Guardian: Η “γειτονιά των Θεών” στην Αθήνα που αντιστέκεται στον υπερτουρισμό

“Η Αθήνα αντιστέκεται καθώς οι επενδυτές ορμούν στη ‘γειτονιά των θεών’ της πόλης” είναι ο τίτλος εκτενούς άρθρου του Guardian, αφιερωμένο στην Πλάκα, η οποία τα τελευταία χρόνια απειλείται από την ανεξέλεγκτη εμπορευματοποίηση.

Από τη μία οι επενδυτές και οι εταιρείες ακινήτων που εκμεταλλεύονται τη ραγδαία αύξηση του τουρισμού και από την άλλη οι κάτοικοι που αντιστέκονται και βλέπουν την καθημερινότητά τους να γίνεται μέρα με τη μέρα αβίωτη, η ιστορική συνοικία της Πλάκας, που χρονολογείται από τη νεολιθική εποχή, βρίσκεται ξανά στο επίκεντρο της αντιπαράθεσης.

Σε ένα νεοκλασικό κτίριο, πάνω στον αρχαιότερο δρόμο, μιας από τις παλαιότερες συνοικίες του δυτικού κόσμου, συγκεντρώθηκαν την περασμένη εβδομάδα κάτοικοι της Πλάκας. Στην ατζέντα τους βρέθηκαν η ηχορύπανση, το κυκλοφοριακό χάος και οι σύγχρονες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η περιοχή. Ωστόσο, μία είδηση έφερε ανακούφιση: ο δήμαρχος Αθηναίων, Χάρης Δούκας, αποφάσισε να συγκροτήσει ειδική επιτροπή για τη διάσωση της Πλάκας.

“Ήταν η είδηση που όλοι περιμέναμε”, δηλώνει η Λυδία Καρρά, πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Περιβάλλοντος και Πολιτισμού (ΕΛΛΕΤ), όπου συχνά γίνονται οι συνελεύσεις των κατοίκων. “Επιτέλους, λαμβάνονται μέτρα”, είπε.

Εν αναμονή της έναρξης σε λίγους μήνες μίας ακόμη τουριστικής σεζόν, η αντιπαράθεση στο κέντρο της Αθήνας εντείνεται, καθώς η ανεξέλεγκτη τουριστική ανάπτυξη μετατρέπει ολόκληρα κτίρια σε Airbnb, αλλοιώνοντας την ταυτότητα της περιοχής, ενώ τα λίγα παραδοσιακά καταστήματα που έχουν απομείνει βρίσκονται, όπως και οι κάτοικοι, στα πρόθυρα της εξαφάνισης.

“Η Πλάκα είναι μοναδική και οφείλει να προστατευθεί”, υπογραμμίζει η Λυδία Καρρά. “Σώθηκε στο παρελθόν χάρη σε ειδικούς πολεοδομικούς νόμους που θεσπίστηκαν με προεδρικά διατάγματα. Σήμερα, όμως, οι κάτοικοι φεύγουν όχι μόνο γιατί οι νόμοι παραβιάζονται, αλλά επειδή η κατάσταση έχει γίνει αφόρητη – ο θόρυβος, το χάος, ο υπερτουρισμός καταστρέφουν την καθημερινότητά τους”.

Όπως τονίζει, οι επισκέπτες δεν αναζητούν “σκηνικά νεκρών πόλεων” αλλά ζωντανές γειτονιές, με αυθεντικό χαρακτήρα. “Η Πλάκα είναι μια μικρή συνοικία, σχεδιασμένη για κατοίκους, όχι για αυτό που βλέπουμε σήμερα”.

Φόβοι ότι η Αθήνα θα γίνει η νέα Βαρκελώνη

Οι προβλέψεις για τον τουρισμό είναι εντυπωσιακές, επιβεβαιώνοντας ότι η Αθήνα δεν είναι πια απλώς ένας σταθμός για όσους ταξιδεύουν προς τα νησιά. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με όσα αναφέρει ο Guardian, το 2025 η ελληνική πρωτεύουσα αναμένεται να δεχθεί 10 εκατομμύρια επισκέπτες – δύο εκατομμύρια περισσότερους από το 2024.

Οι city break διακοπές έχουν εκτοξεύσει τη δημοτικότητα της πόλης, αλλά το τίμημα είναι βαρύ. Αν έστω και ένα μικρό ποσοστό από αυτούς κατευθυνθεί προς την Πλάκα, η κατάσταση θα γίνει ασφυκτική.

“Από τα 35 εκατομμύρια τουρίστες που θα έρθουν στην Ελλάδα, τα 10 εκατομμύρια – σχεδόν όσο ο πληθυσμός της χώρας – θα επισκεφθούν την Αθήνα“, λέει ο Χάρης Δούκας. “Για πρώτη φορά, θα είμαστε ο νούμερο ένα προορισμός της Ελλάδας, αλλά αυτό δεν είναι βιώσιμο. Η Πλάκα έχει ξεπεράσει τα όριά της. Δεν μπορεί να συνεχιστεί έτσι”.

Μελέτη που εκπονήθηκε από το Πανεπιστήμιο Πειραιά για λογαριασμό του Δήμου Αθηναίων κρούει τον κώδωνα του κινδύνου, καλώντας τις αρχές να δράσουν άμεσα αν η πόλη θέλει να αποφύγει τις παγίδες της υπερτουριστικοποίησης.

“Δεν έχουμε ούτε μία μέρα για χάσιμο“, προειδοποιεί ο δήμαρχος της Αθήνας. “Πρέπει να δράσουμε τώρα αν δεν θέλουμε να γίνουμε η επόμενη Βαρκελώνη. Γι’ αυτό η νέα task force, σε συνεργασία με τη δημοτική αστυνομία, θα έχει στη διάθεσή της κάθε διαθέσιμο μέσο”.

“Όταν οι κάτοικοι φεύγουν, οι γειτονιές πεθαίνουν”

Λίγες γειτονιές στην Ευρώπη έχουν κατοικηθεί αδιάκοπα όσο η Πλάκα. Απλωμένη στις βόρειες και ανατολικές πλαγιές της Ακρόπολης, ανάμεσα στην Αρχαία Αγορά και άλλα αρχαιολογικά μνημεία, η συνοικία αυτή κατοικείται από τη νεολιθική εποχή. Για τους Έλληνες, δεν είναι απλώς ένα παράθυρο στον κλασικό κόσμο, αλλά ένας αδιάσπαστος δεσμός με την αρχαιότητα.

“Όταν οι κάτοικοι φεύγουν, οι γειτονιές πεθαίνουν”, επισημαίνει ο Γιώργος Ζαφειρίου, αρχιτέκτονας και επικεφαλής του συλλόγου κατοίκων της Πλάκας. “Το έχουμε δει ξανά και ξανά”.

Η κατάσταση, σύμφωνα με τον ίδιο, έχει φτάσει σε οριακό σημείο και οι φόβοι για τον υπερτουρισμό είναι τόσο έντονοι, που οι κάτοικοι της Πλάκας συμμετέχουν πλέον σε ευρωπαϊκά δίκτυα ιστορικών πόλεων, ανταλλάσσοντας εμπειρίες για τη διαχείριση του φαινομένου.

“Αυτό που βλέπουμε είναι μια μάχη για τη διάσωση της ψυχής της Πλάκας“, σημειώνει ο Ζαφειρίου. “Αλλά υπάρχουν και λόγοι αισιοδοξίας”.

Μία από τις βασικές ελπίδες των κατοίκων είναι η επικείμενη απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας, το οποίο θα εξετάσει τη νομιμότητα της μετατροπής 16 κτιρίων σε Airbnb. καθώς η Πλάκα έχει χαρακτηριστεί προστατευόμενη ζώνη κατοικίας. Η προσφυγή κατατέθηκε από την Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού (ΕΛΛΕΤ) και θα κρίνει αν οι πολεοδομικοί κανονισμοί που ισχύουν για την περιοχή έχουν παραβιαστεί. Αν το ανώτατο δικαστήριο αποφανθεί υπέρ των κατοίκων, θα δημιουργηθεί νομικό προηγούμενο.

“Τα δύο προεδρικά διατάγματα που ορίζουν το πολεοδομικό καθεστώς της Πλάκας είναι ξεκάθαρα: Επιτρέπουν τη λειτουργία ξενοδοχείων, αλλά μόνο σε συγκεκριμένα σημεία”, εξηγεί ο καθηγητής Νομικής και νομικός εκπρόσωπος της ΕΛΛΕΤ, Δημήτρης Μελίσσας. “Αυτό που βλέπουμε σήμερα είναι ολόκληρα κτίρια να λειτουργούν ως παράνομα ξενοδοχεία, με πρωινό, γεύματα και rooftop bars – εμπορικές δραστηριότητες που απαγορεύονται αυστηρά. Θεωρούμε ότι πρόκειται για κατάφωρη παραβίαση του Συντάγματος”.

Δούκας: “Οι ξένοι επενδυτές βλέπουν την Αθήνα σαν Ελ Ντοράντο”

Η εκτόξευση των ενοικίων έχει προκαλέσει μία ανερχόμενη στεγαστική κρίση στο κέντρο της Αθήνας, αναγκάζοντας την κυβέρνηση να παρέμβει. Τον Ιανουάριο, η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας απαγόρευσε τις νέες εγγραφές βραχυχρόνιων μισθώσεων σε πλατφόρμες όπως το Airbnb στο ιστορικό κέντρο της πόλης.

Η νομοθεσία αυτή αναπτέρωσε τις ελπίδες ότι τα hedge funds και οι developers που εισήλθαν μαζικά στην αγορά ακινήτων την τελευταία δεκαετία – αγοράζοντας ακίνητα σε εξευτελιστικές τιμές κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης – θα αρχίσουν σταδιακά να αποχωρούν.

“Οι ξένοι επενδυτές βλέπουν την Αθήνα σαν κάποιο είδος Ελ Ντοράντο. Αυτοί κερδίζουν, όχι οι Έλληνες”, λέει χαρακτηριστικά ο Χάρης Δούκας, προειδοποιώντας ότι όσοι αγνοούν τα προεδρικά διατάγματα που προστατεύουν την Πλάκα μπορεί να βρεθούν με περιουσιακά στοιχεία χωρίς καμία αξία. “Πρώτα προσπάθησαν να παρακάμψουν την απαγόρευση για ξενοδοχεία μέσω Airbnb, και τώρα προσπαθούν να παρακάμψουν την απαγόρευση του Airbnb βαφτίζοντας τα ακίνητα ‘υπηρεσιακά διαμερίσματα’. Είναι ένα νομικό παραθυράκι που πρέπει να κλείσει άμεσα”.

Το μήνυμα του δημάρχου προς τους επενδυτές είναι ξεκάθαρο: “Ξεχάστε το. Αν ψάχνετε να επενδύσετε στη βραχυχρόνια μίσθωση, να πάτε αλλού. Η Πλάκα είναι η σύνδεσή μας με την αρχαιότητα. Είναι η ψυχή της Αθήνας και δεν θα την αφήσουμε να γίνει ένα τουριστικό λούνα παρκ, ένα ατελείωτο εμπορικό κέντρο, χωρίς κατοίκους και ταυτότητα”.