Η ουτοπία της ισότητας γυναικών – ανδρών στην Ελλάδα

Διαβάζοντας κάποιος τις ειδήσεις ανήμερα του Αγίου Γεωργίου, θα έπεφτε διαρκώς σε ένα συγκεκριμένο «copy paste» -όπως εύκολα θα διαπίστωνε- άρθρο με πάντα ακόμα και τον ίδιο τίτλο «Η Ελλάδα για πρώτη φορά στις 12 χώρες παγκοσμίως με πλήρη νομική ισότητα ανδρών – γυναικών».

Και φυσικά ποιος πολίτης της Ελλάδας, και δη γυναίκα, δε θα έμπαινε γεμάτος υπερηφάνεια ή και απορία να διαβάσει το περιεχόμενο του άρθρου; Ο εν λόγω τίτλος αφορούσε στην εξίσωση των γονικών δικαιωμάτων των εργαζομένων.

Ακόμα και αν θεωρήσουμε πως η νομική ισότητα είναι μια πραγματικότητα στη χώρα μας, υπάρχει ουσιαστική ισότητα μεταξύ των δύο φύλων; Και τι τελικά έχει σημασια, να ζούμε σε ένα Κράτος δικαίου και ισότητας στη θεωρία μόνο ή όντως να βιώνουμε αυτές τις συνθήκες και στην πράξη στην καθημερινότητα μας;

Πριν καν ξεκινήσουμε να το σκεφτόμαστε αυτό, πρέπει να ορίσουμε τι σημαίνει ισότητα.

Με τον όρο “ισότητα”, λοιπόν, εννοούμε την ίση ορατότητα, αυτονομία, ευθύνη και συμμετοχή των δύο φύλων σε όλους τους τομείς του δημόσιου και ιδιωτικού βίου. Η ισότητα είναι βασική αρχή του δημοκρατικού πολιτεύματος, χάρη στην οποία όλα τα άτομα σε μια συγκεκριμένη κοινωνία έχουν ίσα δικαιώματα και ελευθερίες, συμπεριλαμβανομένων των πολιτικών δικαιωμάτων αλλά και της ισότητας ευκαιριών.

Αυτό που διαφαίνεται από τα στοιχεία της ευρωπαϊκής έκδοσης She Figures 2021, αλλά και από την Παγκόσμια Έκθεση για το Χάσμα Φύλων 2021, αν και υπάρχουν κάποιες ελάχιστες εξαιρέσεις και προσπάθειες προς την αντίθετη κατεύθυνση, είναι ότι οι γυναίκες στην Ελλάδα παραμένουν ακόμα και σήμερα σε θέσεις μειωμένης ευθύνης έναντι των ανδρών. Από το 1981-1989, περίοδος που έγινε η ουσιαστική  θεμελίωση της αρχής της ισότητας, με νόμους που στόχευαν στην εξάλειψη των διακρίσεων σε βάρος των γυναικών σε όλους τους τομείς της κοινωνικής ζωής του τόπου, μέχρι σήμερα έχουν σίγουρα γίνει αρκετά βήματα, ωστόσο οι ίσες ευκαιρίες ειδικά σε κλάδους στους οποίους οι άνδρες υπερτερούν παραδοσιακά παραμένουν κεντρικό ζήτημα ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη χώρα μας.

Το χάσμα των δύο φύλων είναι, λοιπόν, το κοινωνικό φαινόμενο κατά το οποίο άνδρες και γυναίκες δεν αντιμετωπίζονται ισότιμα. Η αναγνώριση του προβλήματος, συχνά, θεωρείται σημαντικό μέρος της επίλυσής του.

Σύμφωνα με το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ υπάρχουν συγκεκριμένες στρατηγικές που βοηθούν στη γεφύρωση του χάσματος των δύο φύλων σε όλο τον κόσμο.

Οι γυναίκες, ειδικά τα τελευταία χρόνια λόγω της πανδημίας, έχουν επηρεαστεί δυσανάλογα σε σχέση με τους άντρες, με τις περισσότερες να εγκαταλείπουν την εργασία τους και να αναλαμβάνουν απλήρωτα καθήκοντα φροντίδας. Η Πολιτεία πρέπει να επενδύσει σε συγκεκριμένες πολιτικές, με σκοπό να βελτιώσει την άδεια φροντίδας τέκνων και παράλληλα  να ιδρύσει περισσότερα προσχολικά κέντρα.

Σύμφωνα με έρευνα της εταιρείας ψηφιακής διαφάνειας Everledger, η διαφορετικότητα έχει θετικά αποτελέσματα ακόμα και στη βιωσιμότητα των επιχειρήσεων. Περισσότερα γυναικεία πρότυπα και μέντορες μπορούν να εξασφαλίσουν μεγαλύτερη εκπροσώπηση, όπως δείχνουν στοιχεία του LinkedIn. Εταιρείες με περισσότερες γυναίκες σε ηγετικούς ρόλους προσλαμβάνουν περισσότερες γυναίκες σε όλους τους τομείς. Η επίγνωση της ασυνείδητης προκατάληψης και η δημιουργία ισχυρών δομών προαγωγής θα βελτιώσει τα ποσοστά προσλήψεων για γυναίκες σε ηγετικές θέσεις.

Μια άλλη πολιτική, που έχει ήδη δείξει τα θετικά της αποτελέσματα, προκειμένου να αμβλυνθεί το χάσμα μεταξύ των δύο φύλων, είναι αυτή της ποσόστωσης στην πολιτική ζωή. Η Ρουάντα, υιοθετώντας αυτή την πρακτική, έχει σημειώσει σημαντική πρόοδο στην προσέλκυση περισσότερων γυναικών στην πολιτική. Έχει το υψηλότερο ποσοστό γυναικών στο κοινοβούλιο στον κόσμο, σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία της Διακοινοβουλευτικής Ένωσης.

Μιλώντας για ανισότητα μεταξύ των δύο φύλων στον εργασιακό χώρο, δεν μπορούμε να παραλείψουμε το μισθολογικό χάσμα, το οποίο χαρακτηρίζεται από τη διαφορά μεταξύ των μέσων ετήσιων αποδοχών μεταξύ γυναικών και ανδρών. Βασίζεται στους μισθούς που καταβάλλονται απευθείας στους εργαζόμενους πριν αφαιρεθεί ο φόρος εισοδήματος και οι εισφορές κοινωνικής ασφάλισης. Μια εξήγηση της διαφοράς αμοιβών μεταξύ των δύο φύλων είναι ότι οι γυναίκες τείνουν να είναι λιγότερο ανταγωνιστικές από τους άνδρες στο χώρο εργασίας. Ωστόσο, νέα έρευνα υποδηλώνει ότι οι γυναίκες είναι πιθανό να είναι πιο ανταγωνιστικές εάν μπορούν να “μοιραστούν” τα κέρδη τους, καθώς λειτουργούν περισσότερο ομαδικά. Σύμφωνα με την έκθεση της McKinsey’s Women in the Workplace 2021, οι πρόσθετες προσπάθειες των γυναικών να υποστηρίξουν τους συναδέλφους παραβλέπονται. Οι γυναίκες συχνά παρεμβαίνουν για να διαχειριστούν την ευημερία ή την ένταξη των συναδέλφων τους. Αλλά αυτό το έργο σπάνια αξιολογείται ή ανταμείβεται.

Οι γυναίκες έχουν μόνο τα τρία τέταρτα των νόμιμων δικαιωμάτων των ανδρών, κατά μέσο όρο, σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα. Ενώ, σε λιγότερες από τις μισές χώρες του κόσμου έχουν ίσες αμοιβές. Επιτακτική είναι η ανάγκη ενός νομικού περιβάλλοντος που θα ενθαρρύνει την οικονομική ένταξη των γυναικών και θα συμβάλει στην επίτευξη προόδου σε πολλούς τομείς, συμπεριλαμβανομένης της μείωσης της διαφοράς στις αμοιβές μεταξύ των δύο φύλων. Βέβαια αυτό θα είχε ουσία μόνο με ταυτόχρονους συχνούς ελέγχους, έτσι ώστε να διαπιστώνεται η καθολική τήρηση του νομικού πλαισίου.

Και φυσικά από τη λίστα στρατηγικών, που βοηθούν στη γεφύρωση του χάσματος των δύο φύλων, δε θα μπορούσε να παραληφθεί η παρακολούθηση της βίας κατά των γυναικών.

Η βία κατά των γυναικών και των κοριτσιών είναι ακόμη τόσο βαθιά ενσωματωμένη στους πολιτισμούς σε όλο τον κόσμο που είναι σχεδόν αόρατη, σύμφωνα με ειδικούς του ΟΗΕ για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Η Παγκόσμια Έκθεση Χάσματος των Φύλων του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ για το 2020 διαπίστωσε ότι σχεδόν οι μισές γυναίκες παγκοσμίως υφίστανται σωματική ή σεξουαλική κακοποίηση από τους άνδρες συντρόφους τους. Οι εμπειρογνώμονες του ΟΗΕ καλούν τις χώρες να δημιουργήσουν φορείς πρόληψης και να παρακολουθούν τη βία, αντί να αφήσουν αυτό το έργο στα ανθρώπινα δικαιώματα ή σε ομάδες γυναικών. Κι ενώ τα άρθρα, προφανώς, της κυβέρνησης, μιλάνε για πλήρη νομική ισότητα μεταξύ γυναικών και ανδρών, η πράξη δείχνει μια αύξηση τόσο της βίας κατά των γυναικών, όσο και των γυναικοκτονιών τα τελευταία χρόνια.

  Στο πλαίσιο της καθοριστικής σημασίας της ισότητας των φύλων, το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο για την Ισότητα των φύλων (EIGE) έχει πολλάκις τονίσει τα οικονομικά οφέλη για τα κράτη μέλη από την αναβάθμιση των γυναικών στη δημόσια και ιδιωτική ζωή.

Φυσικά, ας είμαστε ειλικρινείς, η εξίσωση των γονικών δικαιωμάτων των εργαζομένων είναι όντως ένα νέο λιθαράκι προς την ουσιαστική ισότητα των δύο φύλων, εφόσον πρακτικά τηρηθεί από τους εργοδότες, χωρίς να επιφέρει έμμεσα αρνητικά αποτελέσματα στην επαγγελματική άνοδο και εξέλιξη των εργαζομένων πατεράδων. Ωστόσο, βάσει όλων των παραπάνω, κι εφόσον η χωρίς στερεότυπα αντιμετώπιση των γυναικών παραμένει μείζον ζήτημα, σίγουρα δεν μπορούμε να μιλήσουμε, ακόμα, σε καμία περίπτωση για πλήρη ουσιαστική ισότητα γυναικών – ανδρών.

Αν σε αυτο το Κράτος, μας νοιάζει το “είναι” και όχι μονο το “φαίνεσθαι”, προφανώς, όπως όλα δείχνουν, έχουμε ακόμη πολύ δρόμο για την πραγματική πλήρη ισότητα.

*Η Σοφία Φ. Κατσίγιαννη είναι Νομικός, Υπ. Διδάκτωρ Δημοσίου Δικαίου και  Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων Νομικής Σχολής ΕΚΠΑ

Ακολουθήστε το News247.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις