Φετιχιέ τζαμί: Το πάλαι ποτέ σύμβολο της τουρκοκρατίας, στη φαρέτρα Ερντογάν

“Ζητάτε από εμάς να ανοίξουμε τη Χάλκη, και σας λέω , ελάτε να ανοίξουμε το Τζαμί Φετιγιέ” δήλωσε ο Ταγίπ Ερντογάν το βράδυ του Σαββάτου μιλώντας στη βορειοδυτική επαρχία Οντρέρν, λίγες ημέρες μετά την επίσκεψη Τσίπρα σε Άγκυρα και Κωνσταντινούπολη. Ο κ. Ερντογάν αναφέρθηκε στο περιεχόμενο των πρόσφατων συνομιλιών που είχε με τον Έλληνα πρωθυπουργό, ο οποίος όπως δήλωσε ο Τούρκος πρόεδρος, του απάντησε “σας ανοίγουμε τζαμί” εννοώντας εκείνο που οικοδομείται στον Βοτανικό.

“Όμως εκκλησιά χωρίς καμπαναριό δεν γίνεται, πως θα γίνει τζαμί χωρίς μιναρέδες; Ο μιναρές είναι μία ανάταση προς τον ουρανό”, επέμεινε ο Ταγίπ Ερντογάν κατά την ομιλία του, στέλνοντας το μήνυμά του.

Η όλη ιστορία της… “ανταλλαγής” ξεκίνησε από τον Μάιο του 2010, όταν ο τότε πρωθυπουργός Γ. Παπανδρέου δεσμεύθηκε πως θα ανακαινίσει το τζαμί έτσι ώστε να επαναλειτουργήσει η σχολή της Χάλκης (κλειστή από το 1971), μετά από συνάντησή του στην Αθήνα με τον Ερντογάν. Η ανακαίνιση ξεκίνησε κανονικά, ωστόσο η Χάλκη έμεινε κλειστή και σήμερα ο Τούρκος πρόεδρος αξιώνει επαναλειτουργία και μιναρέδες.

Να σημειώσουμε εδώ πως οι νέες δηλώσεις του Ερντογάν προκαλούν έκπληξη καθώς ο τελευταίος “όρος” του για τη Χάλκη ήταν η εκλογή Μουφτήδων από την μουσουλμανική μειονότητα της Θράκης και όχι ο διορισμός τους από το ελληνικό κράτος. Τώρα στη φαρέτρα του, μπαίνουν μάλλον και άλλα στοιχεία όπως το Φετιχιέ τζαμί.

Μιλάμε για ένα τζαμί που χτίστηκε το 1458 από τον Μωάμεθ Φατίχ τον Πορθητή πάνω στα ερείπια μιας τρίκλιτης βασιλικής της μέσοβυζαντινής περιόδου, για να θυμίζει την Άλωση της Πόλης το 1453. Από τον Μωάμεθ Φατίχ πήρε και το όνομα Φετιγιέ ή Φετιχιέ τζαμί. Επρόκειτο σε κάθε περίπτωση για ένα μνημείο υψηλού συμβολισμού για τους κατακτητές, την εποχή εκείνη, και σήμερα μπαίνει στη ρητορική Ερντογάν για να “ζεστάνει” το κοινό του.

Το κτήριο είναι επίσης γνωστό με τα ονόματα “Τζαμί της Αγοράς Σιταριού” και “Τζαμί της Αγοράς” και στην ιστορία του άλλαξε αρκετές χρήσεις. Οι Έλληνες το έλεγαν Τζαμί του Σταροπάζαρου, λόγω της θέσης του μέσα στο παζάρι των σιτηρών στο χώρο της Ρωμαϊκής Αγοράς.

Όταν η Αθήνα καταλήφθηκε από τα Ενετικά στρατεύματα υπό την καθοδήγηση του Francesco Morosini (Σεπτέμβριος του 1687) και μέχρι τον Απρίλιο του 1688, το τζαμί έγινε Καθολικός ναός και αφιερώθηκε στον Άγιο Διονύσιο Αρεοπαγίτη.

Όταν οι Βενετοί αποχώρησαν από την πόλη, επέστρεψε στην αρχική του χρήση, η οποία άλλαξε μετά την επανάσταση του ’21. Το 1824 το κτήριο χρησιμοποιήθηκε ως Σχολή της Φιλόμουσου Εταιρείας, ενώ αργότερα επήλθε στη δικαιοδοσία του Ελληνικού Στρατού και έγινε φυλάκιο το 1843.

Εκείνη τη χρονιά έπεσε και ο μιναρές. Το κτίριο αργότερα χρησιμοποιήθηκε ως στρατιωτική φυλακή, κτήριο της φρουράς και στρατιωτικό αρτοποιείο.

Αρχιτεκτονικά ενσωματώνει στοιχεία των κλασσικών και βυζαντινών χρόνων, μεταξύ των οποίων και ιωνικά κιονόκρανα της αρχαίας εποχής.

Το 2010 είχε εμφανίσει σοβαρά προβλήματα στατικότητας και όπως αναφέραμε παραπάνω, υποβλήθηκε σε μερική αποκατάσταση. Το φθινόπωρο του 2010, το Υπουργείο Πολιτισμού αποφάσισε την εκκένωση του κτιρίου από τις διάφορες αρχαιότητες που βρίσκονταν αποθηκευμένες εκεί, καθώς και την έναρξη διαδικασίας ανακαίνισης, η οποία ολοκληρώθηκε το 2017.

Το μνημείο σήμερα είναι επισκέψιμο και λειτουργεί ως χώρος περιοδικών εκθέσεων και πολιτιστικών δράσεων.