1821, 1922, 2023: μια χώρα σε κίνηση

Διπλό δίκαιο του εδάφους

Το 1992 ένας (από τους πολλούς) δεκαοχτάχρονος Αλβανός διέσχιζε πεζός τα ελληνοαλβανικά σύνορα και ήρθε στην Ελλάδα. Το 1997 γεννήθηκε η πρώτη του κόρη που μεγάλωσε σε μια ελληνική πόλη. Η κοπέλα αυτή, το 2023 γέννησε ένα αγόρι, το εγγόνι του μετανάστη.

Το παιδί αυτό, με τη γέννηση του, απέκτησε  αυτοδικαίως και υποχρεωτικά την ελληνική ιθαγένεια — όπως το οποιοδήποτε τέκνο Έλληνα ή Ελληνίδας. Και να μην ήθελε δηλαδή, δεν θα μπορούσε να το αποφύγει. Έτσι ορίζει ο νόμος, το λεγόμενο «διπλό δίκαιο του εδάφους», που ισχύει στη χώρα μας από το 2010.  Ο νομοθέτης προβλέπει πλέον, και ευτυχώς, ότι τρεις γενιές στην επικράτεια είναι ικανό τεκμήριο προκειμένου οι αλλοδαποί να εξομοιώνονται απολύτως με οποιοδήποτε τέκνο Έλληνα.

Επί κυβερνήσεως Γιώργου Παπανδρέου, ένα μήνα πριν το πρώτο Μνημόνιο που άλλαξε δραστικά τη ζωή της Ελλάδας προς το χειρότερο, ψηφίστηκε νόμος  που προέβλεπε ότι τα παιδιά των αλλοδαπών που γεννήθηκαν στη χώρα θα αποκτούν υποχρεωτικά την ιδιότητα του Έλληνα πολίτη.  Προσοχή: των αλλοδαπών που γεννήθηκαν στη χώρα. Δηλαδή τα εγγόνια των καθαυτού μεταναστών. Αυτό σημαίνει ότι εφεξής όσα παιδιά γεννιούνται στη χώρα, ανεξάρτητα  με το αν οι γονείς τους κατάφεραν να αποκτήσουν την ελληνική ιθαγένεια, θα γίνονται Έλληνες πολίτες.

Όση ταλαιπωρία λοιπόν κι αν πέρασαν ή ακόμη περνούν οι άνθρωποι αυτοί, όσο κι αν προσπαθεί ο κάθε Βορίδης να τους δυσκολέψει τις εξετάσεις πολιτογράφησης ζητώντας τους να γνωρίζουν αυτά που ούτε ο ίδιος ξέρει, τα παιδιά ή τα εγγόνια τους θα γίνουν υποχρεωτικά Έλληνες.

Ευτυχώς. Όχι μόνο για τα ίδια, αλλά και για την Ελλάδα. 

Η ακατάβλητη ορμή των πληθυσμιακών μετακινήσεων

Οι μετακινήσεις των πληθυσμών έχουν τέτοια δύναμη, τέτοια ορμή που αργά ή γρήγορα κατατροπώνουν τις πολιτικές ελέγχου και καταστολής που επινοούν οι εφήμεροι διαχειριστές της διοίκησης. Τις ευτελίζουν.

Τι κι αν οι Μωραΐτες αυτοχθονιστές έκαναν ό,τι περνούσε απ΄το χέρι τους για να μην αναλάβουν αξιώματα οι ετερόχθονες Έλληνες το 1844; Αφού οι άνθρωποι είχαν εγκατασταθεί στη χώρα, κάποια στιγμή θα αποκτούσαν πρόσβαση και στα οφίκια της – όπως και έγινε.

Τι κι αν οι αντιβενιζελικές εφημερίδες βυσσοδομούσαν με μανία εναντίον των προσφύγων του 1922; Αφού οι άνθρωποι ήρθαν στη χώρα κι έμειναν, τι θα γίνονταν; Κι ας έγραφε ο Γεώργιος Βλάχος ότι «το σύμβολον της Παλαιάς Ελλάδος εκπορθείται από την προσφυγικήν αγέλην», και ότι η Αθήνα έπαυσε να είναι πλέον η πόλη μόνον των «καθαρών Ελλήνων αλλά και των προσφύγων» (Καθημερινή, 16.7.1928). Οι πρόσφυγες του 1922 ενσωματώθηκαν χάρη σε μια γιγάντια κρατική προσπάθεια, που πραγματοποιήθηκε παρά τις λυσσαλέες αντιδράσεις και τον ανοιχτό ρατσισμό τμήματος της «γηγενούς» κοινωνίας.  

Πάνε όμως αυτά! Ξεχάστηκαν.

Ο Εμφύλιος ορίζει τη νέα τομή εντός του έθνους. Οι νικητές του Εμφυλίου τελικά αναγκάστηκαν να δεχθούνε τον επαναπατρισμό των πολιτικών προσφύγων στη Μεταπολίτευση. Δεν το πολυχάρηκαν αλλά συμβιβάστηκαν. Το ΠΑΣΟΚ το 1982 πανηγυρικά θεσμοποιεί μια πρακτική που είχε ήδη ξεκινήσει αρκετά χρόνια πίσω.

Δέκα χρόνια αργότερα, νομοθετείται η απαγόρευση της μετανάστευσης προς την Ελλάδα, με τον νόμο 1975. Πραγματικά, είναι τόσο ειρωνικό αν το καλοσκεφτεί κανείς: η Νέα Δημοκρατία του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη το 1991 φτιάχνει νόμο που καθιστά παράνομη την είσοδο αλλοδαπών στην Ελλάδα. Και τι έγινε; Δέκα χρόνια αργότερα, στην απογραφή του 2001 στην Ελλάδα καταγράφονται κάτι λιγότερο από ένα εκατομμύριο αλλοδαποί με πλειοψηφία από την Αλβανία.  Η ιστορία, πανούργα, εκδικείται. Φοβερό: να απαγορεύεις τη μετανάστευση για να βρεθείς 10 τοις εκατό του πληθυσμού ξένους μέσα σε δέκα χρόνια. Bingo!

Σήμερα είναι οι γεννήσεις των μεταναστών που συγκρατούν στοιχειωδώς την Ελλάδα από δημογραφική κατάρρευση. Κατά το 2009-2020, ο πληθυσμός των αλλοδαπών που ζει στη χώρα είχε 150 χιλιάδες περισσότερες γεννήσεις από θανάτους, ενώ στην κατηγορία των γηγενών Ελλήνων οι θάνατοι ήταν κατά 400 χιλιάδες περισσότεροι από τις γεννήσεις. Ο πληθυσμός στην Ελλάδα θα είχε μειωθεί  κατά μισό σχεδόν εκατομμύριο αν η χώρα μας κατοικούνταν μόνο από τους «γηγενείς».

Το 2023, για πρώτη φορά στην ιστορία της, η Ελλάδα βλέπει μειωμένο τον πληθυσμό της για 250 χιλιάδες (κατά τα αποτελέσματα της απογραφής του 2021). Κι όμως, λίγοι τολμούν να αναγνωρίσουν ότι οι μετακινήσεις των πληθυσμών προς τη χώρα είναι η μόνη ρεαλιστική διέξοδος αντιμετώπισης της πληθυσμιακής αποστέωσης.

Η χώρα δεν έχει εργάτες και οι Έλληνες (και λοιποί Ευρωπαίοι) πληρώνουν να κρατάμε τους μετανάστες σε «κέντρα υποδοχής» στην απόλυτη ματαιότητα. Έτσι, για να έχει να λέει ο πρωθυπουργός ότι «η Ελλάδα είναι ασπίδα της Ευρώπης» διά της «αναχαίτησης» των εισβολών φτωχών. Τη λέξη αυτήν (“interception”) τη χρησιμοποίησε στην περιβόητη πλέον συνέντευξή του στην Ολλανδέζα δημοσιογράφο στην οποία επέμενε ότι η γυναίκα δεν έχει πάει στη Σάμο.

Λες κι είναι τόσο δύσκολο να πάει κανείς στη Σάμο…

Η Ελλάδα είναι μια χώρα σε κίνηση

Η Ελλάδα είναι μια χώρα σε κίνηση. Και δεν μπορεί να γλιτώσει από αυτό. Όπως το παρελθόν της, έτσι και το μέλλον της είναι συνυφασμένο με τις μετακινήσεις πληθυσμών. Ελλήνων και μη. Έλληνες φεύγουν, ξένοι έρχονται, Έλληνες επιστρέφουν, ξένοι φεύγουν. Κάποιοι Έλληνες που φεύγουν θα γίνουν Αμερικάνοι, Γάλλοι, Αυστραλοί και ό,τι άλλο. Όπως έγιναν και συνεχίζουν. Όπως και κάποιοι Αλβανοί, Βούλγαροι, Ρώσοι που έρχονται γίνονται κι αυτοί Έλληνες και πάει λέγοντας.

Το έθνος «αλλοιώνεται», ακούμε συχνά. Ευτυχώς! Έτσι μακροημερεύει  και δυναμώνει, κι ας παλεύουν μανιασμένα οι φυλετιστές να το κρατήσουν μόνο και καθαρό. Ποιος να έλεγε στον Κολοκοτρώνη και τον Κοραή, ότι ο επιδραστικότερος Έλληνας, 200 χρόνια αργότερα, θα ήταν ένας μαύρος μπασκετμπολίστας ύψους 2,13 με γονείς από τη Νιγηρία…

Τα εγγόνια όλων των μεταναστών στην Ελλάδα γίνονται πλέον ελληνόπουλα με τη γέννησή τους. Και αυτό είναι η μεγάλη παρακαταθήκη σε μακρά διάρκεια του νόμου 3838 που άλλαξε το δίκαιο της ελληνικής ιθαγένειας. Το ερώτημα που μένει σήμερα, είναι πόσο πρέπει να ταλαιπωρηθούν οι πρόγονοί τους προκειμένου να αποκτήσουν μια ισότιμη θέση στην ελληνική κοινωνία.

Και, ασφαλώς, δεν πρέπει με τίποτε. Κανέναν δεν βοηθάει να ταλαιπωρούνται οι άνθρωποι. Μόνο κάτι δηλητηριασμένα μυαλά που νομίζουν ότι έτσι στέλνουν κάποιο νοσηρό μήνυμα αποτροπής. Ένα μήνυμα που όχι απλώς ευτελίζει την ανθρώπινη αξιοπρέπεια αλλά δυναμιτίζει την κοινωνική συνοχή. 

Αυτό είναι το επίδικο και εκεί χωρίζουν οι δρόμοι μας από την παράταξη που κυβερνά αυτόν τον τόπο.

Όπως παλιότερα.

Καλή χρονιά.

Ο Δημήτρης Χριστόπουλος είναι Κοσμήτορας Σχολής Πολιτικών Επιστημών, Καθηγητής Πολιτειολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου

Άρθρα σημαντικών προσωπικοτήτων που μοιράζονται σκέψεις και απόψεις για την Ελλάδα και τη θέση της στο μέλλον. Ανακαλύψτε περισσότερα στο αφιέρωμα “2023: Η Ελλάδα Στο Μέλλον”