσει στις κρίσεις. Αλλά σε αυτούς τους καιρούς, τα προβλήματα συσσωρεύονται. Όχι μόνο εντός της κοινότητας, αλλά και εκτός των συνόρων της.

Όταν οι Ευρωπαίοι εξέλεξαν για τελευταία φορά μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου το 2019, η κλιματική αλλαγή κυριάρχησε στις συζητήσεις. Ακόμη και τότε, το άσχημο θέαμα του εθνικισμού και της ξενοφοβίας κυριάρχησε σε πολλές συζητήσεις.

Σήμερα, δύο πόλεμοι μαίνονται στα σύνορα της Ευρώπης.

Δεν είναι μόνο στα ανατολικά της ΕΕ που οι άνθρωποι φοβούνται την επέκταση του πολέμου για την Ουκρανία. Όλο και περισσότερο οι κυβερνήσεις ζητούν περισσότερα χρήματα για όπλα και εξοπλισμούς. Πολλοί Ευρωπαίοι πρέπει ακόμη να συνηθίσουν αυτή τη στρατιωτικοποίηση της πολιτικής.

Η συσσώρευση των κρίσεων ανησυχεί τους πολίτες. Πολλοί έχουν χάσει την εμπιστοσύνη τους ότι οι κυβερνώντες είναι ικανοί να επιλύσουν τα πολλά προβλήματα. Η απώλεια εμπιστοσύνης τροφοδοτεί τη δύναμη των λαϊκιστών.

Αυτό που έχουν κοινό όλοι οι λαϊκιστές είναι ότι ισχυρίζονται ότι είναι ικανοί να λύσουν τις πολύπλοκες προκλήσεις της εποχής μας με απλές συνταγές. Το μοντέλο του Ντόναλντ Τραμπ έφτασε οριστικά στην Ευρώπη. Είναι βέβαιο ότι οι λαϊκιστές -ιδίως οι δεξιοί- θα είναι μεταξύ των νικητών το βράδυ της Κυριακής.

Οι δημοσκοπήσεις συμβάλλουν στην κατανόηση αυτής της ανόδου: Σύμφωνα με έρευνα που διεξήγαγε το ελληνικό ινστιτούτο Kappa Research σε δέκα χώρες της ΕΕ, η κύρια ανησυχία των πολιτών είναι το οικονομικό τους μέλλον. Ο φόβος της οικονομικής αβεβαιότητας είναι ιδιαίτερα έντονος στη Γαλλία και την Ελλάδα. Αυτός ο φόβος συχνά συνοδεύεται από το αίσθημα της κοινωνικής αδικίας και την αγανάκτηση για υψηλές τιμές.

Η μετανάστευση και ο πόλεμος στην Ουκρανία είναι άλλα θέματα που εκφοβίζουν τους πολίτες. Ειδικότερα στην Ανατολική και Βόρεια Ευρώπη, ο πόλεμος της Ρωσίας είναι το κυρίαρχο θέμα, ενώ σε άλλες χώρες είναι το μεταναστευτικό. Στη Γερμανία, το αφήγημα της απώλειας του ελέγχου των συνόρων κυριαρχεί στη δημόσια συζήτηση. Σχεδόν κανένα άλλο θέμα δεν είναι πιο συναισθηματικό, καθώς αφορά ζητήματα εθνικής και πολιτιστικής ταυτότητας.

Συχνά παραβλέπουμε το γεγονός ότι, λόγω της δημογραφικής συρρίκνωσης σε όλα σχεδόν τα κράτη μέλη της ΕΕ, η διαφύλαξη της οικονομικής ευημερίας εξαρτάται από ανθρώπους από άλλα μέρη του κόσμου που θα έρχονται σε εμάς – μόνιμα. Η μεγάλη πρόκληση για τη νέα ηγεσία της ΕΕ θα είναι να διαχειρίζεται αυτή την εισροή και να εξασφαλίζει μια πιο ισορροπημένη κατανομή των αφίξεων.

Όταν πολλοί προειδοποιούν για τον κίνδυνο της ανόδου της Δεξιάς, παραβλέπουν ότι οι δεξιές δυνάμεις είναι διχασμένες μεταξύ τους και ότι υπάρχουν βαθιές διαφορές σε σημαντικά ζητήματα – και όχι μόνο όσον αφορά τον πόλεμο στην Ουκρανία. Η αναμενόμενη άνοδος της δεξιάς αρχικά δεν θα έχει άμεσο αντίκτυπο στις πολιτικές εξελίξεις μετά τις εκλογές.

Η ανεπίσημη συμμαχία συντηρητικών, σοσιαλιστών και φιλελευθέρων θα μοιράσει τις θέσεις-κλειδιά μεταξύ τους. Σε όλες τις σημαντικές θέσεις θα πρέπει να συνηθίσουμε νέα πρόσωπα- μόνο η επανεκλογή της προέδρου της Επιτροπής Ursula von der Leyen φαίνεται αρκετά πιθανή.

Το νέο στην Ευρώπη του 2024 είναι ότι η παραδοσιακή κυριαρχία των Γάλλων και των Γερμανών έχει χάσει τη σημασία της. Ο πρόεδρος της Γαλλίας είναι πολιτικά αποδυναμωμένος και θα βγει από τις εκλογές ως ένας από τους ηττημένους. Ο Γερμανός Όλαφ Σολτς, του οποίου το SPD θα κερδίσει πιθανότατα μόνο το 15% των ψήφων, έχει χάσει την επιρροή του στις Βρυξέλλες λόγω των συνεχιζόμενων διαφωνιών στην κυβέρνηση συνασπισμού στο Βερολίνο.

Οι παρατηρητές αποδίδουν ρόλο-κλειδί για την επόμενη ημέρα στην Ιταλίδα πρωθυπουργό Τζόρτζια Μελόνι. Αν και η ίδια και το κόμμα της ανήκουν στο ακροδεξιό στρατόπεδο, θεωρείται πιθανός εταίρος συνεργασίας για επωνύμους συντηρητικούς. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης έχει περάσει στο προσκήνιο ως γεφυροποιός προς την Ιταλίδα, προωθώντας έτσι τη διεύρυνση της κεντροδεξιάς ομάδας προς την ακροδεξιά.

Αυτός είναι ένας ακόμη λόγος για τον οποίο ο Μητσοτάκης έχει πολλούς φίλους στο Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα (και στους Γερμανούς Χριστιανοδημοκράτες). Αυτή η δημοτικότητα τροφοδοτεί τις φήμες ότι η καριέρα του αρχηγού της Νέας Δημοκρατίας θα μπορούσε ενδεχομένως να συνεχιστεί στην ευρωπαϊκή σκηνή.

Αλλά αυτό είναι το μέλλον: εδώ και τώρα, θα ‘ταν καλό αν ο Έλληνας πρωθυπουργός έκανε περισσότερα για να βελτιώσει την εικόνα της ΕΕ στην Ελλάδα. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του Pew Research Center, η Ελλάδα είναι η μόνη χώρα στην ΕΕ όπου η πλειοψηφία των πολιτών – 53% – έχει αρνητική γνώμη για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Σε πολλά κράτη μέλη της ΕΕ, εν τω μεταξύ, το ποσοστό δημοτικότητας είναι πάνω από εξήντα τοις εκατό.

Η μεγάλη εικόνα παραμένει θετική, και αυτό είναι καθοριστικής σημασίας: η έρευνα δείχνει ότι, παρά τις πολλές επικρίσεις, η εικόνα της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι καλύτερη από ό,τι συχνά περιγράφεται. Οι εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο συνιστούν μια γιορτή της δημοκρατίας, μια παγκοσμίως μοναδική δημοκρατική άσκηση που θα προσδώσει νομιμότητα και νέα ώθηση στο ευρωπαϊκό εγχείρημα.

Ακόμη και στο Ηνωμένο Βασίλειο, το οποίο αποχώρησε από την Ένωση το 2020 μετά από δημοψήφισμα, η πλειοψηφία των πολιτών έχει πλέον θετική γνώμη για την Ένωση. Αυτό αποδεικνύει ότι οι πολίτες της ΕΕ είναι σε καλύτερη μοίρα από εκείνους που δεν έχουν θέση σε αυτή την ευνομούμενη κοινωνία κρατών.

*Ο Δρ. Ρόναλντ Μαινάρντους είναι πολιτικός αναλυτής, σχολιαστής και Κύριος Ερευνητής του ΕΛΙΑΜΕΠ.