Κοινωνία σε τρόμο. Τι πραγματικά θέλουν οι τζιχαντιστές

Την ώρα που σύσσωμη η ηγεσία της Ευρώπης προσπαθεί να ανασυντάξει τις δυνάμεις της σε μια προσπάθεια να αντιμετωπίσει την τρομοκρατία, η κοινωνία των πολιτών νιώθει την ανασφάλεια στο πετσί της. Το διπλό τρομοκρατικό χτύπημα που έπληξε την καρδιά της Ευρώπης συγκλόνισε το σύνολο των πολιτών.

Ποιες είναι οι φάσεις κατά τις οποίες θέλοντας ή μη θα περάσουμε και πόσο ώριμη είναι η ελληνική κοινωνία να σταθεί στο ύψος των περιστάσεων. Τις δικές του απαντήσεις δίνει στο NEWS 247 ο Γιώργος Δαρεμάς, καθηγητής Κοινωνιολογίας Δρ. Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Sussex, σημειώνοντας ότι η Ευρώπη έχει την ωριμότητα να αντιμετωπίσει την τρομοκρατία καθώς η ομοψυχία που πηγάζει από αυτές τις κοινωνίες είναι η καλύτερη απάντηση έναντι των τρομοκρατών. Στην Ελλάδα, ωστόσο, φοβάται πως λόγω του διχαστικού πολιτικού λόγου η κοινωνία μας θα γίνει περισσότερο φοβική με φαινόμενα γενικής παράλυσης.

Τα χαρακτηριστικά των επιθέσεων

Αναλύοντας τα χαρακτηριστικά των τρομοκρατικών χτυπημάτων και τις φάσεις αντίδρασης ο κ. Δαρεμάς αναφέρει πως ουσιαστικά εντοπίζονται δυο ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. “Είναι τυφλά και μαζικής κλίμακας στοχεύοντας στο μέγιστο αριθμό νεκρών και τραυματιών. Ο στόχος είναι απρόσωπος και παράγει γενικευμένη ανασφάλεια καθώς ο οιοσδήποτε μπορεί να πέσει θύμα τρομοκρατικού χτυπήματος. Έτσι διαχέεται το αίσθημα του τρόμου παντού μέσα στην κοινωνία. Ο μέσος πολίτης νιώθει γυμνός και ανυπεράσπιστος και αυτό τον ωθεί στην ιδιώτευση, να προστρέξει και να κρυφτεί δηλαδή, στον ιδιωτικό του χώρου, στην οικία του. Έτσι αποφεύγει ο πολίτης τους δημόσιους χώρους και από χώροι κοινωνικής συναναστροφής μετατρέπονται σε χώροι μεγάλης επικινδυνότητας. Παράλληλα, αυξάνεται η εν γένει καχυποψία απέναντι στην ετερότητα. Ο “άλλος” ο διπλανός μας είναι εν δυνάμει κίνδυνος και πρόκειται για την πρώτη φάση αντίδρασης. Εκεί επιτυγχάνεται ο στόχος των τρομοκρατών που είναι η αλλοίωση του τρόπου ζωής στις δυτικές κοινωνίες” σημειώνει ο κ. Δαρεμάς, ενώ για τη δεύτερη φάση αντίδρασης προσθέτει: “Στη δεύτερη φάση διεγείρεται το αίσθημα της ομοψυχίας. Παραμένει η αίσθηση επικινδυνότητας αλλά υποχωρεί η ανασφάλεια γιατί ο πολίτης συνδέεται συμβολικά με τους ομοεθνείς του σε ένα ενιαίο σώμα που του προσφέρει αίσθηση δύναμης και ενότητας. Μέσα από τις εθνικές τελετές, τις κηδείες των θυμάτων, τον λόγο των εκπροσώπων της πολιτικής εξουσίας και άλλων φορέων της κοινωνίας των πολιτών ενστερνίζεται την εικόνα του ενιαίου έθνους και επεξεργάζεται φαντασιακά μια νέα εικόνα που μετριάζει ή απαλύνει την αρχική αίσθηση φόβου ή απομόνωσης. Έτσι η στόχευση των τρομοκρατών καθίσταται σιγά – σιγά ανίσχυρη”.

Κατά τον κ. Δαρεμά υπάρχει και μια τρίτη φάση κατά την οποία μετά από κάποιο χρονικό διάστημα, η παντοδυναμία των κοινωνικών δομών και της καθημερινότητας επιβάλλουν τις νόρμες τους. “Όλα επανέρχονται στο ρυθμό ζωής που επικρατούσαν πριν την τρομοκρατική ενέργεια. Το τρομοκρατικό συμβάν απωθείται στο ασυνείδητο και οι πολίτες επιστρέφουν στον καθημερινό βίο σαν να μην συνέβη τίποτε” συμπληρώνει ο κ. Δαρεμάς. 

Αποστροφή προς το ξένο

Υπάρχουν, ωστόσο, κίνδυνοι που μπορεί να προκύψουν μέσα από την εθνική ομοψυχία; Ο κ. Δαρεμάς αναφέρει πως “στόχος των τρομοκρατών είναι να γεννήσουν μια πολύ έντονη αίσθηση ανασφάλειας ώστε η αποστροφή προς το ξένο να γεννά και να τρέφει την ξενοφοβία. Η φάση όμως της εθνικής ομοψυχίας που εμφανίζουν οι Ευρωπαίοι, τους κάνει να ανήκουν στο ίδιο σύνολο και να ξεπερνούν τα εμπόδια. Δεν νιώθουν απομονωμένοι και επαναπροσδιορίζουν την εθνική τους ταυτότητα. Έτσι ο κάθε πολίτης νιώθει ότι δεν είναι ανυπεράσπιστος και ανήμπορος να αντιδράσει και δεν κινδυνεύει η ζωή του. Το είδαμε και στο παράδειγμα της Γαλλίας, με όλο τον κόσμο να δηλώνει την συμπαράστασή του. Η μικροπολιτική και η μικροκομματική αντιπαράθεση μένει στην άκρη και αυτό διότι η Ευρώπη έχει το υπόβαθρο να απομονώσει τον εθνικισμό παρά τις κατά περιόδους εξάρσεις της”. 

Σήμερα, σύμφωνα με τον κ. Δαρεμά, βρισκόμαστε στην πρώτη φάση. “Όλοι είναι φοβισμένοι, όλοι έχουν άσχημες εικόνες στο μυαλό τους και είναι διστακτικοί. Επικρατεί το τραυματικό βίωμα των ημερών. Από τις επόμενες, όμως μέρες που με μεγαλύτερη ψυχραιμία θα δούμε ξανά το σύνολο των γεγονότων θα μπούμε στο επίπεδο της εθνικής ομοψυχίας”, ενώ για το κατά πόσο ο Ευρωπαίος πολίτης βγαίνει τραυματισμένος σημειώνει ότι έχει τον τρόπο και την ωριμότητα να ξεπεράσει τα φοβικά σύνδρομα.

Όχι στον διχαστικό λόγο

Όσον αφορά την αντίδραση της ελληνικής κοινωνίας, ο κ. Δαρεμάς επισημαίνει ότι οι Έλληνες θα γίνουν περισσότεροι καχύποπτοι καθώς “ήδη στη θέση των Βέλγων τοποθετούν τον εαυτό τους. Ο Έλληνας φοβάται και θα δούμε στη δημόσια ατζέντα τα θέματα ασφάλειας να έρχονται πολύ πιο συχνά. Ωστόσο, εξ αιτίας του διχαστικού λόγου στην πολιτική σκηνή αντί να πάμε στην λογική της εθνικής ομοψυχίας που είναι απολύτως απαραίτητη, ώστε να αντιμετωπιστεί το τραυματικό αυτό χτύπημα και να μην διεγείρουμε στον λαό τις φοβίες, φοβάμαι ότι θα μπούμε σε ένα κύκλο αντιπαράθεσης που θα είναι καταστροφικός και επικίνδυνος. Πρέπει πάση θυσία να αποφύγουμε τον διχαστικό λόγο” αναφέρει χαρακτηριστικά ο κ. Δαρεμάς. 

“Δυστυχώς δεν έχουμε την ωριμότητα της ευρωπαϊκής αντίδρασης που θα παράξει την ομοψυχία. Ο Γάλλος θα συμπαρασταθεί στον Βέλγο, όπως και έγινε. Ακόμη και συμβολικά το να βλέπεις την Μέρκελ χέρι – χέρι με τον Ολάντ είναι κάτι που παίζει τεράστιο ρόλο. Δυστυχώς στην Ελλάδα φοβάμαι ότι δεν θα πρυτανεύσει η ιδέα της εθνικής ομοψυχίας και θα δοθεί έμφαση στην κομματική εκμετάλλευση” αναφέρει και καταλήγει λέγοντας: “Οικονομική κρίση, τρομοκρατία και προσφυγικό κάνει την ελληνική κοινωνία να χάνει τον προσανατολισμό της.  Δημιουργείται μια αίσθηση αποπροσανατολισμού  της κοινωνίας και τον ωθεί σε μια παθητικότητα. Σε μια μοιρολατρία η οποία μας κάνει να παραλύουμε. Χρειάζεται εγρήγορση, αλλά με ένα πολιτικό σύστημα άκρως διχαστικό δεν θα μπορέσουμε να βρούμε τους εαυτούς μας και αυτό θα μας κοστίσει”.