Διεθνής Ημέρα Πρόσφυγα 2021: Ένας αρνητικός απολογισμός

Η 20η Ιουνίου έχει οριστεί από τον ΟΗΕ ως Διεθνής Ημέρα του Πρόσφυγα από το 2001 με αφορμή τα 50 χρόνια της Συνθήκη της Γενεύης του 1951.

Στη έκθεση Παγκόσμιες Τάσεις 2020 της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες αναφέρεται αύξηση του αριθμού εκτοπισμένων κατά 4% σε σχέση με το 2019.

Σύμφωνα με την έκθεση ο αριθμός των ανθρώπων που εγκατέλειψαν τα σπίτια τους το 2020 εξαιτίας των πολέμων, της βίας, των διώξεων και των παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων έφτασε σχεδόν τα 82,4 εκατομμύρια. Μέχρι το τέλος του 2020 υπήρχαν 20,7 εκατ. πρόσφυγες υπό την εντολή της Ύπατης Αρμοστείας, 5,7 εκατ. Παλαιστίνιοι πρόσφυγες και 3,9 εκατ. Βενεζουελάνοι εκτοπισμένοι έξω από τη χώρα τους, ενώ 48 εκατομμύρια άνθρωποι ήταν εκτοπισμένοι στο εσωτερικό της χώρας τους (IDPs) και 4,1 εκατομμύρια ήταν αιτούντες άσυλο.

Οι κάτω των 18 ετών αντιστοιχούν στο 42% του συνόλου των βίαια εκτοπισμένων ανθρώπων και ένα εκατομμύριο παιδιά γεννήθηκαν ως πρόσφυγες από το 2018 έως το 2020. Κατά τη διάρκεια του 2020, περίπου 3,2 εκατ. εσωτερικά εκτοπισμένοι και 251.000 πρόσφυγες επέστρεψαν στα σπίτια τους – μια μείωση της τάξης του 40% και του 21% αντιστοίχως, σε σύγκριση με το 2019. Ακόμα 33.800 πρόσφυγες πολιτογραφήθηκαν στις χώρες ασύλου τους. Η επανεγκατάσταση προσφύγων σημείωσε μια δραματική πτώση – μόλις 34.400 πρόσφυγες επανεγκαταστάθηκαν την περασμένη χρονιά, ο χαμηλότερος αριθμός των τελευταίων είκοσι ετών – κάτι που αποτελεί συνέπεια του μειωμένου αριθμού θέσεων επανεγκατάστασης και του κορωνοϊού. Το 2020 είναι η ένατη στη σειρά χρονιά που σημειώνεται αύξηση του φαινομένου του βίαιου εκτοπισμού παγκοσμίως. Σήμερα, το 1% της ανθρωπότητας έχει εκτοπιστεί ενώ έχει διπλασιαστεί ο αριθμός των ανθρώπων που έχουν αναγκαστεί να αφήσουν τα σπίτια τους, σε σύγκριση με το 2011, όταν έφταναν στο σύνολο σχεδόν τα 40 εκατομμύρια.

Πάνω από το 60% των ανθρώπων προέρχονται από πέντε μόνο χώρες: τη Συρία (6,7 εκατ.), τη Βενεζουέλα (4 εκατ.), το Αφγανιστάν (2,6 εκατ.), το Νότιο Σουδάν (2,2 εκατ.) και τη Μυανμάρ (1,1 εκατ.).

Περίπου 9 στους 10 εκτοπισμένους (86%) – φιλοξενούνται σε χώρες που γειτνιάζουν με περιοχές που πλήττονται από κρίσεις και σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος και οι Λιγότερο Αναπτυγμένες Χώρες παρείχαν άσυλο στο 27% του συνόλου. Για έβδομη συνεχόμενη χρονιά, η Τουρκία φιλοξενεί τον μεγαλύτερο προσφυγικό πληθυσμό παγκοσμίως (3,7 εκατ. πρόσφυγες), ενώ ακολουθούν η Κολομβία (1,7 εκατ., περιλαμβανομένων των Βενεζουελάνων που έχουν εκτοπιστεί στο εξωτερικό), το Πακιστάν (1,4 εκατ.), η Ουγκάντα (1,4 εκατ.) και η Γερμανία (1,2 εκατ.).

Στην Ελλάδα η ημέρα έχει αποκτήσει μεγαλύτερη ορατότητα τα τελευταία χρόνια, ειδικά από το 2016 και μετά, τη χρονιά δηλαδή, που ξεκίνησε αυτό που ονομάστηκε “προσφυγική κρίση”.

Ο απολογισμός της Ελλάδας με αφορμή τη φετινή Διεθνή Ημέρα του Πρόσφυγα είναι εξαιρετικά αρνητικός.

Μαζικές επαναπροωθήσεις από τις ελληνικές αρχές, στοχοποίηση ΜΚΟ οι οποίες εργάζονται στο προσφυγικό και τη δημιουργία μητρώου για το οποίο υπάρχουν πολλές αντιδράσεις και εγείρονται σοβαρές αντιρρήσεις για τη νομιμότητα του, δημιουργία κλειστών κέντρων στα νησιά και τοίχοι σε κέντρα στην ενδοχώρα, κόψιμο του οικονομικού βοηθήματος σε πρόσφυγες που μένουν μόνοι τους εκτός δομών της Πολιτείας βάζοντας σε κίνδυνο τις προσπάθειες ένταξης τους και νομοθετική αναγνώριση της Τουρκίας ως ασφαλούς τρίτης χώρας για Σύρους, Αφγανούς, Πακιστανούς, Σομαλούς και Μπαγκλαντεσιανούς αιτούντες άσυλο, είναι μερικές από τις επιλογές της παρούσας κυβέρνησης, η οποία δεν έχει κάνει ακόμα τίποτα για την ένταξη των προσφύγων.

Η συνεχιζόμενη πολιτική αποτροπής της ΕΕ στην οποία η Ελλάδα παίζει, δυστυχώς, πρωταγωνιστικό ρόλο, με την συνεχιζόμενη εφαρμογή της Κοινής Δήλωσης ΕΕ Τουρκίας, αποκρυσταλλώνεται στην πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το νέο Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο το οποίο αν και έχει κάποιες θετικές προβλέψεις παραμένει ένας κακός συμβιβασμός.

Ειδικά από το Μάρτιο του 2020 τα γεγονότα στον Έβρο και το περίφημο “είστε η ασπίδα της ΕΕ” η Ελλάδα εφαρμόζει μια εξαιρετικά εχθρική πολιτική ενάντια στους πρόσφυγες και έχει βρεθεί στο επίκεντρο πολλών αρνητικών σχολίων από το διεθνή τύπο και διεθνείς οργανισμούς και οργανώσεις. Να θυμίσουμε ότι εκείνη την περίοδο η χώρα είχε αναστείλει το δικαίωμα στο άσυλο σε μια πρωτοφανή παραβίαση του διεθνούς δικαίου.

Είναι σαφές ότι απαιτείται τεράστια αλλαγή στον τρόπο που η διεθνής κοινότητα διαχειρίζεται το ζήτημα των προσφύγων, από την στιγμή που ο αριθμός τους αυξάνεται και η παρούσα διαχείριση αποδεικνύεται εξαιρετικά προβληματική και οδηγεί σε παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Όσο για την Ελλάδα απαιτείται πλέον μια συγκροτημένη εθνική πολιτική ένταξης με μακροπρόθεσμο σχεδιασμό.

* Ο Λευτέρης Παπαγιαννάκης είναι επικεφαλής Συνηγορίας Πολιτικής και Έρευνας της ΜΚΟ SolidarityNow.