Η χρονιά του #MeToo που έσπασε την ομερτά

Η χρονιά που φεύγει σηματοδοτεί τη «γέννηση» του ελληνικού #MeToo, ενός κινήματος που, ενώ στο εξωτερικό έχει εξαπλωθεί εδώ και μερικά χρόνια, στην χώρα μας άργησε να κάνει την εμφάνισή του. Από την αρχή του 2021 μέχρι και σήμερα, υπήρξαν δεκάδες καταγγελίες για σεξουαλική παρενόχληση και κάθε είδους κακοποίηση σε διάφορους κλάδους, από τον αθλητικό μέχρι τον καλλιτεχνικό, από πολλές γυναίκες αλλά και από άντρες. Ένα χρόνο μετά, μπορούμε να πούμε πως «έσπασε» η ομερτά που επικρατούσε τις τελευταίες δεκαετίες, πως η κοινωνία είναι πλέον έτοιμη να ακούσει, να μιλήσει και να υψώσει το ανάστημά της πλάι στα θύματα, αλλά δεν μπορούμε να εφησυχάζουμε, καθώς έχουμε ακόμη πολύ δρόμο μπροστά μας, έως ότου να εξαλειφθούν τα φαινόμενα κακοποίησης και κατάχρησης εξουσίας, έως ότου όλοι να αισθάνονται ασφαλείς.

Η γενναία Σοφία Μπεκατώρου

Την αρχή του ελληνικού #MeToo έκανε η Ολυμπιονίκης της Ιστιοπλοΐας Σοφία Μπεκατώρου, η οποία στα πλαίσια διαδικτυακής ημερίδας τον Ιανουάριο του 2021, κατήγγειλε παράγοντα της Ελληνικής Ιστιοπλοϊκής Ομοσπονδίας (ΕΙΟ) για σεξουαλική κακοποίηση το 1998 στην Πάλμα Ντε Μαγιόρκα. Παρόλο που η σπουδαία αθλήτρια είχε αναφερθεί ξανά στο περιστατικό σε συνέντευξή της μερικές βδομάδες πριν, η ομιλία της στις αρχές της χρονιάς συγκλόνισε το πανελλήνιο και έφερε αλυσιδωτές αντιδράσεις, ωθώντας τις γυναίκες να “σπάσουν” την σιωπή τους καταγγέλλοντας περιστατικά σεξουαλικής, ψυχολογικής και σωματικής κακοποίησης.

Μιλώντας στην ημερίδα “Start to Talk/Σπάσε τη Σιωπή – Μίλησε, Μην Ανέχεσαι”, η Σοφία Μπεκατώρου περιέγραψε την σεξουαλική κακοποίηση που υπέστη, αναφέροντας χαρακτηριστικά:

«Κάποια στιγμή όπως μιλάγαμε με τον Χ γύρισα και με φίλησε. Εγώ πάγωσα, δεν ήξερα πως να αντιδράσω, δεν περίμενα ποτέ να κάνει μία τέτοια κίνηση. Για μένα ο Χ αντιπροσώπευε το πατρικό πρότυπο, ήταν ένας άνθρωπος που επιτέλους δε μας πολεμούσε μέσα στην ομοσπονδία και ήθελε το καλό μας, σκέφτηκα. Συνέχισα να προχωράω τώρα με ταχύτερο ρυθμό κάνοντας πως δεν κατάλαβα ότι συνέβη, αν και του το ανέφερα λέγοντας του ότι δεν περίμενα ποτέ μία τέτοια κίνηση του. Φτάνοντας στο ξενοδοχείο μας στο ασανσέρ πριν πάει στο δωμάτιο του μου ζήτησε να τον ακολουθήσω. Εγώ αρνήθηκα και πήγα να κλείσω την πόρτα» και συνέχισε:

«Εκείνος πάντα ευγενικά και με χαμόγελο με ρώτησε αν τον φοβάμαι και τότε του απάντησα πως όχι, αλλά ότι δεν υπήρχε λόγος να πάω μαζί στο δωμάτιο του. Εκείνος προσπαθώντας να με πείσει, με διαβεβαίωσε ότι δεν πρόκειται να κάνει κάτι ερωτικό απλά να συζητήσουμε. Ήξερε όμως πώς να μου μιλήσει και πώς να με ηρεμήσει και να με κάνει να ρίξω τις άμυνες μου. Και όταν αυτό έγινε, τότε άρχισε να ασελγεί εις βάρος μου. Προσπάθησε να τον απωθήσω, να του δείξω ότι δεν υπάρχει αμοιβαία επιθυμία, θεωρώντας ότι θα το σεβαστεί. Του είπα όχι, του επανέλαβα ότι δεν θέλω να προχωρήσω και εκείνος με ψεύτικα γλυκόλογα έλεγε ότι δεν είναι τίποτα κάνοντας χιούμορ. Έλεγε ότι θα σταματήσει αν δεν το θέλω, όμως δε σταμάτησε ότι κι αν του έλεγα. Κλαμένη και ντροπιασμένη έφυγα από το δωμάτιο όταν αυτός ολοκλήρωσε και σηκώθηκε από πάνω μου».

«Έχω πετύχει τις περισσότερες διακρίσεις για την χώρα μας στην ιστιοπλοΐα, έχοντας όμως χάσει το σημαντικότερο αγαθό ως προσωπικότητα: την αγάπη προς τον εαυτό μου!», κατέληξε η Σοφία Μπεκατώρου.

Οι αποκαλύψεις της Σοφίας Μπεκατώρου ευαισθητοποίησαν την ελληνική κοινωνία και δημιούργησαν ένα τεράστιο κύμα συμπαράστασης και στήριξης, τόσο από συναδέλφους της και απλούς πολίτες, όσο από προσωπικότητες της πολιτικής και δημόσιας ζωής της χώρας. Παρά την παραγραφή του αδικήματος, λόγω του πέρατος 23 χρόνων, η ίδια έδωσε τρίωρη κατάθεση για την υπόθεση βιασμού της στον εισαγγελέα Νίκο Στεφανάτο, ενώ κατονόμασε και άλλο περιστατικό σεξουαλικής κακοποίησης 11χρονης αθλήτριας, το οποίο δεν είχε παραγραφεί. Αξίζει να σημειωθεί, πως ο Αριστείδης Αδαμόπουλος, ο άνθρωπος τον οποίον η Σοφία Μπεκατώρου ονομάτισε ως βιαστή της στον εισαγγελέα, διεγράφη από το κόμμα της Νέας Δημοκρατίας και παραιτήθηκε από αντιπρόεδρος της ΕΙΟ και από την Ελληνική Ολυμπιακή Επιτροπή.

Το θάρρος της Σοφίας Μπεκατώρου έφερε ντόμινο εξελίξεων στον αθλητικό χώρο, αφού οδήγησε και άλλες αθλήτριες να «σπάσουν» τη σιωπή τους και να καταγγείλουν παρόμοια περιστατικά. Μερικά 24ωρα μετά, η διεθνής πολίστρια Μάνια Μπίκοφ και η κολυμβήτρια τεχνικής κολύμβησης Ραμπέα Ιατρίδου μοιράστηκαν τις δικές τους ιστορίες σεξουαλικής παρενόχλησης από γιατρούς των ομοσπονδιών τους, ενώ ακολούθησαν η πρωταθλήτρια της Ιστιοπλοΐας Μαρίνα Ψυχογιού και η ασημένια ολυμπιονίκης του άλματος εις ύψος Νίκη Μπακογιάννη. Παράλληλα, ήρθαν στο φως καταγγελίες κορυφαίων αθλητών της χώρας μας για φαινόμενα διαφθοράς, κακοδιοίκησης και εκβιασμών τόσο για την Ελληνική Ιστιοπλοϊκή Ομοσπονδία, όσο και για τον αθλητικό χώρο γενικότερα.

Η σκοτεινή πλευρά του θεάτρου

Η κατάθεση ψυχής της Σοφίας Μπεκατώρου έδωσε δύναμη και σε άλλες γυναίκες να μιλήσουν, όπως την Ζέτα Δούκα που πήρε την απόφαση να ανοίξει τον «ασκό του Αιόλου» για τον δικό της χώρο, εκείνον του θεάματος. Η γνωστή ηθοποιός κατά τη διάρκεια ζωντανής συνέντευξής της στην εκπομπή «Πάμε Δανάη» στο MEGA, προχώρησε σε μια αποκάλυψη που σόκαρε τόσο την παρουσιάστρια όσο και τους τηλεθεατές, καταγγέλλοντας τον διάσημο ηθοποιό και σκηνοθέτη Γιώργο Κιμούλη για ψυχολογική και λεκτική βία στο θέατρο. Τα λόγια της ήταν τα εξής:

«Συνάντησα μια απίστευτης έντασης ψυχολογική και λεκτική βία εντός και εκτός σκηνής, με εξάρσεις, περιστατικά θυμού, απαξίωσης, ειρωνείας σε όλη τη διάρκεια της χρονιάς. Πάνω στη σκηνή έκανε ό,τι μπορούσε προκειμένου να προκαλέσει στον άλλον ένα βραχυκύκλωμα για να τα χάσει. Ένα βράδυ, όταν καιγόταν η Αθήνα με τα γεγονότα για τον Γρηγορόπουλο, έστειλε έναν συνάδελφο να μου πει να βγω στη σκηνή και να πω ότι ακυρώνεται η παράσταση. Όταν πήγα να τον ρωτήσω γιατί δεν το λέει αυτός ως επικεφαλής, με έβρισε, με κλώτσησε και είπε «Οκ, πάμε τρίτο κουδούνι». Η παράσταση για την οποία μιλάω ήταν το «Πιο κοντά» (Closer), στο Θέατρο Αθηνών το 2008 – 2009. Ό,τι είπα το υπέστην από τον Γιώργο Κιμούλη».

Όπως συνέβη και με την περίπτωση της Σοφίας Μπεκατώρου, οι αποκαλύψεις της Ζέτας Δούκα πήραν μορφή χιονοστιβάδας, με πολλές ηθοποιούς να επιβεβαιώνουν μερικά 24ωρα αργότερα την απρεπή και κακοποιητική συμπεριφορά του Γιώργου Κιμούλη, περιγράφοντας τις δικές τους τραυματικές εμπειρίες. Ανάμεσά τους ήταν η Κατερίνα Γερονικολού, η Ευδοκία Ρουμελιώτη, η Κατερίνα Λέχου, η Κατερίνα Παπουτσάκη και άλλες γυναίκες, οι οποίες αναφέρθηκαν σε ψυχολογική – λεκτική βία και αντιεπαγγελματική συμπεριφορά από τον σκηνοθέτη και ηθοποιό, περιγράφοντας παρόμοια περιστατικά πάνω και κάτω από τη σκηνή, καταλήγοντας στο ότι ο φόβος σε συνδυασμό με την εξουσία που κατείχε ο συγκεκριμένος άνθρωπος στον θεατρικό χώρο, τις εμπόδισε να αντιδράσουν και να μιλήσουν.

Οι καταγγελίες που ακολούθησαν, «τράβηξαν» μια και καλή την κουρτίνα του ελληνικού θεάτρου, φέρνοντας στο προσκήνιο παραβατικές συμπεριφορές πολλών χρόνων. Γυναίκες ηθοποιοί ένωσαν τις φωνές τους και προχώρησαν σε σοβαρότατες καταγγελίες διάσημων ανθρώπων του θεάτρου, με αρκετές εξ αυτών να φτάνουν μέχρι το δικαστήριο. Οι Τζένη Μπότση, Αγγελική Λάμπρη και Λουκία Μιχαλά κατήγγειλαν γνωστό σκηνοθέτη και ηθοποιό για σεξουαλική παρενόχληση, ενώ οι Αννα-Μαρία Παπαχαραλάμπους, Ελένη Δροσάκη και Πηνελόπη Αναστασοπούλου κατήγγειλαν τον Πέτρο Φιλιππίδη για πράξεις γενετήσιου χαρακτήρα. Όσον αφορά τον τελευταίο, το επόμενο διάστημα είδαν το φως της δημοσιότητας νέες μαρτυρίες για σεξουαλική παρενόχληση ακόμη και για σεξουαλική κακοποίηση, με τον σκηνοθέτη και ηθοποιό να προφυλακίζεται και τελικά να οδηγείται σε δίκη ως κατηγορούμενος για ένα βιασμό και δυο απόπειρες.

Μία από τις πιο συνταρακτικές υποθέσεις που έφερε στην επιφάνεια το ελληνικό #MeToo το 2021, ήταν εκείνη του Δημήτρη Λιγνάδη. Οι ψίθυροι που ακούγονταν τους πρώτους μήνες των καταγγελιών στο θέατρο, επιβεβαιώθηκαν πολύ σύντομα με την συνέντευξη του Νίκου Σ. σε διαδικτυακή ιστοσελίδα, ο οποίος κατήγγειλε τον βιασμό του σε ηλικία 19 ετών «φωτογραφίζοντας» τον Δημήτρη Λιγνάδη, ενώ ο Βασίλης υπήρξε ο πρώτος άνθρωπος που κινήθηκε νομικά εναντίον του, καταγγέλλοντάς τον για αποπλάνηση και βιασμό σε ηλικία 15 ετών και για 4 χρόνια. Κι αυτά ήταν μονάχα η κορυφή του παγόβουνου. Ακολούθησαν μηνύσεις για ασέλγεια και αποπλάνηση ανηλίκων, αποκαλύψεις από απόφοιτους του Αρσακείου στο οποίο δίδασκε και καταγγελίες με ανατριχιαστικές περιγραφές για σεξουαλικά αδικήματα από τον πρώην καλλιτεχνικό διευθυντή. Ο άλλοτε κορυφαίος θεατράνθρωπος προφυλακίστηκε και τελικά παραπέμπεται σε δίκη για τέσσερις περιπτώσεις βιασμού.

Αξίζει να σημειωθεί, πως όλο αυτό το διάστημα κατά το οποίο οι καταγγελίες για τον χώρο του θεάτρου διαδέχονταν η μία την άλλη, το Σωματείο Ελλήνων Ηθοποιών (ΣΕΗ) στάθηκε στο πλάι των θυμάτων και έπραξε τα μέγιστα, ώστε να αποδοθεί δικαιοσύνη.

Γιατί τώρα;

Από τον Ιανουάριο του 2021, που έγινε η αρχή με την Σοφία Μπεκατώρου, μέχρι και σήμερα, που δύο ισχυροί άνθρωποι του θεάματος οδηγούνται στο εδώλιο, μεσολάβησαν δεκάδες καταγγελίες, μεγάλος πόνος και τεράστιο θάρρος από πλευράς των θυμάτων, που χρειάστηκε να ανασύρουν τα τραύματά τους και να μιλήσουν για αυτά, αλλά και συγκινητική στήριξη από την ελληνική κοινωνία. Βρέθηκαν, φυσικά, και διάφορες φωνές που προσπάθησαν να υποτιμήσουν την σπουδαιότητα του #MeToo είτε κάνοντας victim-blaiming, είτε μιλώντας για «μόδα των καταγγελιών», είτε «ξεπλένοντας» τους θύτες, είτε ρωτώντας «γιατί τώρα;». Δεν έχουν καταλάβει, όμως, πως, πέρα από τον φόβο που είναι θεριό και το τραύμα που μπορεί να κρατήσει για χρόνια κάποιον καθηλωμένο, αυτή ακριβώς η στάση τους είναι που οδηγεί τα θύματα στο να σιωπούν.

Το #MeToo πήρε επιτέλους σάρκα και οστά στη χώρα μας, δημιουργώντας πρόσφορο έδαφος στις ψυχές που θέλουν να μιλήσουν, χάρη στη δύναμη και την γενναιότητα πολλών ανθρώπων που βρήκαν την τόλμη να βγουν μπροστά. Αλλά τίποτα δεν έχει τελειώσει. Η πατριαρχία, ο σεξισμός και η κατάχρηση εξουσίας είναι φαινόμενα που εξακολουθούν να υπάρχουν, με αποτέλεσμα οι κακοποιητικές πρακτικές να συνεχίζονται. Το πρώτο βήμα έχει γίνει, το απόστημα έσπασε και αυτό είναι σπουδαίο. Φαίνεται πως κάτι έχει αρχίσει να αλλάζει στην ελληνική κοινωνία, αλλά το θέμα είναι η αλλαγή αυτή να αποδειχθεί ριζική. Να μην επιστρέψουμε στα ίδια, να μην πούμε «δεν ήξερα», να μην επιτρέψουμε άλλη βία, ούτε και την συγκάλυψή της. Κι αυτό είναι στο χέρι όλων μας.

Ακολουθήστε το News247.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις