Απληστία και εξουσία: Ο συνδυασμός που κάποιες φορές οδηγεί στην φυλακή

Ιχνηλατώντας τις βαθύτερες, ψυχολογικές αιτίες των φαινομένων διαφθοράς στο δημόσιο βίο και ιδιαίτερα αυτά που έχουν ως πρωταγωνιστές πολιτικούς με αναμφισβήτητη ισχύ, απευθυνθήκαμε στον Αχιλλέα Οικονόμου, ψυχίατρο-ψυχοθεραπευτή ο οποίος χωρίς να πλατιάσει εντοπίζει κάποιους από τους λόγους που έχουν μία συνισταμένη: τον παράγοντα εξουσία.

Γιατί συχνά οι άνθρωποι της εξουσίας, ενώ έχουν συγκεκριμένη και μεγάλη ισχύ, γίνονται επιρρεπείς στη διαφθορά;

Οι αιτίες μπορεί να είναι ποικίλες. Οι συμπεριφορές μας είναι δυνατό να επηρεάζονται από τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας μας, αλλά και από το συγκεκριμένο πλαίσιο στο οποίο καλούμαστε να λειτουργήσουμε. Οι ευάλωτες σε τέτοιες συμπεριφορές προσωπικότητες θα επηρεαστούν περισσότερο. Έτσι, αν το πλαίσιο εξουσίας έχει «άγραφους κανόνες» του τύπου «όλοι τα κάνουν» και ταυτόχρονα δεν υπάρχουν ελεγκτικοί και τιμωρητικοί κανόνες, η διαφθορά εμφανίζεται συχνότερα.

Μήπως το φαινόμενο έχει να κάνει και μία “εκ φύσεως” τάση του ανθρώπου να αποζητά πάντα το κάτι παραπάνω και η δίψα του να παραμένει ακόρεστη;

Η τάση του ανθρώπου να ζητά συνέχεια το κάτι παραπάνω είναι εγγενές χαρακτηριστικό και εντελώς απαραίτητη για την πρόοδο και τον ταχύτερο κοινωνικό βηματισμό. Στη συγκεκριμένη περίπτωση προφανώς αναφέρεστε στο φαινόμενο της απληστίας, το οποίο καταγράφεται και ως ένα από τα 7 θανάσιμα αμαρτήματα. Η γραμμή μεταξύ της ατομικής προόδου και της απληστίας είναι πολλές φορές δυσδιάκριτη, ιδίως όταν αναφερόμαστε σε προσωπικές φιλοδοξίες και η εξουσία με τα δυναμικά της κάνει τη διάκριση αυτή δυσκολότερη.

Ποιο θα μπορούσε να είναι το ψυχολογικό προφίλ του πολιτικού που κατά το κοινώς λεγόμενο “βάζει το δάχτυλο στο μέλι”;

Οι άνθρωποι είναι δυνατό να εμφανίζουν παραβατικές συμπεριφορινές για πολλούς λόγους. Μία ψυχιατρική προσέγγιση αναφέρει ότι ορισμένοι πιθανώς να έχουν αντικοινωνικά στοιχεία στην προσωπικότητά τους, με χαρακτηριστικά την έλλειψη αναστολών, τύψεων, αλλά και υποτίμηση των συνεπειών των πράξεών τους. Για να είναι ασφαλείς όμως τέτοιες προσεγγίσεις πρέπει να είναι εξατομικευμένες.

Παίζουν ρόλο πιστεύετε τα βιώματα, η μόρφωση αλλά και το περιβάλλον κάτω από το οποίο μεγάλωσε;

Βεβαίως, όπως ακριβώς επηρεάζουν τον καθένα από εμάς στο πλαίσιο των ατομικών και κοινωνικών μας συμπεριφορών.

Η αλαζονεία των κρατούντων είναι ένα φαινόμενο που έχει να κάνει με τη φύση του ανθρώπου ή με τις εκάστοτε κοινωνικοπολιτικές συνθήκες;

Δεν είναι τυχαία η λαϊκή ρήση που λέει ότι «αν θες να δεις τον πραγματικό χαρακτήρα ενός ανθρώπου δώσε του εξουσία». Χαρακτηριστικά όπως η αλαζονεία, εφόσον ήδη υπάρχουν, θα βρουν την ευκαιρία να εκδηλωθούν ευκολότερα, καθώς η ίδια η εξουσία, αν δεν διέπεται από κανόνες και έλεγχο, δίνει αυτήν τη δυνατότητα.

Τι ρόλο παίζει σε τέτοιους είδους φαινόμενα ο περίγυρος του πολιτικού και το ευρύτερα φιλικό περιβάλλον; 

Η οικογένεια ασφαλώς και διαδραματίζει εξαιρετικά σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση και τον καθορισμό των συμπεριφορών όλων μας. Χρησιμότερο βέβαια είναι η επικέντρωση να γίνεται στην ανατροφή. Οι γονείς βάζουν τα όρια και καθορίζουν στη συνέχεια τον προσωπικό αξιακό κώδικα του καθενός μας.

Σημείωση! Οι απαντήσεις έχουν γενικό χαρακτήρα και δεν αναφέρονται σε καμία περίπτωση σε πρόσωπα πρόσφατης ή παλαιότερης επικαιρότητας.

Ο Αχιλλέας Οικονόμου είναι ψυχίατρος-ψυχοθεραπευτής και εργάζεται ιδιωτικά στα Τρίκαλα και στα Γρεβενά. Είναι ψυχίατρος του κλιμακίου της Τήνου της Κινητής Μονάδας Ψυχικής Υγείας Βορειοανατολικών Κυκλάδων της ΕΠΑΨΥ. Είναι Πρόεδρος του Τομέα Νέων Ψυχιάτρων της Ελληνικής Ψυχιατρικής Εταιρίας και πρώην Πρόεδρος της Ένωσης Ελλήνων Ειδικευομένων Ψυχιάτρων.