Κάλπη-κες Ιστορίες: Η φυσαρμόνικα του Λεωνίδα

Του Θανάση Κρεκούκια

Δεν έχω πάει σε πολλές προεκλογικές ομιλίες. Δεν μου ταίριαζαν ποτέ οι λαοθάλασσες στις πλατείες και τα συνθήματα από την εξέδρα. Όλες κι όλες τέσσερις θυμάμαι. Της ΝΔ και του  ΠΑΣΟΚ το 1981 ήταν από εφηβική περιέργεια. Του ΠΑΣΟΚ το 1985 ήταν για τρελό χαβαλέ μαζί με φίλους. Σε καμία από αυτές δεν ανακατεύτηκα με το πλήθος, παρακολουθούσα διακριτικά από κάποια απόσταση προσπαθώντας να καταλάβω πώς και τί μπορεί να σκέφτονται όλοι όσοι συνωστίζονται κάτω από ένα μπαλκόνι ψάχνοντας τον “σωτήρα” που θα αλλάξει τη ζωή και τη μοίρα τους. Υπάρχει όμως και μια, η τέταρτη προεκλογική ομιλία που έχω δει ζωντανά, που έμεινε ανεξίτηλα χαραγμένη μέσα μου. Όχι στη μνήμη μου, αλλά στην ψυχή μου.

Ευρωεκλογές του 1984. Κεντρική προεκλογική συγκέντρωση του ΚΚΕ Εσωτερικού με ομιλητή τον Λεωνίδα Κύρκο στο Σύνταγμα. Βράδυ Τετάρτης της 13ης Ιουνίου. Αρκετός κόσμος, παλμός, όμορφη ατμόσφαιρα, γελαστά πρόσωπα, διάχυτη αισιοδοξία και αναμονή για τον αρχηγό. Ο οποίος αρχηγός είχε επιλέξει ένα απόσπασμα από την 9η συμφωνία του Μπετόβεν, την Ωδή στη Χαρά, πριν κάνει την εμφάνισή του στην εξέδρα. Ο Κύρκος, εκτός από γλυκύτατος και πολιτισμένος άνθρωπος, είχε και το χάρισμα του λόγου. Αν με ρωτήσετε, ήταν μακράν ο κορυφαίος πολιτικός ρήτορας της μεταπολίτευσης, πιο πάνω ακόμα και από τον ανυπέρβλητο λαοπλάνο Αντρέα.

Ο Κύρκος ήξερε πώς να σε κερδίσει. Ήξερε πώς να κερδίσει πρώτα την προσοχή σου, πολύ πριν από τον ενθουσιασμό σου. Είχε μια έμφυτη ευγένεια στα λόγια του που μπορούσε όμως να την οδηγήσει με εκείνη την υπέροχη χροιά του σε όποιο επίπεδο εκείνος επέλεγε. Σε έπειθε ότι έπρεπε να τον ακούσεις. Και ήταν ο μοναδικός που είχε το ταλέντο να κάνει το πλήθος να μη βγάζει άχνα, προκειμένου να μη χάσει ούτε μια του λέξη. Διέθετε μια μοναδική άνεση αφήγησης, την οποία μετέτρεπε σε σπάνιο πολιτικό λόγο, δομημένο με σαφήνεια, με επιχειρήματα, με πειθώ. Νομίζω πως όσοι τον έχουν ακούσει, μπορούν να καταλάβουν ακριβώς αυτό που περιγράφω.

Εκείνη η ομιλία του ήταν τόσο διδακτική όσο και απολαυστική. Όπως όλες του άλλωστε. Όμως έκρυβε στο τέλος μια στιγμή από εκείνες που αγγίζουν ευαίσθητες χορδές, που κάνουν τις καρδιές να κρατήσουν την ανάσα τους και τις ψυχές να νιώσουν την ιερότητα της μαγείας που εκτυλίσσεται μπροστά τους. Δυο μέρες νωρίτερα, στις 11 Ιουνίου, είχε πεθάνει ο Ενρίκο Μπερλίνγκουερ, ιστορικός ηγέτης του Ιταλικού Κομμουνιστικού Κόμματος. Μόλις ολοκληρώθηκε η ομιλία του, ο Κύρκος ζήτησε από τον κόσμο να αποχαιρετήσει μαζί του τον φίλο του και αμέσως απλώθηκε η απόλυτη σιγή στην πλατεία Συντάγματος. Ο Λεωνίδας έβγαλε από την τσέπη του μια φυσαρμόνικα και άρχισε να παίζει το “επέσατε θύματα αδέρφια εσείς”.

Θα πρέπει να σκεφτώ πολύ για να θυμηθώ άλλη παρόμοια “εκκωφαντική” σιωπή που να έχω ζήσει μέσα σε πλήθος. Ο Κύρκος έπαιζε δακρυσμένος. Η φυσαρμόνικα είχε δακρύσει κι αυτή και μαζί της χιλιάδες μάτια που δεν ήθελαν ποτέ να τελειώσει εκείνη η πολύτιμη, ανεκτίμητη πολιτικά στιγμή. Και τώρα που το γράφω, αλλά και όποτε το σκέφτομαι, ανατριχιάζω. Ήταν ότι πιο όμορφο, πιο δυνατό και πιο αριστερό συναίσθημα έχω βιώσει ποτέ μου. Αληθινό, κρυστάλλινο, ενωτικό, ανθρώπινο. Αυτή η εικόνα από τις βουρκωμένες ψυχές εκείνης της βραδιάς, μαζί με τη μελωδία της φυσαρμόνικας του Λεωνίδα, είναι η μεγαλύτερη πολιτική ελπίδα που έχω κρατήσει μέσα μου. Και δεν θα σβήσει ποτέ.

* Στο βίντεο υπάρχει μόνο το ξεκίνημα της ομιλίας του Λεωνίδα Κύρκου στις 13 Ιουνίου του 1984. Δυστυχώς δεν φτάνει μέχρι το τέλος.