Ακαδημία Πλάτωνος: Aπο την εγκατάλειψη στην προβληματική ανάπλαση

Το πάρκο της Ακαδημίας Πλάτωνος, με έκταση περίπου 130 στρεμμάτων, είναι ο μεγαλύτερος πνεύμονας πρασίνου στο υποβαθμισμένο 4ο Διαμέρισμα του Δήμου Αθηναίων.

Το 4ο Διαμέρισμα έχει τη 2η χειρότερη αναλογία πρασίνου/κάτοικο στο Δήμο και μια από τις χειρότερες σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

Το πάρκο έχει διττό χαρακτήρα: είναι κηρυγμένος αρχαιολογικός χώρος και ταυτοχρόνως χώρος περιπάτου και ψυχαγωγίας, όχι μόνο της γειτονιάς, αλλά και υπερτοπικού χαρακτήρα.

Το μοναδικό αυτό πάρκο είναι παραμελημένο πολλά χρόνια, με εμφανή τα σημάδια της εγκατάλειψης ακόμα και σ’ αυτούς που το επισκέπτονται για πρώτη φορά.

Η κεντρική είσοδος από την Τριπόλεως και Μοναστηρίου είναι μονίμως ένα λασπότοπος, ανεξαρτήτως εάν έχει βρέξει ή όχι. Στις έντονες φθινοπωρινές μπόρες η περιοχή μετατρέπεται σε λίμνη και τα αυτοκίνητα πλέουν σαν βάρκες. Το αποχετευτικό σύστημα και η απορροή ομβρίων στη γειτονιά είναι διαρκές και ανεκπλήρωτο αίτημα των κατοίκων. Το πάρκο πλημμυρίζει και γίνεται απροσπέλαστο.

Ο αστικός εξοπλισμός είναι υποτυπώδης και φθαρμένος, τα δένδρα αφρόντιστα, 50 από αυτά είναι ξερά και αρκετά κομμένα, μηχανάκια διασχίζουν τα μονοπάτια του πάρκου για να κόψουν δρόμο στην περιοχή, το γηπεδάκι του μπάσκετ σε άθλια κατάσταση. Το υποτυπώδες Ψηφιακό Μουσείο της Ακαδημίας Πλάτωνος που ανήκει στον ΟΠΑΝΔΑ , έχει σπασμένα τζάμια καλυμμένα με κόντρα πλακέ και τα tags στη πρόσοψή του δίνουν την εικόνα ενός εγκαταλειμμένου κτηρίου που μάλλον δεν λειτουργεί.

Εξίσου απογοητευτική είναι η εικόνα του χώρου που περιβάλλει το πάρκο προς τη Λεωφόρο Αθηνών. Η περιοχή είναι χαρακτηρισμένη ΒΙΟ.ΠΑ (Βιοτεχνικό Πάρκο) με πλήθος εγκαταλειμμένα κτήρια, συνεργεία και βιοτεχνίες που γειτνιάζουν με τον Αρχαιολογικό χώρο.

Το πιο σημαντικό είναι το πενταόροφο κτήριο Σταματάκη, στην είσοδο του αρχαιολογικού χώρου από την οδό Διονύσου, και το οικόπεδο ιδιοκτησίας Reds ΑΕ, έκτασης περίπου 8 στρεμμάτων. Το οικόπεδο REDS εχει κηρυχθεί απαλλοτριωτέο από το ΥΠΠΟ για λόγους ανάδειξης και προστασίας του αρχαιολογικού χώρου της Ακαδημίας Πλάτωνος, καθώς και της υποστηρικτικής λειτουργίας και των αναγκών του σχεδιαζόμενου Αρχαιολογικού Μουσείου των Αθηνών.

Σύμφωνα με την προκήρυξη του Αρχιτεκτονικού Διαγωνισμού που διενεργήθηκε από την εταιρεία ΑΝΑΠΛΑΣΗ Α.Ε του Δήμου Αθηναίων, στον υπόγειο χώρο του ακινήτου προβλέπεται η κατασκευή χώρου στάθμευσης του Μουσείου και ο υπέργειος χώρος του θα περιλαμβάνει γήπεδα ποδοσφαίρου και μπάσκετ, αλλά και χώρο στάσης λεωφορείων. Ο σχεδιασμός είναι απολύτως ανορθολογικός και η σπατάλη πολύτιμου χώρου σκανδαλώδης, εκτός κι αν υπάρχουν άλλα σχέδια για το μέλλον.

Η διοίκηση Μπακογιάννη σε συνεργασία με την ΥΠΠΟ Λίνα Μενδώνη εξήγγειλαν την κατασκευή ενός θηριώδους Αρχαιολογικού Μουσείου της Αθήνας, εμβαδού 15 στρεμμάτων, σε περιβάλλοντα χώρο 30 στρεμμάτων. Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι το Πάρκο θα μικρύνει κατά 25%, χάνοντας ζωτικές λειτουργίες από την καθημερινή χρήση του.
Εξαιτίας της συνολικής ανάπλασης του χώρου και των αρχαιολογικών ανασκαφών, πολλά δένδρα θα κοπούν και σύμφωνα με την προγραμματική σύμβαση του ΥΠΠΟ με την απερχόμενη Δημοτική Αρχή Μπακογιάννη θα φυτευθούν ισόποσα άλλα. Αλλά το πρόβλημα δεν είναι λογιστικό. Ένα μεγάλο δένδρο 30 χρονών δεν είναι το ίδιο με ένα νεαρό δενδρύλλιο. Έτσι το έλλειμμα στο ισοζύγιο πρασίνου θα είναι σημαντικό.

Καταθέτω μια σειρά από προτάσεις, προϊόν συλλογικής επεξεργασίας με φιλους-ες αρχαιολόγους, για μια εναλλακτική ανάπτυξη του Πάρκου της Ακαδημίας Πλάτωνος:

1. Κατάργηση του σχεδίου για τη δημιουργία Αρχαιολογικού Μουσείου Αθηνών εντός του πάρκου. Η τεράστια έκταση των 30 στρεμμάτων που θα καταλάβει το Μουσείο θα αλλοιώσει καθοριστικά τη φυσιογνωμία του Πάρκου μέσα στην καρδιά του. Αντί αυτής της Φαραωνικής κατασκευής και τσιμεντοποίησης του χώρου, προτείνουμε στα 8 στρέμματα του οικοπέδου ιδιοκτησίας REDS ΑΕ να αναγερθεί ένα Κέντρο Μελετών Ανθρωπιστικών Σπουδών, διεθνούς ακτινοβολίας, με αμφιθέατρο, βιβλιοθήκες, με χώρους φιλοξενίας φοιτητών και ακαδημαϊκών, όπου θα διοργανώνονται παγκόσμια συνέδρια με τη συμμετοχή κορυφαίων πανεπιστήμιων και επιστημόνων.

Μια εκδοχή αυτού που ο Αριστόφρων, ο οποίος τη δεκαετία του 1930 αγόρασε 58 ακίνητα για να διενεργήσει ανασκαφικές έρευνες, τα οποία αποτελούν σήμερα τον πυρήνα της έκτασης του πάρκου οραματίστηκε ως «Κοινόν των Ακαδημιών». Το απολύτως απαραίτητο για την Ιστορία της πόλης των Αθηνών Αρχαιολογικό Μουσείο, μπορεί να χωροθετηθεί στο αμαξοστάσιο των τρόλεϋ, Ερμού και Πειραιώς, πολύ κοντά στο μετρό Κεραμεικός και με εύκολη συγκοινωνιακή πρόσβαση. Ετσι η περιήγηση στα Μουσεία θα ξεκινάει με το Μουσείο της Ακρόπολης, της αρχαίας Αγοράς, του Κεραμεικού και θα καταλήγει στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας, δημιουργώντας την απαραίτητη Ιστορική και μουσειολογική ενότητα κατά μήκος του πεζοδρόμου της Διονυσίου Αρεοπαγίτου.

2. Αποχαρακτηρισμός της περιοχής από το Πάρκο μέχρι την Λεωφόρο Αθηνών ως ΒΙΟ.ΠΑ (Βιοτεχνικό Παρκο), πρόγραμμα απαλλοτριώσεων των όμορων στο πάρκο εγκαταλειμμένων κτηρίων, κατεδάφιση τους και προσάρτηση τους στο χώρο.

3. Κατάργηση της οδού Δράκοντος, μέρους της οδού Μοναστηρίου και ενοποίηση των 3 τμημάτων του χώρου (προβλέπεται στην προγραμματική σύμβαση ΥΠΠΟ-Δήμου Αθηναίων).

4. Ουσιαστική διαβούλευση με τους κατοίκους της γειτονιάς και ενημέρωση τους βήμα προς βήμα, από τη νέα Δημοτική Αρχή και την Εφορία Αρχαιοτήτων για τις αλλαγές που θα βελτιώσουν το χώρο και θα διατηρήσουν το χαρακτήρα του πάρκου.

5. Προκήρυξη διεθνών αρχιτεκτονικών διαγωνισμών για το «Κοινόν των Ακαδημιών» και την αναμόρφωση του Αρχαιολογικού Πάρκου, με στόχο τη διατήρηση του διττού χαρακτήρα του: Αρχαιολογικό Άλσος και Πάρκο γειτονιάς.

6. Ενοποίηση των αρχαιολογικών σκαμμάτων , διενέργεια ανασκαφικής έρευνας και περιβαλλοντική μελέτη για να ενισχυθεί το ισοζύγιο πρασίνου.

7. Εκτεταμένες φυτεύσεις, απομάκρυνση των ξερών και κομμένων δένδρων, αποκατάσταση του φθαρμένου αστικού εξοπλισμού. Φωτισμός, διαμόρφωση εισόδων που θα εμποδίζουν την κυκλοφορία μηχανών, ακόμα και η είσοδος αυτοκινήτων.

8. Απομάκρυνση όλων των αθλητικών εγκαταστάσεων και μεταφορά τους στο απαλλοτριωμένο από το Δήμο Αθηναίων οικόπεδο 10 στρεμμάτων, γνωστό ως Λαχανόκηποι, σε απόσταση 300 μέτρων από το Πάρκο, με μέτωπο στη Λεν ορμάν. Εκεί μπορούν να φτιαχτούν γήπεδο ποδοσφαίρου με λυόμενες κερκίδες, αποδυτήρια και τουαλέτες, 2 ανοιχτά γηπεδάκια μπάσκετ, πίστα skateboard και ένα μικρό πάρκο κυκλοφοριακής αγωγής για παιδιά. Το αθλητικό συγκρότημα θα έχει συνάφεια με το κολυμβητήριο στην απέναντι πλευρά της Λένορμαν και θα δημιουργήσουν έναν ενιαίο αθλητικό χώρο με εύκολη συγκοινωνιακή πρόσβαση και υπερτοπικό χαρακτήρα.

9. Δημιουργία εκπαιδευτικού περιβαλλοντικού πάρκου για μαθητές εντός του Αρχαιολογικού Άλσους.

10. Αντικατάσταση του απαράδεκτου ανοιχτού θεάτρου με τις προκάτ εξέδρες, με ένα καλαίσθητο θέατρο, χωρητικότητας 200-300 θεατών, με ελαφριά και λυόμενη κατασκευή, τόσο στις εξέδρες όσο και στη σκηνή, σαν μια μικρογραφία του θεάτρου του Λυκαβηττού. Η υποδομή αυτή θα ενισχύσει τις πολιτιστικές δράσεις στο Πάρκο, με μουσικές συναυλίες, θεατρικές παραστάσεις, προβολές ταινιών, διαλέξεις, παρουσιάσεις βιβλίων και φιλοξενία εθιμικών δρώμενων.

11. Τέλος την πεζοδρόμηση της οδού Τριπόλεως, μεγάλο μέρος της οποίας είναι ήπιας κυκλοφορίας, που συνδέει το Λόφο του Ιππίου Κολωνού με το Άλσος της Ακαδημίας Πλάτωνος. Θα δημιουργήσει μια χωρική, ιστορική και φαντασιακή ενότητα, συνδέοντας το Λόφο της Τραγωδίας και στο Άλσος της Φιλοσοφίας.Ο συνολικός σχεδιασμός και όλες οι παρεμβάσεις που θα πραγματοποιηθούν, πρέπει υποχρεωτικά να υπακούν στις σύγχρονες πρακτικές για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης, της βιοκλιματικής κατασκευής των κτηρίων, της σημαντικής ενίσχυσης του υπάρχοντος πρασίνου και της εκτεταμένης συμμετοχικής διαβούλευσης των πολιτών. Ιδού πεδίον δόξης λαμπρόν για τη νέα Δημοτική Αρχή.

*Ο Κυριάκος Αγγελάκος, είναι σκηνοθέτης και Δημοτικός Σύμβουλος του Δήμου Αθηναίων με την Ανοιχτή Πόλη.