Γιατί η Αναδοχή στην Ελλάδα έχει μείνει “πίσω”

Η Διεθνής Ημέρα της Οικογένειας καθιερώθηκε το 1993 με απόφαση της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ και εορτάζεται κάθε χρόνο στις 15 Μαΐου ως συμβολισμός της σημασίας που αποδίδει η διεθνής κοινότητα στην οικογένεια ως βασικό κύτταρο της κοινωνίας.

Σκοπός της συγκεκριμένης Παγκόσμιας Ημέρας είναι ακόμη να αυξήσει τη γνώση γύρω από τις κοινωνικές, οικονομικές και δημογραφικές αλλαγές που αφορούν τις σύγχρονες οικογένειες, και τις προκλήσεις που αυτές αντιμετωπίζουν.

Φέτος, τα Παιδικά Χωριά SOS υλοποιούν καμπάνια ενημέρωσης με βασικό μήνυμα “Κάθε παιδί αξίζει μια οικογένεια”. Μήνυμα που θα έπρεπε να φαντάζει ως αυτονόητο, αλλά δυστυχώς, δεν είναι. Η καμπάνια στοχεύει μάλιστα στην ανάδειξη της αξίας του θεσμού της οικογένειας, σε όλες τις μορφές της, έτσι ώστε κάθε παιδί να μεγαλώνει με αγάπη, σεβασμό και ασφάλεια.

Η οικογένεια και η ενδυνάμωσή της βρίσκονται στο επίκεντρο του έργου των Παιδικών Χωριών SOS και όλων των προγραμμάτων τους: Από τα Παιδικά Χωριά SOS, που προσφέρουν «οικογενειακού τύπου» φροντίδα για παιδιά που χρειάστηκε να απομακρυνθούν από τις βιολογικές τους οικογένειες έως τα Κέντρα Στήριξης Παιδιού και Οικογένειας, τα οποία λειτουργούν σε όλη την Ελλάδα και παρέχουν υπηρεσίες Πρόληψης, υποστηρίζοντας ευάλωτες οικογένειες και βοηθώντας τες να μείνουν ενωμένες.

Επιπλέον, τα Παιδικά Χωριά SOS στηρίζουν έμπρακτα, πολλά χρόνια τώρα, την Αποϊδρυματοποίηση, μέσα από την Αναδοχή και την Υιοθεσία, σε συνεργασία με τους αρμόδιους φορείς.

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Οικογένειας, το NEWS 24/7 μίλησε με τη Πηνελόπη Βασταρούχα, Κοινωνική Λειτουργό και Συντονίστρια του Προγράμματος Αναδοχής των Παιδικών Χωριών SOS, για την πορεία της Αναδοχής στη χώρα μας και για τις σχετικές δυσκολίες.

Ποια είναι τα κριτήρια για να γίνει κανείς ανάδοχος γονέας και τι υποστήριξη λαμβάνει;

Σύμφωνα με το Νόμο (Ν 4538/άρθρο 8) τα τυπικά κριτήρια για να γίνει κάποιος ανάδοχος είναι τα εξής:

-Να έχουν συμπληρώσει το 25 έτος της ηλικίας τους και να μην υπερβαίνουν το 75 έτος.

-Καλή ψυχική/διανοητική και σωματική υγεία.

-Να μην έχουν καταδικαστεί για αδικήματα που επισύρουν έκπτωση της γονεϊκής μέριμνας.

-Να μπορούν αποδεδειγμένα να καλύψουν τα βασικά έξοδα του παιδιού.

-Να είναι εγγεγραμμένοι στο Εθνικό Μητρώο Υποψήφιων Αναδόχων.

Υποστήριξη (Ν. 4538/άρθρο 12)

Ο κάθε ανάδοχος γονέας δικαιούται υποστήριξη (Ν. 4538/άρθρο 12), όπως οικονομική ενίσχυση για την κάλυψη των τρεχουσών αναγκών του ανηλίκου, για την οποία δεν υπάρχει φορολογική επιβάρυνση και άδειες ανατροφής, για όσο χρονικό διάστημα διαρκεί η αναδοχή, καθώς και προτεραιότητα εγγραφής του και δωρεάν φοίτηση του παιδιού στους παιδικούς και βρεφονηπιακούς σταθμούς. Επιπλέον σε αυτά, εμείς, ως Παιδικά Χωριά SOS, συνυπολογίζουμε το να σχετίζεται με υγιή τρόπο ο υποψήφιος ανάδοχος με το παιδί, να υπάρχει σεβασμός στη διαφορετικότητα (φυλή, θρησκεία κτλ.) και στην προσωπική ιστορία του παιδιού και κατανόηση στις δυσκολίες που οδήγησαν στην απομάκρυνση του παιδιού από τους βιολογικούς γονείς τους. Επίσης, θεωρούμε σημαντικό να υπάρχει ενσυναίσθηση και η επιθυμία προσφοράς συναισθημάτων, όπως φροντίδα, αγάπη, κατανόηση, υπομονή.

Η υποστήριξη που εμείς προσφέρουμε, ως Υπηρεσία Αναδοχής των Παιδικών Χωριών SOS, είναι συναντήσεις συμβουλευτικής με κοινωνικούς λειτουργούς και ψυχολόγους, σε επίπεδο ζευγαριού, ενηλίκου, οικογένειας και παιδιού, με σκοπό την ενδυνάμωση των δεσμών τους και την επιτυχία της αναδοχής.

Τι σημαίνει ακριβώς η αναδοχή ενός παιδιού και ποια η διαφορά από την τεκνοθεσία;

Είναι σημαντικό να κατανοηθεί η διαφορά μεταξύ «Αναδοχής» και «Τεκνοθεσίας» για την καλύτερη συναισθηματική προστασία και των δύο πλευρών, τόσο των ανάδοχων/ θετών όσο και των παιδιών.

Η Αναδοχή αφορά παιδιά που υπάρχει πιθανότητα, εφόσον βελτιωθούν οι συνθήκες που συνέβαλαν στην απομάκρυνσή του, να επιστρέψουν στη βιολογική τους οικογένεια. Έτσι επιλέγεται μια οικογένεια που θα φιλοξενήσει και θα φροντίσει το παιδί, δίνοντάς του τη δυνατότητα να μεγαλώνει σε ένα υγιές περιβάλλον με ασφάλεια και αγάπη. Κατά το διάστημα αυτό, είναι σημαντικό οι ανάδοχοι να υποστηρίξουν την επικοινωνία του παιδιού  με τους βιολογικούς του γονείς/ κηδεμόνες ή με αδέρφια που φιλοξενούνται σε άλλες ανάδοχες οικογένειες ή δομές.

Σε θετή οικογένεια τοποθετείται ένα παιδί που στερείται πλήρως οικογενειακού περιβάλλοντος, είτε γιατί οι γονείς δεν υπάρχουν ή έχουν κριθεί ακατάλληλοι για να αναλάβουν την φροντίδα του. Εδώ, να σημειώσουμε ότι άπαξ και τελεσιδικήσει η απόφαση του δικαστηρίου, η κηδεμονία του παιδιού μεταβιβάζεται στη θετή του οικογένεια και πλέον αλλάζει η νομική ταυτότητα του παιδιού το οποίο απολαμβάνει όλα τα προνόμια και τα δικαιώματα σαν να ήταν βιολογικό παιδί της.

Είναι η αναδοχή ένας πιο εύκολος δρόμος για την τεκνοθεσία;

Πρόκειται για δύο διαφορετικούς θεσμούς και είναι σημαντικό να μην συγχέονται. Επειδή η νομική διαδικασία που θα οδηγήσει στην ακαταλληλότητα των βιολογικών γονιών είναι μακροχρόνια, το παιδί τοποθετείται σε αναδοχή για να λάβει την καλύτερη δυνατή φροντίδα. Όταν η δικαστική απόφαση κρίνει ότι ο βιολογικός γονέας είναι ακατάλληλος για να φροντίσει το παιδί του τότε το παιδί τοποθετείται σε θετή οικογένεια.

Η αναδοχή δεν οδηγεί απαραίτητα στην τεκνοθεσία και αυτό είναι σημαντικό να το γνωρίζουν οι ανάδοχοι, για να μην επενδύουν συναισθηματικά σε μια σχέση που δε θα οδηγήσει σε αυτό που λένε «να γίνει δικό μου», κάτι που είναι πρωτίστως τραυματικό για τους ίδιους.

Γιατί παρατηρούνται μεγάλες αναμονές σε σχέση με το ζήτημα της υιοθεσίας;

Τα παιδιά που είναι από την αρχή διαθέσιμα προς υιοθεσία, χωρίς καμία πιθανότητα επιστροφής στη βιολογική οικογένεια, είναι λίγα. Όλα τα παιδιά που απομακρύνονται από τους βιολογικούς τους γονείς είναι, αρχικά, παιδιά προς αναδοχή, μέχρι να ξεκαθαριστεί το νομικό καθεστώς που τα χαρακτηρίζει.

Αυτός είναι ο βασικός λόγος της μεγάλης αναμονής και το γεγονός ότι οι υποψήφιοι δε θα επιλέξουν εύκολα παιδιά μεγαλύτερης ηλικίας.

Διακρίνετε μεγαλύτερο ενδιαφέρον τα τελευταία χρόνια από τα ζευγάρια ως προς το ζήτημα της αναδοχής; Είναι κάτι που ευνοεί τα μεγαλύτερα σε ηλικία παιδιά;

Δυστυχώς, στην Ελλάδα δεν έχουμε εξοικειωθεί ακόμα αρκετά με την έννοια της Αναδοχής, πιθανώς επειδή δεν υπάρχει η κατάλληλη ενημέρωση και ευαισθητοποίηση πάνω σε αυτό το θέμα. Οπότε, το ενδιαφέρον για αναδοχή παραμένει μικρό, πράγμα που φαίνεται και από τον μικρό αριθμό των αιτήσεων από υποψήφιους αναδόχους.

Επίσης, το μεγαλύτερο ποσοστό των ανθρώπων που επιθυμούν να αναλάβουν τη φροντίδα ενός παιδιού, συνήθως, δεν έχει δικά του παιδιά και θέλει να ζήσει όλη την πορεία του μεγαλώματος τού παιδιού, χωρίς το ενδεχόμενο του αποχωρισμού. Αυτός είναι σίγουρα ένας ακόμα λόγος που το μεγαλύτερο ποσοστό επιθυμεί την τεκνοθεσία και όχι την αναδοχή.

Δυστυχώς, τα μεγαλύτερα παιδιά δεν είναι στις πρώτες επιλογές των ανθρώπων που επιθυμούν να φροντίσουν ένα παιδί, καθώς προτιμούν να βιώσουν την γονεϊκότητα με ένα βρέφος, βιώνοντας και περισσότερα στάδια ανάπτυξής του. Έτσι, οι περισσότεροι αιτούνται παιδιά ηλικίας έως 8 ετών και σπανιότερα μεγαλύτερα.

Αυτό που παρατηρείται είναι πως τα μεγαλύτερα παιδιά αποκαθίστανται πιο εύκολα σε οικογένειες όταν είναι προς υιοθεσία και λιγότερο όταν είναι διαθέσιμα προς αναδοχή. Αυτό που συχνά φοβίζει τους αναδόχους είναι η επαφή του παιδιού με τους βιολογικούς γονείς ή οι συμπεριφορές και οι συνήθειες που ενδεχομένως έχει αποκομίσει από αυτούς. Το γεγονός δε, της έλλειψης εξειδικευμένης εκπαίδευσης και υποστήριξης στους ανάδοχους/ θετούς για παιδιά μεγαλύτερης ηλικίας ενισχύει τους φόβους. Στην περίπτωση της «τεκνοθεσίας» δυναμώνει την πεποίθηση πώς  θα μπορέσουν να μεταλαμπαδεύσουν τις αρχές και τις αξίες που πρεσβεύουν σε ένα παιδί που θα είναι «δικό τους».

Η οικογένεια και η ενδυνάμωσή της είναι στο επίκεντρο του έργου των Παιδικών Χωριών SOS

Σημειώνεται πως στο πλαίσιο της καμπάνιας για την Παγκόσμια Ημέρα της Οικογένειας, τα Παιδικά Χωριά SOS θα πραγματοποιήσουν εκδηλώσεις σε όλη την Ελλάδα, με στόχο την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού. Στην Αθήνα, μας καλούν την Τετάρτη 15 Μαΐου (17:00-21:00) στη Δημοτική Αγορά Κυψέλης, με μία σειρά ψυχαγωγικών δράσεων για μικρούς και μεγάλους, εικαστικά εργαστήρια για παιδιά, προβολή ενημερωτικού υλικού σε video, δια ζώσης ενημέρωση από τους επιστημονικούς συνεργάτες του Κέντρου Στήριξης Παιδιού και Οικογένειας και του Κέντρου Μαθησιακής και Παιδαγωγικής Υποστήριξης Αθήνας και πολλές ακόμα εκπλήξεις. Παράλληλα, η Φιλαρμονική Ορχήστρα του Πυροσβεστικού Σώματος θα προσφέρει στα παιδιά την ευκαιρία να ανακαλύψουν τα μουσικά όργανα και θα πλαισιώσει την εκδήλωση με μουσική και τραγούδια. 

Δείτε παρακάτω το βίντεο που δημιούργησαν τα Παιδικά Χωριά SOS, με την υποστήριξη της Σίσσυ Χρηστίδου, η οποία το «αγκάλιασε» με τη φωνή της.

Εδώ μπορείτε να δείτε τις προγραμματισμένες εκδηλώσεις σε όλη την Ελλάδα.