Η αυταπάτη του "φυσιολογικού": Πώς τα στερεότυπα επηρεάζουν τη συμπεριφορά μας

Πώς ο στεροτυπικός τρόπος σκέψης βοηθά τον εγκέφαλο να επεξεργαστεί τις πληροφορίες που λαμβάνει από το περιβάλλον.

ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΟΡΔΩΝΗ
20 Νοεμβρίου 2021 11:04

2021, τα πράγματα θα έπρεπε να έχουν αλλάξει. Παρ’ όλη την προσπάθεια που γίνεται, οι ρατσιστικές, ομοφοβικές και κάθε είδους συμπεριφορές, που προσβάλλουν και μειώνουν μια άλλη ανθρώπινη ύπαρξη, δεν έχουν εκλείψει ακόμα.

Όσο και αν παλεύουμε για το αντίθετο, δεν έχουμε ακόμα αποτινάξει από πάνω μας την πεποίθηση του «κανονικού» και του «φυσιολογικού». Για την ακρίβεια δεν έχουμε αποβάλλει την πεποίθηση ότι εμείς είμαστε οι κανονικοί και πρέπει να εντάξουμε και τους άλλους σε αυτές τις νόρμες. Ποιος όμως καθορίζει το φυσιολογικό, το υγιές και το ηθικό; Ή επίσης ποιος καθορίζει το διαφορετικό; Μήπως χρησιμοποιώντας την λέξη διαφορετικό είναι σαν να αποδεχόμαστε αυτή την κανονικότητα και το διαφορετικό είναι καθετί που παρεκκλίνει από αυτή;

Οι λέξεις που χρησιμοποιούμε χρωματίζουν την κάθε έννοια και γι’ αυτό έχουν ιδιαίτερη σημασία. Η γλώσσα έχει μεγάλη εξουσία και μπορεί να δημιουργεί ή να διαιωνίζει στερεότυπα. Κάθε φορά που σχηματίζουμε μια λέξη, σχηματίζεται και μια εικόνα πίσω από αυτή. Όλοι θα φτιάξουμε μια εικόνα στο μυαλό μας όταν ακούσουμε την λέξη παχύσαρκος ή ομοφυλόφιλος και θα περιμένουμε από αυτούς να συμπεριφερθούν αντίστοιχα, όπως η κοινωνία στερεοτυπικά έχει ορίσει για αυτούς.

Πού εξυπηρετούν τα στερεότυπα;

Ο στερεοτυπικός τρόπος σκέψης βοηθά ιδιαίτερα τον εγκέφαλο για να επεξεργαστεί τις πληροφορίες που λαμβάνει από το περιβάλλον. Μεγαλύτερη ευκολία σημαίνει και πιο γρήγορη αντίδραση. Για τον εγκέφαλο, κάθε φορά που έρχεται σε επαφή με ένα νέο ερέθισμα, είναι πιο εύκολο να βασιστεί σε προυπάρχουσες γνώσεις, που ήδη έχει αποθηκεύσει, παρά να πρέπει να κάνει την επεξεργασία από την αρχή. Όταν ξέρουμε πως θα συμπεριφερθεί κάποιος, επειδή είναι άντρας, γυναίκα, ομοφυλόφιλος, μετανάστης, Έλληνας, Σουηδός, θα ξέρουμε ποιες πληροφορίες πρέπει να ανασύρουμε και να αντιδράσουμε ανάλογα.

Ο εγκέφαλος μας, λοιπόν, διευκολύνεται με το να απλοποιεί και να ομαδοποιεί τα ερεθίσματα γιατί αυτό έχει λιγότερο κόστος για εκείνον.

Τα στερεότυπα όμως, σχεδόν πάντα είναι εξαιρετικά άδικα, γιατί δεν μας επιτρέπουν να γνωρίσουμε τον κόσμο και τους ανθρώπους, όπως ακριβώς είναι. Πέρα από τον δικό μας τρόπο σκέψης. Και το χειρότερο είναι ότι τα στερεότυπα αυτά τις περισσότερες φορές λειτουργούν ασυνείδητα, χωρίς να το καταλαβαίνουμε.

Πώς μπορούμε όμως να «κανονικοποιήσουμε» την ανθρώπινη ύπαρξη; Ή πως μπορούμε να θεωρήσουμε μια αγάπη «φυσιολογική» ή «μη φυσιολογική»;

Η ανάγκη για αγάπη και αποδοχή

Δυστυχώς οι άνθρωποι ντρέπονται και νιώθουν μοναξιά, επειδή αγαπούν κάποιον που η «κανονικότητα» της κοινωνίας μας δεν εγκρίνει. ‘Η επειδή δεν είναι τόσο αδύνατοι και αθλητικοί, όσο επιβάλλουν τα πρότυπα. Ντρέπονται για το σώμα, που τους κουβαλά. Το οποίο είναι ότι πολυτιμότερο έχουν. Νιώθουν φόβο, μοναξιά και τρόμο. Και όταν δεν αντιμετωπίζονται με μίσος, αντιμετωπίζονται με συμπόνια και ανοχή. Σαν να τους συνέβη κάτι κακό που πρέπει να τους λυπηθούμε. Σαν να είναι μια αδύναμη ομάδα.

Υπάρχουν άνθρωποι που μεγαλώνουν με το φόβο, πως θα έχουν μια ζωή λιγότερο φυσιολογική, μόνο και μόνο επειδή έχουμε ορίσει κάποια «φυσιολογικά πρότυπα».

Αυτό, όμως, που έχουμε ανάγκη οι άνθρωποι και η κοινωνία δεν είναι «πρότυπα». Από αυτά έχουμε πολλά! Αυτό που έχουμε ανάγκη είναι αγάπη και αποδοχή. Αποδοχή για αυτό που ο καθένας θέλει να είναι. Αδύνατος ή με παραπάνω κιλά, με μακριά ή με κοντά μαλλιά, με χρωματιστά ή μονόχρωμα ρούχα, με το κάνει σχέσεις με το ίδιο ή με το άλλο φύλλο. Η αγάπη μπορεί να γιατρέψει την μοναξιά και τον φόβο. Χρειαζόμαστε επικοινωνία και επαφή. Να ανοίξουμε την καρδιά μας στους άλλους και εκείνοι σε εμάς.

Αν τελικά φυσιολογικός σημαίνει να μοιάζεις με τους άλλους, διαφορετικός σημαίνει να είσαι μοναδικός και να ξεχωρίζεις. Και μόνο μια κοινωνία που προάγει την μοναδικότητα μπορεί να πάει μπροστά!