Ποιες πολιτικές δυνάμεις μπορούν και θέλουν να καθαρίσουν την κόπρο του Αυγεία;

Οι άνθρωποι για να ζήσουν χρειάζονται τροφή. Χρειάζονται επίσης μια σειρά από αγαθά είτε για να διατηρήσουν την υγεία τους, είτε για να διασφαλίσουν την ευημερία τους. Καταναλώνουμε λογής αγαθά σε καθημερινή βάση. Όμως η χρήση τους προκαλεί απορρίμματα, τα οποία θα πρέπει κατόπιν να επεξεργαστούν κατάλληλα.

Ωστόσο, για ποια διαχείριση αποβλήτων μιλάμε στην Ελλάδα του 2023;

Ο καφέ κάδος, ο κάδος στον οποίο πρέπει να βάζουμε μόνο οργανικά απορρίμματα με σκοπό την κομποστοποίηση σε ειδικές μονάδες, δεν λειτουργεί και γεμίζει με ό,τι μπορεί κανείς να φανταστεί. Έτσι σχεδόν το σύνολο του περιεχόμενου του καφέ κάδου καταλήγει στις χωματερές. Στην ανακύκλωση δεν τα πάμε πολύ καλύτερα. Σχεδόν το 40 με 50% του μπλε κάδου, του κάδου δηλαδή στον οποίο πρέπει να βάζουμε απορρίμματα συσκευασίας, είναι μη ανακυκλώσιμα υλικά, όπως υπολείμματα τροφής, ρούχα, μικροέπιπλα, ακόμα και μπάζα. Η άλλη μέθοδος διαχείρισης των αποβλήτων συσκευασίας, τα λεγόμενα σπιτάκια ανακύκλωσης, άλλες φορές λειτουργεί, άλλοτε όχι, και σε κάθε περίπτωση, όπως είχε επισημανθεί παλιότερα από την αρμόδια υπηρεσία του Ελληνικού Οργανισμού Ανακύκλωσης, δεν είναι αρκετή για να βελτιωθεί η ανακύκλωση.

Ουραγοί στην ανακύκλωση

Η Ελλάδα παραμένει ουραγός στην ανακύκλωση σε όλη την ΕΕ. Μόλις το 20% των απορριμμάτων ανακυκλώνεται, ενώ το υπόλοιπο καταλήγει σε ταφή και ένα μικρό ποσοστό σε αποτέφρωση. Η κατάσταση επιδεινώνεται εξαιτίας των λογής παρανομιών που συμβαίνουν στον χώρο της διαχείρισης σκουπιδιών. Πόσοι γνωρίζουν ότι ακόμα και σήμερα η Ελλάδα καταβάλλει πρόστιμα στην ΕΕ για παράνομες χωματερές που εξακολουθούν να λειτουργούν σε αρκετά σημεία της χώρας, μια ωρολογιακή βόμβα για το περιβάλλον και τη δημόσια υγεία;

Το τελευταίο διάστημα γινόμαστε μάρτυρες πολλών διεργασιών στον χώρο των απορριμμάτων. Το 2020 εκδόθηκε από την κυβέρνηση το Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων και ο νόμος για τα πλαστικά μιας χρήσης, το 2021 εκδόθηκε ένας νέος νόμος για την ανακύκλωση. Αρκούν αυτά; Βαδίζουμε προς τη σωστή κατεύθυνση; Η απάντηση είναι αρνητική. Δυστυχώς, η Ελλάδα τα πάει καλά στις εξαγγελίες και σε επικοινωνιακές φιοριτούρες, όμως τα πηγαίνει πολύ άσχημα στην εφαρμογή ουσιαστικών πολιτικών. Τα απορρίμματα δεν θα μπορούσαν να είναι εξαίρεση.

Σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, όλα τα κράτη μέλη έχουν συμφωνήσει πως θα πρέπει να ακολουθούν την ιεραρχία διαχείρισης αποβλήτων, όπου η έμφαση θα δίνεται στα ανώτερα στάδια (πρόληψη, ελαχιστοποίηση, επαναχρησιμοποίηση, ανακύκλωση) και σταδιακά θα εγκαταλείπουμε τα κατώτερα στάδια (ταφή και καύση). Παρότι η Ελλάδα θεωρητικά έχει υιοθετήσει τους στόχους της ΕΕ για την ανακύκλωση και την εκτροπή από την ταφή, στην πράξη εξακολουθεί να διακατέχεται από μια ανεξήγητη προσκόλληση στα κατώτερα στάδια της ιεραρχίας. Η νέα αγάπη της Πολιτείας ακούει στο όνομα «καύση απορριμμάτων» και αν γίνουν πράξη όσα προγραμματίζονται (δημιουργία δεκάδων μονάδων μηχανικής επεξεργασίας απορριμμάτων που ουσιαστικά θα παράγουν κυρίως απορριμματογενές καύσιμο και τουλάχιστον τεσσάρων μονάδων καύσης απορριμμάτων), τότε έως το τέλος της δεκαετίας που διανύουμε η καύση θα έχει καταστεί η βασική μέθοδος διαχείρισης των σκουπιδιών μας.

Όμως, η ΕΕ έχει κάνει σαφές πως δεν πρόκειται να χρηματοδοτήσει τέτοιες επενδύσεις με ευρωπαϊκά κονδύλια. Έχει επίσης εγκαίρως προειδοποιήσει την Ελλάδα να αποφύγει τη δημιουργία πλεονασματικών (δηλαδή αχρείαστων) υποδομών στα κατώτερα στάδια διαχείρισης. Έχει επίσης ενημερώσει χώρες όπως η Ελλάδα να αποφύγουν να δώσουν βάρος στην καύση των σκουπιδιών κι αντίθετα να εστιάσουν στην πρόληψη και την κυκλική χρήση των αποβλήτων. Μάλιστα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το τελευταίο διάστημα, έχοντας προφανώς απαυδήσει με τα όσα τραγελαφικά και σκανδαλώδη συμβαίνουν στη διαχείριση των αποβλήτων, έχει αποστείλει στην Ελληνική κυβέρνηση σειρά επιστολών με τις οποίες παγώνει χρηματοδοτήσεις και εγείρει σοβαρές ενστάσεις για την κατεύθυνση κονδυλίων σε προβληματικές επενδύσεις.

Στο WWF Ελλάς θεωρούμε πως τα όσα διαδραματίζονται στη διαχείριση των αστικών αποβλήτων όχι μόνο συντελούν στην αποτυχία επίτευξης των ευρωπαϊκών στόχων, αλλά συνάμα απειλούν να παγιδεύσουν τη χώρα σε ένα παρωχημένο μοντέλο διαχείρισης σκουπιδιών, χάνοντας με αυτόν τον τρόπο το τρένο που οδηγεί στην κυκλική οικονομία.

Η Ελλάδα χρειάζεται να αλλάξει άμεσα ρότα.

• Να δώσει ύψιστη προτεραιότητα στην πρόληψη παραγωγής αποβλήτων, θεσμοθετώντας σειρά κινήτρων και αντικινήτρων, αλλά και προβαίνοντας σε διαδικασίες κατάρτισης όλων των συμβαλλόμενων στην αλυσίδα αξίας, περιλαμβανομένων των πολιτών.

• Να εστιάσει στην αποτελεσματική χωριστή διαλογή στην πηγή, με υλοποίηση όπου είναι δυνατό της διαλογής πόρτα-πόρτα, με προτυποποίηση των διαδικασιών συλλογής, με κατάρτιση των δημοτικών αρχών, με άμεση εφαρμογή του «πληρώνω όσο πετάω», με ενσωμάτωση της άτυπης ανακύκλωσης.

• Να κάνει πράξη την αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει», δημιουργώντας αποδοτικά και διαφανή συστήματα διευρυμένης ευθύνης παραγωγού, με αυστηρό έλεγχο και βελτίωση των υφιστάμενων σχημάτων εναλλακτικής διαχείρισης και τάχιστη θέσπιση νέων συστημάτων, αποφεύγοντας τις πολλές αμαρτίες του παρελθόντος.

• Να επιβάλλει κανόνες διαφάνειας και λογοδοσίας, με αυστηρούς ελέγχους σε όλους τους συντελεστές της διαχείρισης αποβλήτων.

• Να κάνει την μετάβαση στην κυκλική οικονομία, στοίχημα και στόχο για όλους τους Έλληνες, προχωρώντας σε συντονισμένες ενέργειες ενημέρωσης, εκπαίδευσης και πραγματικής συμμετοχής πολιτών και μαθητών.

Γνωρίζουμε πως όλα αυτά δεν μπορούν να συμβούν σε μια νύχτα και γνωρίζουμε πως απαιτείται χρόνος προκειμένου έως το 2035 να απορρίπτουμε σε χώρους υγειονομικής ταφής υπολειμμάτων λιγότερο από το 10% των αστικών αποβλήτων. Γνωρίζουμε επίσης, πως για να φτάσουμε σε 12 χρόνια από τώρα σε ένα κυκλικό μοντέλο διαχείρισης θα πρέπει να μπουν άμεσα νέες, στέρεες βάσεις. Απαιτούνται συνεκτικές πολιτικές, που δεν θα αλλάζουν ανάλογα με τα οικονομικά συμφέροντα των λογής «επενδυτών».

Με τις εθνικές εκλογές να είναι μια ανάσα μακριά και τις συνέπειες της κλιματικής κρίσης να είναι ήδη εμφανείς στην καθημερινότητά μας, η δημόσια συζήτηση για την ουσιαστική προστασία της φύσης και κατ’ επέκταση της ίδιας μας της ζωής, πρέπει να ξεκινήσει άμεσα. Απαιτούνται οραματιστές ηγέτες που θα τολμήσουν να συγκρουστούν με το υφιστάμενο μοντέλο διαχείρισης αποβλήτων, που παράγει μόνο παθογένειες, ατασθαλίες, σκάνδαλα, αλλά και να τοποθετήσουν γενικά το θέμα «περιβάλλον» ψηλά στην ατζέντα. Υπάρχουν, όμως, πολιτικές δυνάμεις στον τόπο πρόθυμες να καθαρίσουν, κυριολεκτικά και μεταφορικά, την κόπρο του Αυγεία;

Ελπίζουμε η επόμενη μέρα των εκλογών να μας βρει με ένα οργανωμένο σχέδιο που θα προάγει την ανάπτυξη, μέσα από βιώσιμα μοντέλα που θωρακίζουν τον φυσικό μας πλούτο, το οποίο στη συνέχεια θα υλοποιηθεί με συνέπεια.

*Ο Αχιλλέας Πληθάρας είναι υπεύθυνος προγραμμάτων μείωσης αποτυπώματος, WWF Ελλάς

Ακολουθήστε το News 24/7 στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις