H Διαύγεια και η σημασία της για τη ζωή των πολιτών

Πέρα από κάθε αμφιβολία η ίδρυση της Διαύγειας (με το νόμο 3861/2010 και τις μετέπειτα τροποποιήσεις του) και η παρουσία της ομώνυμης διαδικτυακής πλατφόρμας στην οποία, μέχρι και σήμερα, δημοσιεύεται το σύνολο των συμβάσεων του δημοσίου αποτέλεσε επανάσταση. Το NEWS 24/7 επιχειρεί σήμερα να στρέψει ξανά το ενδιαφέρον στη Διαύγεια με μια νέα πρωτοβουλία που έχει ως στόχο να απλοποιήσει την πληροφορία που φτάνει στους πολίτες, ώστε να έχουν μία καλύτερη εικόνα του συνόλου των αναθέσεων που κάνει το Δημόσιο σε διάφορους τομείς, μέσα από το Παρατηρητήριο της Διαύγειας.

Μπορεί στις μέρες μας να φαντάζει αυτονόητο, ωστόσο μέχρι το 2010 οι πάσης φύσεως συμβάσεις που υπέγραφε το ελληνικό δημόσιο (με οποιοδήποτε φορέα) δεν δημοσιεύονταν κάπου όπου ο κάθε πολίτης θα είχε τη σχετική πρόσβαση και ετσι η διαφάνεια παράμενε ζητούμενο. Με την παρουσία της Διαύγειας, η διαφάνεια εξασφαλίστηκε, τουλάχιστον στη θεωρία, και αυτό ήταν ένα βήμα κομβικό και συνάμα θεαματικό το οποίο όμως (ελέω και του….τάιμινγκ) θάφθηκε κάτω από το μνημονιακό ζόφο και της απογοήτευσης που τα μνημόνια έφεραν.

Το εργαλείο πάντως παραμένει χρήσιμο, είναι άκρως απαραίτητο στη σημερινή εποχή της απόλυτης ψηφιοποίησης αλλά την ίδια ώρα χαρακτηρίζεται και ως δυσλειτουργικό με ότι αυτό συνεπάγεται για τη χρήση του όχι τόσο από τους “υποψιασμένους” αλλά από τον απλό πολίτη που πιθανώς θα ήθελε να το συμβουλευτεί για οποιονδήποτε λόγο. Δεν πρέπει να μάς διαφεύγει το γεγονός ότι τυπικά πρόσβαση στη Διαύγεια μπορεί να έχει ο καθένας, αρκεί να διαθέτει σύνδεση στο διαδίκτυο. Δεν απαιτούνται κωδικοί, δεν απαιτείται τίποτα απολύτως παραπάνω από πλευράς τεχνολογίας ούτε και κάποια ιδιαίτερη δεξιότητα. Τα πολύ βασικά είναι αρκετά.

Στην πράξη βέβαια παρουσιάζονται μία σειρά από προβλήματα αφού έτσι και αλλιώς στα 13 χρόνια της λειτουργίας του ουσιαστικά δεν έχει ληφθεί υπόψιν το όποιο feedback για τη λειτουργία από τους ανθρώπους που κατ’ εξοχήν το χειρίζονται στην επαγγελματική τους καθημερινότητα: Αναφερόμαστε στους δημοσίους υπαλλήλους.

Ετσι, δεν είναι λίγα τα φαινόμενα κατά τα οποία στις αναρτήσεις συμβάσεων παρατηρείται μία (το διατυπώνουμε κομψά) προχειρότητα αλλά και κραυγαλέα λάθη τα οποία είναι κάτι παραπάνω από φανερό ότι οφείλονται σε ανθρώπινη απροσεξία και σε καμία περίπτωση σε δόλο. Αν, ας πούμε, αντί για το ποσό της σύμβασης, συμπληρώνεις στο αντίστοιχο πεδίο, το ΑΦΜ του αναδόχου, έχεις κάνει απλά μία κατά το κοινώς λεγόμενο “πατάτα” και όχι κάποιο λάθος που οφείλεται σε “πονηρούς” σκοπούς. Από τέτοιου είδους παραδείγματα, δυστυχώς, η Διαύγεια βρίθει.

Πέρα όμως από αυτό, που μέχρι ένα σημείο θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και φυσιολογικό αφού πάντα παίζει ρόλο ο ανθρώπινος παράγοντας, στη σελίδα φαίνεται ότι έχουν γίνει σχεδιαστικές αβελτηρίες οι οποίες 13 χρόνια μετά παραμένουν σε ισχύ. Απουσιάζουν οι δικλείδες ασφαλείας οι οποίες θα περιόριζαν στο ελάχιστο τα λάθη και αυτό οι έμπειροι του ψηφιακού κόσμου το διακρίνουν μέσα από τις σχετικές ελλείψεις περιορισμών στο σχεδιασμό.

Οι απλοί χρήστες, από τη δική τους πλευρά, διαπιστώνουν ότι η σελίδα είναι πολύ “βαριά” και ότι ειδικά τους τελευταίους μήνες ήταν συχνά “κάτω” λόγω και των έργων συντήρησης που γίνονταν από το Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης (και τα αποτελέσματα των οποίων δεν έχουν γίνει ακόμα εμφανή αν θέλουμε να είμαστε απολύτως ακριβείς).

Διαπιστώνεται, παράλληλα, ότι πολλές φορές οι αναρτήσεις γίνονται πολύ βιαστικά, στο πόδι, χωρίς να ακολουθείται μία πρότυπη φόρμα η οποία θα έκανε πιο εύκολη, πιο γρήγορη αλλά και πιο ασφαλή την κάθε ανάρτηση. Όπως έλεγε στο NEWS 24/7 πηγή με πλούσια εμπειρία στη διαχείριση της Διαύγειας, μοιάζει αυτή η διαδικασία διαφάνειας να είναι ένα περιττό βάρος για το Δημόσιο και τους υπάλληλους του, μία ακόμα γραφειοκρατική υποχρέωση που πρέπει να διεκπαιερωθεί και τίποτα άλλο.

Το εργαλείο της Διαύγειας επίσης δείχνει να στερείται από σύγχρονους μηχανισμούς σκαναρίσματος με τους οποίους ο χρήστης θα μπορούσε να καταλήγει εύκολα στα έγγραφα που αναζητά χρησιμοποιώντας λέξεις κλειδιά. Υπάρχουν, φυσικά κατηγοριοποιήσεις και σύνθετη αναζήτηση, απουσιάζει όμως η περαιτέρω “εξειδίκευση” της αναζήτησης η οποία είναι πολύ σημαντική για έναν ιστότοπο που διαθέτει ένα τεράστιο πλήθος δεδομένων.

Συχνά τα πεδία, είναι κοινό μυστικό αυτό, συμπληρώνονται κατά το δοκούν και…ότι βρέξει ας κατεβάσει. Σχεδιαστικά η Διαύγεια αφήνει τέτοιου είδους “ελευθερίες” οι οποίες όμως προκαλούν χάος στη διαχείριση των εκατομμυρίων πληροφοριών της. Χρειάζεται, δε, ένα και μόνο πεδίο να συμπληρωθεί λάθος για να απομακρυνθεί το έγγραφο από αυτόν που το αναζητά και ο εντοπισμός του να γίνει ιδιαίτερα δυσχερής. Πολλά πεδία δε μπορούν να αφεθούν ασυμπλήρωτα και το έγγραφο να “ανέβει” με περιορισμένες πληροφορίες.

Ολα τα παραπάνω προβλήματα έχουν ως πρώτη και κύρια συνέπεια τη δυσκολία της αναζήτησης η οποία, δυστυχώς, χαρακτηρίζει τη Διαύγεια τα πολλά τελευταία χρόνια. Είναι τόσο “απαιτητικό” το ψάξιμο που πραγματικά λίγοι είναι αυτοί που διαθέτουν τα κατάλληλα εφόδια αλλά και την υπομονή για να φέρουν εις πέρας την όποια αποστολή τους. Είναι αυτοί που “ξέρουν να ψάχνουν στη Διαύγεια”, διαθέτουν δηλαδή ένα πλεονέκτημα σε σχέση με τους άλλους. Γνωρίζουν και κουμαντάρουν τις ιδιαιτερότητες του συστήματος. Κάπως έτσι η καθολική προσβασιμότητα σ’ αυτό το εργαλείο διαφάνειας, που η πολιτεία ευαγγελίστηκε κατά τη δημιουργία του, γίνεται πουκάμισο αδειανό.

Το Κράτος δεν φροντίζει το δημιούργημά του

Οπως σημειώσαμε και παραπάνω, το ξεκίνημα της Διαύγειας στο δημόσιο βίο συνέπεσε σχεδόν με την έναρξη της μνημονιακής περιόδου η οποία, ως γνωστόν, χαρακτηρίστηκε κυρίως από τις άγριες περικοπές στα δημόσια οικονομικά. Εκτός αυτού όμως, η μνημονιακή ήταν και μία περίοδος κατά την οποία μπήκαν τελείως διαφορετικές προτεραιότητες για τις εκάστοτε κυβερνήσεις.

Πρώτο μέλημα ήταν η απαλλαγή από την ευρωπαϊκή εποπτεία και η επιστροφή της χώρας στις αγορές του χρήματος που όμως (για λόγους που δεν είναι της παρούσης να αναλυθούν) ως στόχοι καθυστέρησαν ιδιαίτερα να επιτευχθούν αφού έγιναν κατορθωτοί μόλις το 2018, οκτώ χρόνια μετά.

Επιπρόσθετα, οι ελληνικές κυβερνήσεις διαχρονικά δεν κόπτονται για τη διαφάνεια αν και μιλούν συνέχεια γι’ αυτήν. Αν, πράγματι, κόπτονταν, θα είχαν φροντίσει για την εξέλιξη και τη βελτίωση του εργαλείο της Διαύγειας και το πέρασμά του στη νέα, ψηφιακή, εποχή.

Προσώρας, το Δημόσιο δεν διαθέτει καν ένα δεύτερο ζευγάρι μάτια που θα μπορούσε να εξασφαλίσει μία στοιχειωδώς καλύτερη λειτουργία για το σύστημα. Ουδείς δημόσιος υπάλληλος έχει το ρόλο να ΕΛΕΓΧΕΙ αυτά που ανεβάζουν οι συνάδελφοί του στη Διαύγεια, απουσιάζει αυτό που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί “ανθρώπινο backup”.

Επιπλέον, τα σεμινάρια πάνω στη λειτουργία του συστήματος αποτελούν άγνωστη έννοια. Το ελληνικό δημόσιο δεν μαθαίνει στους υπαλλήλους του πώς να χειρίζονται τη Διαύγεια, δεν επικαιροποιεί αλλά ούτε και τσεκάρει τις γνώσεις του προσωπικού. Αφήνει, κοντολογίς, τα πάντα στην επαγγελματική ευσυνειδησία και τον πατριωτισμό των υπαλλήλων, ίσως και στην τύχη θα μπορούσε να ισχυριστεί κάποιος περισσότερο αυστηρός.

Και όλα αυτά ενώ είναι ευρέως γνωστό ότι το ελληνικό δημόσιο έχει στις τάξεις τους ανθρώπους με υψηλή ειδίκευση και με μεγάλη διάθεση για προσφορά τους οποίους όμως, λόγω αγκυλώσεων ή απλής αβελτηρίας, δεν μπορεί να εκμεταλλευτεί.

Παραδείγματα λαθών

Στις 29 Δεκεμβρίου του 2022 το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου δημοσιοποίησε τη σύμβαση που υπέγραψε με την εταιρία Space Hellas για ανάθεση υπηρεσιών ανάπτυξης λογισμικού και εξοπλισμού ηλεκτρονικών υπολογιστών. Μέχρι εδώ τίποτα το παράξενο.

Εν συνεχεία όμως διαπιστώσαμε ότι οι δημοσιεύσεις στη Διαύγεια γι’ αυτή τη σύμβαση δεν είναι μία αλλά δύο. Εχουν την ίδια ημερομηνία (29/12), το ίδιο ποσό (280.060 με ΦΠΑ), τον ίδιο αριθμό πρωτοκόλλου (2721) αλλά διαφορετικό ΑΔΑ (το μοναδικό κωδικό που παίρνει από το σύστημα η κάθε δημοσίευση.

Τι κάνει το NEWS 24/7

Ως δημοσιογράφοι έχουμε το εξής καθήκον: Να ελέγχουμε την εκάστοτε εξουσία όσο το δυνατόν πιο αυστηρά. Αυτό κάνουμε στο NEWS 24/7 και αυτό θα εξακολουθήσουμε να κάνουμε στο μέλλον, ακόμα και στο ζήτημα της Διαύγειας.

Αυτό σημαίνει ότι οι πράξεις θα παρακολουθούνται πλέον καθημερινά έτσι ώστε να μεταφέρεται στον αναγνώστη-πολίτη μία συνολική εικόνα του συνόλου των αναθέσεων που κάνει το Δημόσιο σε όλους τους τομείς, από την Υγεία και την Παιδεία, μέχρι τους Δήμους.

Η επίτευξη της διαφάνειας στην πράξη αποτελεί το κρίσιμο θεμέλιο για την ομαλή λειτουργία των θεσμών και κατ’ επέκταση της Δημοκρατίας. Γνώμονας της καθημερινής δουλειάς μας και εδώ θα είναι το δημόσιο συμφέρον και η αποκάλυψη κάθε είδους “δυσλειτουργίας” που οδηγεί σε διασπάθιση του δημοσίου χρήματος.

Μείνετε, λοιπόν, συντονισμένες και συντονισμένοι.

**Το NEWS 24/7 αναλαμβάνει δράση για τη βελτίωση της διαφάνειας στην Ελλάδα με το Παρατηρητήριο της Διαύγειας! Επιδιώκουμε να συμβάλουμε στη βελτίωση της δημόσιας διοίκησης και στη διαφάνεια μέσα από μια καινοτόμα πρωτοβουλία.

Ακολουθήστε το News 24/7 στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις