Gay Pride: 5 πράγματα που πρέπει να ξέρεις για την ομοφυλοφιλική υπερηφάνεια

To Athens Pride με μότο “Ο δρόμος έχει τη δική μας ιστορία” πραγματοποιείται το Σάββατο στο Σύνταγμα, σε ένα κομβικό σημείο για την ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα, καθώς φέτος συμπληρώνονται 15 χρόνια από το πρώτο pride στην ελληνική πρωτεύουσα και 50 χρόνια από το περιστατικό στο μπαρ Stonewall Inn, που αποτέλεσε την αφορμή για τη γέννηση του σύγχρονου κινήματος για τα δικαιώματα των LGBT. Το τρίτο χαρακτηριστικό της φετινής διοργάνωσης δεν έχει εορταστικό χαρακτήρα, καθώς αφορά τη δολοφονία του Ζακ Κωστόπουλου.

Η παρέλαση θα ξεκινήσει στις 18:30 στην πλατεία Συντάγματος. Από τις 12:00 θα λάβουν χώρα διάφορες δράσεις στην πλατεία, ενώ μετά την παρέλαση θα ακολουθήσει πάρτι.

Επ’ ευκαιρία του 15ου Athens Pride ας μάθουμε ορισμένα πράγματα, που πρέπει να γνωρίζουμε:

1. Όλα ξεκίνησαν από μια επιδρομή σε gay μπαρ

Αφετηρία του Gay Pride ήταν ένα περιστατικό που συνέβη το 1969 στη Νέα Υόρκη. Όπως αναφέρει το History, ήταν 28 Ιουνίου όταν βαριά οπλισμένοι άνδρες των ειδικών δυνάμεων εισέβαλαν στο gay μπαρ Stonewall Inn, με πρόφαση την παράνομη πώληση οινοπνεύματος. Επρόκειτο για μία από τις πολλές επιδρομές των αρχών που είχαν γίνει εκείνη την περίοδο σε ανάλογα καταστήματα της περιοχής και ενώ τα περιστατικά παρενόχλησης των LGΒΤ ατόμων είχαν καταντήσει ρουτίνα.

Οι συλλήψεις και η βία που ακολούθησε εξαγρίωσαν τον κόσμο που βρισκόταν έξω από το μπαρ με αποτέλεσμα να επιτεθούν στα αστυνομικά οχήματα με πέτρες, μπουκάλια, ακόμη και δοχεία απορριμάτων. Στη συνέχεια μαζεύτηκε πολύ μεγάλο πλήθος για να διαμαρτυρηθεί, με αποτέλεσμα οι συγκρούσεις με την αστυνομία να συνεχιστούν για τις επόμενες μέρες και νύχτες.

Τον επόμενο μήνα οι gay ακτιβιστές κυκλοφόρησαν φυλλάδια, απαιτώντας μια μαζική «συγκέντρωση για την ομοφυλοφιλική απελευθέρωση». Η συμμαχία που σχηματίστηκε από τη συνεδρίαση υιοθέτησε την ονομασία «Gay Απελευθερωτικό Μέτωπο» (Gay Liberation Front). Ανάμεσα στις διεκδικήσεις της ήταν να σταματήσει η παρενόχληση από την αστυνομία, η προστασία στον εργασιακό χώρο, η ανάκληση των νόμων περί σοδομισμού και η θέσπιση νομοθεσίας κατά των διακρίσεων. Ακολουθούσαν και άλλα συλλαλητήρια διαμαρτυρίας και δημιουργήθηκαν οργανώσεις για τα δικαιώματα των ομοφυλόφιλων και λεσβιών σε όλες τις Ηνωμένες Πολιτείες. Αυτό θεωρήθηκε το πρώτο σύγχρονο gay κίνημα.

Τον επόμενο χρόνο, το 1970 πραγματοποιήθηκε η “πορεία για στο Stonewall” σε ανάμνηση του γεγονότος και συγχρόνως σαν διαδήλωση διαμαρτυρίας κατά των διακρίσεων και της βίας που ασκήθηκαν στους ομοφυλόφιλους, λεσβίες και τρανς της Νέας Υόρκης. Υπό τη στενή έννοια του όρου, θα μπορούσε να θεωρηθεί ως η πρώτη μορφή gay pride που υπήρξε ποτέ.

Στην 30η επέτειο των γεγονότων της Νέας Υόρκης, το 1999, το μπαρ Stonewall ανακηρύχθηκε Μνημείο Εθνικής Κληρονομιάς ενώ στην 40η επέτειο ο τότε πρόεδρος των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα ανακήρυξε τον Ιούνιο του 2009 μήνα υπερηφάνειας των ΛΟΑΤ.

Να σημειωθεί ότι πριν λίγες μέρες, 50 χρόνια μετά από εκείνη την επιχείρηση των αρχών στο Stonewall Inn, η αστυνομία της Νέας Υόρκης ζήτησε επισήμως συγγνώμη για την επιδρομή.

2. Η μετάλλαξη των Gay Pride

Με το πέρασμα των χρόνων η επέτειος απέκτησε εορταστικό χαρακτήρα, απλώθηκε αρχικά και σε άλλες αμερικανικές πόλεις και στη συνέχεια σε πολλές άλλες χώρες, κυρίως του δυτικού κόσμου, ενώ καθιερώθηκε η 28η Ιουνίου ως η Ημέρα ΛΟΑΤ περηφάνειας (LGBT Pride Day). Για το λόγο αυτό τα περισσότερα LGBT pride ανά τον κόσμο διοργανώνονται συνήθως μήνα Ιούνιο.

Σε σημαντικό βαθμό ο έντονα πολιτικός χαρακτήρας των πρώτων Gay pride έδωσε τη θέση του σε έναν πιο πανηγυρικό. Πολλά ΛΟΑΤ άτομα προβληματίστηκαν για την αναγκαιότητα διατήρησης ενός θεσμού που έμοιαζε πλέον να αποσκοπεί περισσότερο στον εντυπωσιασμό παρά στην προβολή αιτημάτων.

Παρ’ όλα αυτά οι περισσότερες εκδηλώσεις κατάφεραν να αποκτήσουν θεσμική διάσταση μη περιοριζόμενες σε ατομικές πρωτοβουλίες, καθώς σε μεγάλο βαθμό υποστηρίχθηκαν από τις επίσημες δημοτικές αρχές των πόλεων και από πλειάδα κρατικών και μη κρατικών φορέων και οργανώσεων. Οι διοργανώσεις δεν ματαιώθηκαν ακόμη κι όταν υπήρξαν αντιδράσεις (π.χ. από τον δήμαρχο της Κωνσταντινούπολης ή τον Πάπα στη Ρώμη). Στις 7 Ιουνίου του 2009 έγινε παρέλαση ομοφυλοφίλων στη Σαγκάη για πρώτη φορά στα χρονικά της Κίνας.

Από τις ενδιαφέρουσες περιπτώσεις συμμετοχής σε gay pride μιας διαφορετικής κοινωνικής ομάδας σημειώθηκε το 1985 στη Μεγάλη Βρετανία. Κατά τη διάρκεια της μεγάλης απεργίας των Βρετανών ανθρακωρύχων τη διετία 1984-1985, μία ομάδα της βρετανικής ΛΟΑΤ κοινότητας οργάνωσε επιτροπή συμπαράστασης στους απεργούς.

Στο gay pride του Λονδίνου που ακολούθησε, κατέβηκε και μάλιστα τέθηκε επικεφαλής της διαδήλωσης μια ομάδα απεργών ως αντιπροσωπεία του εργατικού σωματείου τους, κάτι που κατέδειξε ένα ευρύτερο πεδίο αλληλεπίδρασης ανάμεσα σε διαφορετικές ομάδες, που όμως δραστηριοποιούνται στο ίδιο κοινωνικό περιβάλλον.

3. Το 1980 στην Αθήνα το πρώτο gay pride στην Ελλάδα

Η πρώτη απόπειρα διοργάνωσης gay pride στην Ελλάδα επιχειρήθηκε από το ΑΚΟΕ (Απελευθερωτικό Κίνημα Ομοφυλόφιλων Ελλάδας) στις 28 Ιουνίου 1980 στην Αθήνα, οριοθετώντας την κυρίως ως πολιτική εκδήλωση και επαναλήφθηκε δειλά δύο χρόνια αργότερα στο χώρο του Ζαππείου. Έπρεπε να περάσουν 10 χρόνια για να διοργανωθούν αντίστοιχες εκδηλώσεις, κυρίως από ατομικές πρωτοβουλίες (Λόφος Στρέφη 1992, 1994, 1995, Πεδίον του Άρεως 1993, 1996 και σε κλειστούς χώρους 1998 και 1999). Την ίδια εποχή στην παραλία της Θεσσαλονίκης γίνονται οι αντίστοιχες διοργανώσεις από την ΟΠΟΘ (Ομάδα Πρωτοβουλίας Ομοφυλόφιλων Θεσσαλονίκης).

Από το 2005 και εντεύθεν όλες οι ΛΟΑΤ οργανώσεις και σύλλογοι της Ελλάδας συμβάλλουν ώστε να διοργανωθεί ένα αντίστοιχο των ξένων χωρών LGBT pride, το οποίο χρόνο με το χρόνο δέχεται και μαζικότερη συμμετοχή. Γίνεται πάντα τον μήνα Ιούνιο στο κέντρο της Αθήνας (πλατεία Κλαυθμώνος). Την πρώτη χρονιά του δέχθηκε εκτός των άλλων και την επίσημη υποστήριξη της δημάρχου Αθηναίων Ντόρας Μπακογιάννη, όμως ο διάδοχός της Νικήτας Κακλαμάνης αρνήθηκε να το θέσει υπό την αιγίδα του.

Το Athens Pride 2011 ωστόσο απέσπασε ξανά την υποστήριξη του Δήμου, μετά από απόφαση του δημάρχου Αθηναίων Γιώργου Καμίνη. Έκτοτε, το φεστιβάλ και η πορεία υπερηφάνειας διοργανώνεται σταθερά στην Αθήνα κάθε χρόνο.

Το καλοκαίρι του 2012 πραγματοποιήθηκε το πρώτο φεστιβάλ και πορεία υπερηφάνειας στη Θεσσαλονίκη. Το υποστήριξε ο δήμαρχος της πόλης, Γιάννης Μπουτάρης ενώ εξέφρασε την αντίθεσή του ο Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης Άνθιμος. Έκτοτε, πραγματοποιείται σταθερά κάθε χρόνο με επιτυχία.

Το 2015 πραγματοποιήθηκε το πρώτο φεστιβάλ υπερηφάνειας στο Ηράκλειο Κρήτης ενώ στις 18 Ιουνίου του 2016 πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά στην Πάτρα φεστιβάλ ΛΟΑΤ υπερηφάνειας.

4. Η σημαία του ουράνιου τόξου

Η σημαία των ΛΟΑΤ ή σημαία του ουράνιου τόξου, κάποιες φορές αναφερόμενη και ως σημαία της ελευθερίας, χρησιμοποιείται ως σύμβολο των ΛΟΑΤ και των κινημάτων τους από τη δεκαετία του 1970. Τα πολλά χρώματα συμβολίζουν τη διαφορετικότητα. Συχνά χρησιμοποιείται ως σύμβολο της περηφάνιας των ομοφυλοφίλων σε παρελάσεις και πορείες των ΛΟΑΤ. Η προέλευσή της είναι από τις ΗΠΑ, όμως σήμερα χρησιμοποιείται σε ολόκληρο τον κόσμο.

Η σημαία του ουρανίου τόξου έγινε γνωστή ως σύμβολο διαφορετικότητας και της περηφάνιας των ομοφυλοφίλων από τον καλλιτέχνη Τζίλμπερτ Μπέικερ, το 1978. Σήμερα η σημαία αποτελείται από έξι διαφορετικά χρώματα σε ισάριθμες λωρίδες: κόκκινο, πορτοκαλί, κίτρινο, πράσινο, μπλε και μοβ. Η πιο κοινή της χρήση είναι να υψώνεται με την κόκκινη λωρίδα στην κορυφή, όπως είναι στα χρώματα του ουρανίου τόξου της φύσης.

Η αρχική σημαία των ομοφυλοφίλων υψώθηκε για πρώτη φορά στο Σαν Φρανσίσκο στις 25 Ιουνίου του 1978. Η σημαία αποτελούνταν από οκτώ λωρίδες. Ο Μπέικερ απέδωσε ειδικό συμβολισμό σε καθεμιά από αυτές ως εξής: έντονο ροζ – σεξουαλικότητα, κόκκινο – ζωή, πορτοκαλί – θεραπεία, κίτρινο – ηλιακό φως, πράσινο – φύση, τιρκουάζ – μαγεία, μπλε – καθαρότητα, βιολετί – πνεύμα.

5. Europride και World pride

Από τις αρχές της δεκαετίας του ’90 καθιερώθηκε ο θεσμός του Europride, της διοργάνωσης δηλαδή από διαφορετική πόλη κάθε χρονιά του μεγαλύτερου και εντυπωσιακότερου φεστιβάλ, πόλη που άτυπα γίνεται η ευρωπαϊκή ΛΟΑΤ πρωτεύουσα. Βασική προϋπόθεση για τη διοργάνωση, είναι να την υποστηρίζει τουλάχιστον η δημοτική αρχή της εκάστοτε διοργανώτριας πόλης ή οποιοσδήποτε επίσημος κρατικός φορέας. Πρώτη διοργανώτρια πόλη ήταν το 1992 το Λονδίνο ενώ για το τρέχον έτος το Europride θα φιλοξενήσει η Βιέννη και το 2020 η Θεσσαλονίκη.

Παράλληλα καθιερώθηκε και ο θεσμός του World pride, δηλαδή της αντίστοιχης παγκόσμιας εκδήλωσης. Διεξάγεται κάθε 6 χρόνια, με πρώτη παγκόσμια πρωτεύουσα τη Ρώμη (2000) και φέτος θα πραγματοποιηθεί στη Νέα Υόρκη για τα 50 χρόνια από την επιδρομή στο Stonewall Inn.