Φωτιά στο Μάτι: Ανθρώπινη αμέλεια και εγκληματικά λάθη στοίχισαν ζωές

Ανήμερα της αποκάλυψης του video που δείχνει τη στιγμή που ξέσπασε η φονική φωτιά της 23ης Ιουλίου, δημοσιεύτηκε το πόρισμα του εμπειρογνώμονα που ανέλαβε να ερευνήσει πώς άρχισε το κακό. Ο ειδικός διαπίστωσε αμελή ανθρώπινη συμπεριφορά, καθώς η αρχή του κακού ήταν η απόφαση κατοίκου να κάψει χόρτα και κλαδιά, ημέρα που ο δείκτης επικινδυνότητας πυρκαγιάς ήταν στο 4.

O Ανδριανός Γκουρμπάτσης είναι Αντιστράτηγος-Υπαρχηγός Πυροσβεστικού Σώματος, ε.α., νομικός, ειδικός ερευνητής, δικαστικός πραγματογνώμονας διερεύνησης εγκλημάτων εμπρησμού, ο οποίος -μεταξύ πολλών άλλων- έχει επιμεληθεί οκτώ νομικών συγγραμμάτων, σχετικών με τους εμπρησμούς. Έχει γράψει και βιβλίο, με τίτλο “Η αυτοψία και πραγματογνωμοσύνη, στα εγκλήματα εμπρησμού“.

Από όλα αυτά μπορείτε να καταλάβετε πως ήταν ο πλέον αρμόδιος για να επιλεγεί ως πραγματογνώμονας της πρώτης οικογένειας που υπέβαλε μήνυση, για την τραγωδία στην Ανατολική Αττική.

Στα αίτια, σημείο έναρξης πυρκαγιάς, ο ειδικός αναφέρει ότι “από την πολύωρη και ενδελεχή αυτοψία που διενήργησα τις πρώτες και μεσημβρινές ώρες το Σάββατο 4 Αυγούστου 2018, σε όλη την ευρύτερη καμένη περιοχή, διαπίστωσα ότι η πυρκαγιά το πιθανότερο οφείλεται σε αμελή ανθρώπινη συμπεριφορά.

Το σημείο έναρξης της πυρκαγιάς εντοπίστηκε σε (ανοιχτό) οικοπεδικό χώρο, επί της οδού Ανδρούτσου (χωματόδρομος) και σε απόσταση περίπου 50-70 μέτρων από τη συμβολή αυτής, με την οδό Πλαστήρα στην περιοχή Νταού Πεντέλης.

Όπως μου δήλωσαν προφορικά, σε σχετική ερώτηση, ο πρώτος αυτόπτης μάρτυρας που αντιλήφθηκε το ξεκίνημα της πυρκαγιάς, κ. Κ.Α. είδε από οικοπεδικό χώρο στη γωνία της οδού Πλαστήρα, με την Ανδρούτσου όπου βρίσκονταν περίπου την ώρα 16.35, ανάμεσα σε δυο οικοδομές που παρεμβάλλονταν και σε απόσταση από την εστία σε ευθεία περίπου 60 μέτρων, να βγαίνει από το σημείο της εστίας καπνός και να μεταφέρεται η φωτιά στο διπλανό πεύκο, χωρίς να μπορεί να διακρίνει αν υπάρχει ο υπαίτιος αυτής.

Μην έχοντας τηλέφωνο να επικοινωνήσει με το 199, ενημέρωσε σχετικά το γείτονα του

Πιο αναλυτικά από την έντονη παρουσία υπολειμμάτων πρόσφατης καύσιμης ύλης, στην ως άνω περιοχή έναρξης της πυρκαγιάς, όπως πχ έντονη (λευκού) χρώματος στάχτη και πέριξ αυτής διασκορπισμένα σε πρόσφατο χρόνο καμένα -μικρών διαστάσεων- τεμάχια, κούτσουρα και κλαδιά, τα οποία από το πολύ έντονο βαθμό καύσης τους και σε βάθος, προφανώς αποδεικνύει ότι και δεν κάηκαν στο σημείο αυτό, μετά την εκδήλωση της πυρκαγιάς και εξ αιτίας αυτής, αλλά σε προγενέστερο χρόνο {…}

Προφανώς, ο άνθρωπος που προέβη στην προαναφερόμενη εγκληματική ενέργεια, σε προηγούμενο πλην όμως, πρόσφατο της πυρκαγιάς χρόνο (περίπου 4-5 ώρες πριν), μάλιστα μια μέρα με δείκτη επικινδυνότητας τέσσερα, το πιθανότερο δεν έσβησε αποτελεσματικά, δηλαδή με επάρκεια ποσότητας νερού, καθώς και κάλυψη με ικανή ποσότητα χώματος, τα υπολείμματα της καύσης.

Με την ενίσχυση των ανέμων, σημειώνεται ότι από την ώρα 15.30 η ελάχιστη ταχύτητα ανέμων είναι 48,3 km/h με ριπές 66 km/h, ανέφλεξαν (πυροδότησαν) την παρακείμενη καύσιμη ύλη χαμηλού κυρίως ύψους (κυρίως ξερά χόρτα, αλλά και μικρό διάσπαρτο αριθμό πεύκων” και με τον τρόπο αυτό αναπτύχθηκε και εξαπλώθηκε η πυρκαγιά, στην ευρύτερη περιοχή”.  Τονίζει πως ο άνεμος είχε ταχύτητα 70 km/h “και όχι 110 km/h όπως υποστήριξαν κυβερνητικοί παράγοντες”.

Εφόσον προσδιορίζεται πώς άρχισαν όλα, ο κ. Γκουρμπάτσης γράφει πώς άλλαξε η συμπεριφορά της πυρκαγιάς, ανάλογα με την ισχύ των ανέμων και πώς εξαπλώθηκε (“στην ταχεία μετάδοση, ανάπτυξη και εξάπλωση της πυρκαγιάς συνέβαλε τα μέγιστα, λόγω των ισχυρών ανέμων και η πρόκληση νέων εστιών ή άλλως σημειακών φωτιών, μπροστά από το μέτωπο της και σε μεγάλη έκταση, από μεγάλο αριθμό καυστρών -φλεγόμενων καύσιμων υλικών, μικρών διαστάσεων, π.χ. κλαδάκια“).

Όλα πήγαν λάθος

Ασχολήθηκε με όλες τις επίσημες ενημερώσεις, όλων των αρμοδίων φορέων και κατόπιν και δικής του έρευνας κατέληξε σε “σειρά από σοβαρά εγκληματικά λάθη, ενέργειες, παραλείψεις, ολιγωρίες, πλημμέλειες, αρρυθμίες και δυσλειτουργίες των αρμοδίων θεσμικά και νομοθετικά οργάνων, υπηρεσιών, αρχών και φορέων του ισχύοντος σήμερα μηχανισμού Πολιτικής Προστασίας της Χώρας“, τα οποία και αναφέρει με κάθε λεπτομέρεια. Μεταξύ αυτών που γράφει είναι τα εξής:

1) Η κινητοποίηση των πρώτων πυροσβεστικών δυνάμεων, από το ΕΣΚΕ έγινε καθυστερημένα περίπου κατά 10 λεπτά.  “Η φωτιά άρχισε στις 16.49 “και όχι στις 16.57, όπως αναφέρεται αναληθώς στο Δελτίο Τύπου του ΑΠΣ”.

2) Το πυροσβεστικό όχημα που βάσει του Επιχειρησιακού Σχεδιασμού της ΠΕΠΥΔ Αττικής έπρεπε να είναι στο “Πάτημα Βριλησσίων”, δεν έφτασε στο Νταού Πεντέλης επειδή είχε λάβει εντολή από το ΕΣΚΕ, στις 13.50, να μεταβεί για ενίσχυση των πυροσβεστικών δυνάμεων στο άλλο μέτωπο της πυρκαγιάς, στην Κινέτα. Το αυτό συνέβη και με το περιπολικό όχημα που είχε έδρα στη θέση “Ντράφι-Διώνη”, “δηλαδή το πλησιέστερο σε απόσταση, στον τόπο του συμβάντος, πυροσβεστικό όχημα“.

3) Στην κατάσβεση πήρε μέρος μόνο ένα εναέριο μέσο, στις 17.45. Δεκατρία ήταν στην Κινέτα. “Το ως άνω Ε/Π τύπου S-64, το οποίο περί ώρα 17.15 μεταφέρει από τον τόπο της πυρκαγιάς, στην Ηγεσία και στο ΕΣΚΕ, μια πρώτη εικόνα της επικινδυνότητας της κατάστασης, όπως εξελισσόταν έως εκείνη την ώρα”.

4)Το Κεντρικό Συντονιστικό Όργανο της Πολιτικής Προστασίας είναι, βάσει νόμου, υπεύθυνο συντονισμού. “Συντονίζει τη διάθεση του απαραίτητου ανθρώπινου δυναμικού, των μέσων και το όλο έργο της αντιμετώπισης, μεταξύ άλλων ειδών καταστροφής και των περιφερειακών μεγάλης έντασης καταστροφών”.  Συνεδρίασε μετά την καταστροφή.

5) Τονίζεται πως “υποτιμήθηκε, από το μηχανισμό Πολιτικής Προστασίας και ειδικότερα από το δασοπυροσβεστικό μηχανισμό η σοβαρότητα, κρισιμότητα και επικινδυνότητα της κατάστασης εξ αιτίας της πυρκαγιάς στο Νταού Πεντέλης. Δηλαδή, δεν εκτιμήθηκε και αξιολογήθηκε ορθά η απειλή και δεν υπήρξαν τα άμεσα αντανακλαστικά των αρμοδίων για τη λήψη και την έγκαιρη υλοποίηση ενδεδειγμένων αποφάσεων και εντολών“.

6) Εφόσον δεν ελέχθηκε και κατασβέστηκε στο αρχικό στάδιο και ανέπτυξε δυναμική συμπεριφορά, ο επικεφαλής των επίγειων πυροσβεστικών δυνάμεων “δεν μπορούσε εξ αντικειμένου να συντονίσει το πυροσβεστικό έργο και τις επίγειες πυροσβεστικές δυνάμεις που ήταν διάσπαρτες. Όφειλε εκ του νόμου η φυσική Ηγεσία, είτε με τον Αρχηγό ή τον Υπαρχηγό Επιχειρήσεων, λόγω αρμοδιότητας  ή εν τέλει και με τον Υπαρχηγό Υποστήριξης, να συντονίζει από αέρος το πυροσβεστικό έργο και τις επίγειες δυνάμεις. Όχι ο συντονισμός να ενεργείται με την παρουσία όλης της φυσικής και πολιτικής ηγεσίας του ΠΣ“. Εξ ου και υπήρξε σύγχυση και εσφαλμένες αντιδράσεις.

7) Δεν εμφαρμόστηκε το προληπτικό μέτρο πολιτικής προστασίας της οργανωμένης απομάκρυνσης κατοίκων, με αποτέλεσμα το θάνατο 96 ανθρώπων.

“Η προβλεπόμενη έγκαιρη εισήγηση του αρμοδίου κατά νόμο (άρθρο 108 Ν. 4249/2014) οργάνου του Πυροσβεστικού Σώματος

είτε του επικεφαλής Αξιωματικού που συντόνιζε τις πυροσβεστικές δυνάμεις στο πεδίο της μάχης προς την Περιφερειάρχη Αττική

ή τον εξουσιοδοτημένο απ΄ αυτήν Αντιπεριφερειάρχη, επειδή η καταστροφή ήταν σε άνω του ενός Δήμου,

ή της φυσικής Ηγεσίας του ΠΣ προς τον Γενικό Γραμματέα Πολιτικής Προστασίας στις προβλεπόμενες από τον νόμο περιπτώσεις (άρθρο 2, παρ. 3 του Ν. 3013/2002, σε συνδυασμό με το άρθρο 8, παρ. 1 (β), (γ) και (δ) του Ν. 4249/2014), λόγω αρμοδιότητας και η λήψη της απόφασης από αυτούς, κατά περίπτωση,

εκτιμώ ότι έπρεπε να ληφθεί έγκαιρα, γεγονός που αυτό δεν συνέβη“.

8) Δεν λειτούργησε, άγνωστο για ποιο λόγο το προβλεπόμενο από το νόμο σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης.

9) Δεν λειτούργησε το προβλεπόμενο mass alert, δηλαδή η ομαδική αποστολή μηνυμάτων sms alert για την ενημέρωση των κατοίκων για εκκένωση.

10) Δεν υπήρξε εναέρια επιτήρηση στην Αττική, καθώς και οι διαδικασίες όταν η Κατηγορία Κινδύνου είναι 4.

11) Το Μάτι δεν περιλαμβανόταν στη λίστα της Πυροσβεστικής με τις 36 περιοχές της Αττικής με άναρχη δόμηση, μέσα στο δάσος, ώστε να λαμβάνονται ειδικά μέτρα προστασίας στην εν λόγω περιοχή.

12) Μοιραίο ήταν το λάθος της ΕΛΑΣ, με τη διοχέτευση οχημάτων στη λεωφόρο Ποσειδώνος στο Μάτι, όταν έκλεισε η Μαραθώνος.  “Υπήρξε κυκλοφοριακή συμφόρηση λόγω του πανικού των κατοίκων και επισκεπτών και η συγκέντρωση μεγάλου αριθμού πληθυσμού σε περιοχή που πολλοί δεν την γνώριζαν. Πιο συγκεκριμένα λάθη σε ενέργειες και παραλείψεις από την Αστυνομία στα τροχονομικής – αστυνομικής φύσεως μέτρα αποσυμφόρησης των βασικών οδικών αρτηριών”.

13) Διαπιστώθηκαν στρεβλώσεις στο σύστημα πολιτικής προστασίας και ειδικά στο νομοθετικό πλαίσιο οργάνωσης και λειτουργίας της ΓΓΠΠ, που προφανώς επηρέασαν σημαντικά την αποστολή της στη συγκεκριμένη πυρκαγιά, οι οποίες και αναφέρονται.