Διδάσκοντας ενήλικες: Οι δασκάλες που δίνουν φωνή στους πρόσφυγες

Τη φετινή Παγκόσμια Ημέρα Εκπαιδευτικών, που είναι αφιερωμένη στη δύναμη που έχουν οι εκπαιδευτικοί όλων των βαθμίδων να αλλάζουν τις ζωές των μαθητών τους, τρεις εκπαιδευτικοί με ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό μεταφέρουν την εμπειρία τους από το πεδίο. Πρόκειται για εκπαιδευτικούς που διδάσκουν ελληνικά και άλλες δεξιότητες σε ενήλικες μαθητές πρόσφυγες και μετανάστες στο πλαίσιο των εκπαιδευτικών και ενταξιακών προγραμμάτων που υλοποιεί η ΜΕΤΑδραση σε συνεργασία με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες στην Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη και τα νησιά του Αιγαίου. Πώς αποφάσισαν να γίνουν εκπαιδευτικοί, τι δυσκολίες αντιμετωπίζουν οι μαθητές τους και τι είναι αυτό που τις κινητοποιεί, είναι μερικά από όσα μοιράστηκαν οι ίδιες.

Ματούλα Γεωργεδάκη, Αθήνα

H Mατούλα δουλεύει ως εκπαιδευτικός στη ΜΕΤΑδραση από το 2018 και έχει διδάξει σε όλες τις ηλικίες τόσο στην Αθήνα όσο και στη Χίο. Τη συναντήσαμε στην Αθήνα στο πλαίσιο ενός μαθήματος ελληνικής γλώσσας σε ενήλικες μαθητές που παρακολουθούν το εκπαιδευτικό πρόγραμμα ένταξης “Stepping Stone”.

«Τα μαθήματα ελληνικών είναι η ανάγκη αυτών των ανθρώπων να επιστρέψουν σε μια κανονικότητα που κάποιοι άλλοι τους στέρησαν και να βρουν τον κοινό κώδικα επικοινωνίας με τους γύρω τους», εξηγεί η Ματούλα. «Η γνώση της γλώσσας προσφέρει απλόχερα την έκφραση. Χωρίς αυτήν οι άνθρωποι νιώθουν σαν να μην έχουν φωνή».

Η Ματούλα αναγνωρίζει ότι η διδασκαλία ενήλικων μαθητών διαφέρει από το μάθημα με τα παιδιά, που βλέπουν τη ζωή με πιο ανέμελη ματιά και «ακόμα και στις πιο δύσκολες συνθήκες θα βρουν κάτι να παίξουν, να γελάσουν και να ξεχαστούν». Εξηγεί ότι οι ενήλικες κουβαλούν μαζί τους τις ανησυχίες και τους προβληματισμούς τους. Τα άγχη τους και την επιφύλαξή τους. «Χρειάζονται περισσότερο χρόνο να σε εμπιστευτούν. Ίσως και αυτή να είναι η μεγαλύτερη πρόκληση για έναν/μία εκπαιδευτικό που διδάσκει σε μια τάξη ενήλικων προσφύγων.»

Κοινό όμως χαρακτηριστικό όλων των μαθητών είναι για εκείνη ότι «ψάχνουν τον δάσκαλο ή τη δασκάλα που θα τους κάνει να νιώσουν ασφάλεια, αυτοπεποίθηση και θα τους δείξει σεβασμό. Που θα περάσουν ευχάριστα τον χρόνο τους μαζί τους και θα μοιραστούν κομμάτια του εαυτού τους».

Τέρψη Ζούμπα, Κως

«Από τη στιγμή που θυμάμαι τον εαυτό μου ως παιδί ήθελα να γίνω δασκάλα. Αυτός ο επαγγελματικός ρόλος με ενθουσίαζε από μικρή ηλικία. Διδάσκω ως εκπαιδευτικός 13 χρόνια στη μη τυπική εκπαίδευση και γνώρισα πολλούς διαφορετικούς μαθητές», αναφέρει η Τέρψη, που από το 2022 διδάσκει ελληνικά και κοινωνικές και επαγγελματικές δεξιότητες σε ενήλικες πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο στη Δομή της Κω.

Για την ιδιαίτερη αυτή κατηγορία των μαθητών της, ανθρώπους που έφτασαν πρόσφατα στα ελληνικά νησιά αναζητώντας ασφάλεια, η Τέρψη εξηγεί πως το βασικότερο κίνητρό τους για να παρακολουθήσουν τα μαθήματα είναι αυτό της επιβίωσης στις νέες συνθήκες ζωής, καθώς και η θέληση για ένταξη στην κοινωνία. «Είναι το αίσθημα του ανήκειν. Μέσω της εκπαιδευτικής διαδικασίας, μαζί με τη νέα γνώση που ανθίζει, παράλληλα ανθίζει και η ελπίδα για μια νέα, καλύτερη ζωή».

Η διαδικασία αυτή δεν είναι βέβαια πάντα εύκολη. «Από τις βασικότερες δυσκολίες είναι αυτή της ψυχολογικής και συναισθηματικής κόπωσης, από την όλη πορεία τους μέχρι τη στιγμή που έρχονται στην τάξη», εξηγεί η Τέρψη. «Για τον λόγο αυτό η εκπαίδευση, και συγκεκριμένα ο εκπαιδευτικός, πρέπει να στοχεύει στην ψυχική ενδυνάμωση των μαθητών, τη συνεκπαίδευση χωρίς διακρίσεις, αλλά και τη συμβουλευτική λαμβάνοντας πολλές φορές τον ρόλο του μέντορα, καθοδηγητή».

«Αυτή η συνεχής, ποιοτική και ανθρώπινη αλληλεπίδραση με τους μαθητές μου είναι που μου δίνει δύναμη να συνεχίζω να κάνω τη δουλειά μου ως εκπαιδευτικός, γνωρίζοντας πως έστω και λίγο βοηθάω τους μαθητές μου, όλων των ηλικιών, λειτουργώντας για τους ίδιους ως “σκαλοπάτι”* για το επόμενο βήμα τους, δίνοντάς τους τα εφόδια που χρειάζονται!»

Κατερίνα Παπαβασιλείου, Αθήνα

Μπορεί η Κατερίνα να εργάζεται ως εκπαιδευτικός στη ΜΕΤΑδραση τα τελευταία τέσσερα χρόνια, αλλά από φοιτήτρια ακόμα όταν επέστρεφε για διακοπές στον τόπο καταγωγής της, τη Σάμο, παρείχε εθελοντικά μαθήματα ελληνικών σε ανήλικους και ενήλικους πρόσφυγες.

«Οι απαιτήσεις στα τμήματα των ενηλίκων είναι διαφορετικές σε σχέση με τα παιδιά, καθώς οι ενήλικοι χρειάζονται ταχύρρυθμα μαθήματα ελληνικών περισσότερο για να είναι σε θέση να επικοινωνήσουν και φυσικά για να μπορέσουν να εργαστούν και να ενταχθούν ομαλά στην ελληνική κοινωνία», λέει η Κατερίνα που διδάσκει αυτή τη στιγμή ελληνικά σε ενήλικες στην Αθήνα διανθίζοντάς τα με γνώσεις ιστορίας και πολιτικών θεσμών. «Μέσα από την καθημερινή επαφή με τη γλώσσα, οι ίδιοι οι μαθητές είναι σε θέση να γνωρίσουν την κουλτούρα και τον πολιτισμό τόσο της Ελλάδας όσο και της Ευρώπης», προσθέτει.

Είχαμε συναντήσει την Κατερίνα το 2020 στο νησί της Χίου, ως υπεύθυνη εκπαίδευσης στο σχολείο μη τυπικής εκπαίδευσης για παιδιά πρόσφυγες της ΜΕΤΑδρασης και της Ύπατης Αρμοστείας. Τότε μας εξηγούσε ότι σκοπός του σχολείου αυτού ήταν να αλλάξουμε τον κόσμο και να χτίσουμε ένα καλύτερο μέλλον γι’ αυτά τα παιδιά.

Σήμερα, συνεχίζει με την ίδια δύναμη και αφοσίωση το έργο της εκπαίδευσης καθώς, όπως εξηγεί, της δίνει δύναμη το γεγονός ότι κατά κάποιο τρόπο κάνει τους μαθητές και τις μαθήτριές της περισσότερο χαρούμενους και ευτυχισμένους.

«Το ίδιο ισχύει και για εμένα βέβαια. Οι μαθητές μου, με κάνουν επίσης χαρούμενη, αφού είναι η δεύτερη οικογένειά μου, εκείνα τα πρότυπα ανθρώπων που επιλέγω να έχω στη ζωή μου κι έτσι θέλω να πιστεύω ότι εξελίσσομαι κι εγώ, πρώτα σαν άνθρωπος κι έπειτα ως εκπαιδευτικός».

*’Σκαλοπάτι’ είναι η απόδοση στα ελληνικά του τίτλου του προγράμματος “Stepping Stone” που υλοποιεί η ΜΕΤΑδραση, σε συνεργασία με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει μαθήματα ελληνικών, βοήθεια για τη δημιουργία βιογραφικού σημειώματος, προετοιμασία για συνέντευξη με εργοδότες, εκμάθηση μεθόδων αναζήτησης εργασίας και δικτύωση με την αγορά εργασίας. Από τις αρχές του 2023 μέχρι και τον Αύγουστο το πρόγραμμα έχει προσφέρει υπηρεσίες σε περισσότερα από 1.270 άτομα και έχει βοηθήσει 370 και πλέον πρόσφυγες να βρουν δουλειά. Παράλληλα, το πρόγραμμα εκμάθησης ελληνικών σε ενήλικες της ΜΕΤΑδρασης και της Ύπατης Αρμοστείας σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Σάμο, Κω, Χίο και Λέσβο έχει προσφέρει μαθήματα σε περισσότερους από 2.000 ανθρώπους.