Κτηνιατρική ΑΠΘ: Στην εισαγγελία καταγγελία για επικίνδυνο κινέζικο στέλεχος ιού των χοίρων

Το «εξωτικό» αυτό στέλεχος HeN1 της νόσου των χοίρων Aujeszky φέρεται να εισήχθη στη χώρα μας, στα εργαστήρια του τμήματος Κτηνιατρικής του ΑΠΘ, από τη Μεγάλη Βρετανία, στο πλαίσιο διδακτορικής διατριβής, από τον επιστημονικά υπεύθυνο καθηγητή, προκειμένου να γίνουν πειράματα με μόλυνση χοίρων.

Όπως αναφέρει αναλυτικό ρεπορτάζ του grtimes.gr, από τη στιγμή της εισαγωγής του και ειδικά τους τελευταίους μήνες, άνοιξε ένα απίστευτο «γαϊτανάκι» προειδοποιήσεων, επιστολών και άλλων επαφών, μεταξύ του τμήματος Κτηνιατρικής, του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης, του ΕΟΦ, της Διεύθυνσης Κτηνιατρικής της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας, του καθηγητή που εισήγαγε τον ιό και τελευταία με την Εισαγγελία Θεσσαλονίκης στην οποία έχει κατατεθεί αναφορά για το θέμα, με αποτέλεσμα να προκύπτει σειρά σοβαρότατων ερωτημάτων.

Με βάση και την επιστολή του προέδρου του τμήματος Κτηνιατρικής, Δημήτριου Φλετούρη, προς τον Υπουργό Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων Μάκη Βορίδη (22/06/2020), η οποία κοινοποιήθηκε σε όλη την ηγεσία του υπουργείου, στον πρόεδρο του ΕΟΦ και τον προϊστάμενο Κτηνιατρικού τμήματος του ΕΟΦ, καθώς και στη διεύθυνση Κτηνιατρικής της Π.Κ.Μ, πρόκειται για ένα εξαιρετικά σημαντικό πρόβλημα, καθώς υπάρχει σοβαρός κίνδυνος διαφυγής και διασποράς του ιδιαίτερα λοιμογόνου ιικού στελέχους, όχι μόνο στον Ελλαδικό χώρο, αλλά και στην Ευρώπη γενικότερα.

Το ερευνητικό πρωτόκολλο, υποβλήθηκε στο τμήμα Κτηνιατρικής του ΑΠΘ στις 26 Νοεμβρίου 2019 και στην επιστολή του κ. Φλετούρη τονίζεται ότι ναι μεν ο ιός υπάρχει στην Ελλάδα και στην Ευρώπη, αλλά πως τα συγκεκριμένα στελέχη που εισήχθησαν διαφέρουν σημαντικά από τα ενδημικά και παρουσιάζουν «ιδιαίτερα  υψηλή λοιμογόνο δύναμη και υψηλά ποσοστά νοσηρότητας και θνητότητας σε διάφορες ηλικιακές ομάδες των εκτρεφόμενων χοίρων, αλλά και σε άλλα είδη ζώων, όπως βοοειδή, σκύλοι και εκτρεφόμενοι επίμυες, μινκ και αλεπούδες. Επιπλέον, τα συγκεκριμένα “Chinese variant-genotype II” στελέχη, δεν καλύπτονται από τα εμβόλια που κυκλοφορούν για τη νόσο Aujeszky», ενώ αντίστοιχοι πειραματισμοί έχουν γίνει στις ΗΠΑ, αλλά σε ειδικές εγκαταστάσεις πολύ υψηλού επιπέδου βιοασφάλειας.

«Καταπέλτης» η Συνέλευση του τμήματος Κτηνιατρικής

Το θέμα εξέτασε διεξοδικά στις 2 Ιουνίου 2020, η Συνέλευση του τμήματος Κτηνιατρικής, η οποία απέρριψε το ερευνητικό πρωτόκολλο του διδακτορικού, κάνοντας βαρυσήμαντες επισημάνσεις που προβληματίζουν ως προς το νόμιμο της κατοχής του επικίνδυνου στελέχους του ιού και κάνοντας λόγο για μη τεκμηρίωση των αναγκαίων επιπέδων βιοασφάλειας και για ερωτηματικά ως προς τον κίνδυνο διασποράς του «εξωτικού» ιού στον Ελλαδικό χώρο και στην Ευρώπη γενικότερα, στην περίπτωση διεξαγωγής πειραματισμών σε χώρο αμφιβόλου επιπέδου βιοασφάλειας και χωρίς θεσμικό έλεγχο από αρμόδια κρατική εποπτεύουσα αρχή.

Η Συνέλευση, έκανε επίσης λόγο για ισχυρούς προβληματισμούς για την «αναγκαιότητα» ανάληψης ενός ρίσκου με δυσανάλογα μεγάλο αντίκτυπο, «καθώς ο προτεινόμενος πειραματισμός περιλαμβάνει την αξιολόγηση εμβολίου έναντι ενός επικίνδυνου λοιμογόνου στελέχους που δεν προκαλεί επιζωοτίες στη χώρα μας» και χωρίς μάλιστα να διασφαλίζεται ο περιορισμός και η διασπορά του.

Με την απόφαση της εξάλλου, η Συνέλευση εκτός από την απόρριψη του ερευνητικού πρωτοκόλλου, έκανε γνωστό ότι δεν αποδέχεται τη διενέργεια οποιασδήποτε σχετικής έρευνας που αφορά στη χρησιμοποίηση εξωτικών “Chinese variant-genotype II” στελεχών σε χοίρους, ζητώντας από τον καθηγητή να κοινοποιεί εγκαίρως και εγγράφως τη γραμματεία του τμήματος, για οποιαδήποτε ενέργεια του σχετικά με τους χώρους χρήσης πειραματόζωων του Εργαστηρίου Μικροβιολογίας και Λοιμωδών Νοσημάτων του τμήματος, που συνδέεται με την παραπάνω απόφαση.

Σοβαρές επιφυλάξεις από την Επιτροπή Έρευνας και Δεοντολογίας

Για τη συγκεκριμένη έρευνα με τον «εξωτικό» ιό, η Επιτροπή Έρευνας και Δεοντολογίας του τμήματος Κτηνιατρικής (έγγραφο 12/02/20), εξέφρασε ιδιαίτερα σοβαρές επιφυλάξεις, θεωρώντας απολύτως απαραίτητη την ενημέρωση της αρμόδιας Διεύθυνσης Κτηνιατρικής της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας και του αρμόδιου τμήματος του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης, για τους κινδύνους που ενέχουν τα πειράματα αυτά.

Η επιτροπή ζήτησε παράλληλα πειστικές έγγραφες διευκρινίσεις, σχετικά με την άδεια /έγκριση από Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης για την εισαγωγή και κατοχή από την ερευνητική ομάδα του συγκεκριμένου στελέχους του ιού, αλλά και άδεια /έγκριση πειραματισμού σε ζώα και η οποία έπρεπε να συνοδεύεται από εκτιμήσεις και αξιολογήσεις κινδύνου και βεβαιώσεις για την επάρκεια των μέτρων ασφαλείας.

Πολύμηνες καθυστερήσεις

Ο πρόεδρος του τμήματος Κτηνιατρικής Δημήτριος Φλετούρης, με έγγραφο αίτημα που έχει στη διάθεση του το GRTimes.gr και με ημερομηνία 18/02/2020, απευθυνόταν στη Διεύθυνση Υγείας των Ζώων και στη Διεύθυνση Προστασίας των Ζώων, Φαρμάκων και Κτηνιατρικών Εφαρμογών του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης, ζητώντας τη γνωμοδότηση τους «για την έγκριση διεξαγωγής πειραματισμών σε χοίρους με κινεζικό “variant” στέλεχος της νόσου Aujeszky» κάνοντας μάλιστα επίκληση της γνωμοδότησης της Επιτροπής Δεοντολογίας και Έρευνας και των επιφυλάξεων-συστάσεων της για την ασφάλεια των πειραμάτων.

Η προϊσταμένη της Διεύθυνσης Υγείας των Ζώων ωστόσο, απάντησε πολλούς μήνες μετά, στις 3/06/2020 και μόλις μια ημέρα μετά τη συνέλευση του τμήματος Κτηνιατρικής, επισημαίνοντας μεταξύ άλλων ότι η διεύθυνση της δεν έχει αρμοδιότητα για να αξιολογήσει το σύστημα διαχείρισης των βιολογικών κινδύνων στις εγκαταστάσεις της Κτηνιατρικής και ότι δεν εξουσιοδοτείται από το νομικό πλαίσιο αρμοδιοτήτων και λειτουργίας της να εκδίδει και να χορηγεί τέτοιες γνωμοδοτήσεις για εγκαταστάσεις που υπάγονται σε πανεπιστημιακό φορέα.

Η προϊσταμένη, παρέπεμψε μάλιστα τον πρόεδρο της Κτηνιατρικής να χρησιμοποιήσει τα στελέχη της «Ελληνικής Εταιρείας Βιοασφάλειας» που είναι μέλος της «Ομάδας Εργασίας για την Βιοασφάλεια των Κτηνιατρικών Εργαστηρίων» και η οποία συστάθηκε με υπουργική απόφαση το 2010.

Στην επιστολή του προς τον υπουργό Αγροτικής Ανάπτυξης, ο πρόεδρος της Κτηνιατρικής Δ. Φλετούρης, σχολίασε την απάντηση της προϊσταμένης εκφράζοντας την έκπληξη του και τονίζοντας μεταξύ άλλων πως με βάση και τις κατευθύνσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού για την Υγεία των Ζώων (OIE) είναι απαραίτητες οι άδειες εισαγωγής τέτοιων στελεχών και πως είναι εμφανής η ανάγκη ύπαρξης εθνικής αδειοδοτούσας αρχής που θα εγκρίνει τέτοιου είδους διαδικασίες.

ΕΟΦ: «Προχωρήσατε στην εισαγωγή στελεχών χωρίς να υποβάλετε αίτηση»

Πολλά είναι τα ερωτήματα που προκύπτουν και από την έγγραφη απάντηση του ΕΟΦ και συγκεκριμένα του τμήματος Αξιολόγησης Κτηνιατρικών Προϊόντων, σε ερώτημα του καθηγητή που εισήγαγε τον ιό, σχετικά με τη διαδικασία.

Αφού αναφέρονται τα έγγραφα και τα τέλη που απαιτούνται για την έγκριση κλινικής μελέτης (τουλάχιστον εννέα), επισημαίνεται μεταξύ άλλων πως για τέτοιους πειραματισμούς απαιτείται έγκριση από τον ΕΟΦ, αλλά ωστόσο στα αρχεία του Οργανισμού δεν υπήρχε κανένα σχετικό αίτημα από τον καθηγητή.

Αναφέρεται επίσης ότι τον Αύγουστο του 2018 ο καθηγητής προχώρησε στην εισαγωγή των στελεχών του ιού από το Ηνωμένο Βασίλειο, χωρίς προηγουμένως να υποβάλλει αίτηση γνωστοποίησης στον ΕΟΦ, με τα απαραίτητα τιμολόγια και πιστοποιητικά ανάλυσης.

Αξιοσημείωτη είναι και η επισήμανση του εκπροσώπου του ΕΟΦ για τις περιπτώσεις χρήσης παθογόνων μικροοργανισμών σε πειραματισμούς: «Η εισαγωγή αυτών στη χώρα, επιτρέπεται μόνο μετά από έγκριση της αρμόδιας Κεντρικής Διεύθυνσης Κτηνιατρικής του Υπουργείου (ΠΔ 297 του 1997), την οποία άδεια απαιτεί από τους αιτούντες στον ΕΟΦ για έγκριση διεξαγωγής των πειραματισμών. Η άδεια αυτή είναι βαρύνουσας σημασίας όταν οι μικροοργανισμοί ανήκουν στην κατηγορία Α, όπως αναφέρεται στο έντυπο που στην τρέχουσα επιστολή σας, συμπεριλαμβανομένου του HeN1 στελέχους που προέρχεται από άλλη χώρα (Κίνα). Σχετικά με το συγκεκριμένο έντυπο, παρατηρείται ότι αυτό αποτελεί εσώκλειστο του δέματος αποστολής των στελεχών και δεν υποκαθιστά επίσημο έγγραφο αδειοδοτημένης αποστολής που απαιτείται. Επιπλέον και σύμφωνα με το συγκεκριμένο έντυπο, σημειώνεται ότι η ποσότητα των μολυσματικών υλικών ήταν ιδιαίτερα μεγάλη (20 + 20 ml).

Τι αναφέρει ο καθηγητής

Με βάση επιστολή που απέστειλε ο καθηγητής στον παραπάνω εκπρόσωπο του ΕΟΦ, ισχυρίζεται πως δεν τίθεται κανένα θέμα ασφάλειας ζωϊκού κεφαλαίου και υποστηρίζει ότι για τον προηγούμενο εργαστηριακό πειραματισμό του το 2018, που όμως αφορούσε εισαγωγή εμβολίου Bartha που παρασκευάζεται στις ΗΠΑ, ο ίδιος είχε στείλει τα απαραίτητα έγγραφα που είχε ζητήσει ο ΕΟΦ και ο οποίος ενέκρινε τον εκτελωνισμό του προϊόντος. Χωρίς να αναφέρει αν απευθύνθηκε εκ νέου στον ΕΟΦ, τον Αύγουστο του 2018 δηλώνει ότι εισήγαγε από το Ηνωμένο Βασίλειο τα στελέχη του κινεζικού ιού, προχωρώντας στους πειραματισμούς του με βάση το πρωτόκολλο.

Αναφέρει ακόμη ότι δεν ζήτησε από την Κεντρική Διεύθυνση Κτηνιατρικής την ενδοκοινοτική εισαγωγή των στελεχών, επειδή στη χώρα μας ενζωοτεί το νόσημα και εφαρμόζονται ευρέως αποτελεσματικοί εμβολιασμοί, ότι οι πειραματισμοί αφορούσαν σε εργαστήριο υψηλής βιοασφάλειας και όχι κτηνοτροφική μονάδα, ότι τα στελέχη ήταν ευρωπαϊκώς αδειοδοτημένα για έρευνα, κτλ..

Υποστηρίζει πως μόλις παρέλαβε τα στελέχη, ενημέρωσε αμέσως το τμήμα ΚΑΦΕ της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας (Τμήμα Υγείας Ζώων και Κτηνιατρικής Αντίληψης Φαρμάκων), γεγονός που σύμφωνα με τον ίδιο δείχνει ότι δεν είχε καμία σκοπιμότητα απόκρυψης ή εκτέλεσης πειραματισμών, χωρίς τη νόμιμη οδό.

Ακόμη, κάνει λόγο για μια δαιδαλώδη διοικητική νομοθεσία, της λεπτομέρειες της οποίας οι πανεπιστημιακοί δεν μπορούν να γνωρίζουν, εκφράζει τη λύπη του αν άθελα του δημιούργησε «κάποια προβλήματα με αυτή την διεθνή ερευνητική προσπάθεια» και επισημαίνει πως θεωρεί ότι συνέβαλε έστω και ανορθόδοξα, στον εντοπισμό κενών στις διαδικασίες, που θα ήταν χρήσιμο να διορθωθούν σε επίπεδο πολιτείας, χωρίς να αναστέλλεται η δημιουργική έρευνα.

Κάνει τέλος μνεία, στην ασφάλεια των εγκαταστάσεων μελέτης παθογόνων για υψηλού επιπέδου έρευνα στο εργαστήριο που χρησιμοποιεί.

Αξίζει να σημειωθεί πως σε απαντητική επιστολή της Διεύθυνσης Κτηνιατρικής προς τον πρόεδρο του τμήματος Κτηνιατρικής με ημερομηνία 18/06/2020, η υπηρεσία επισημαίνει πως για το προηγούμενο ερευνητικό έργο του καθηγητή που εκτελέστηκε από 19/06/2018 έως 28/02/2019 «δεν διαπιστώθηκε η ύπαρξη αδειοδοτημένου ερευνητικού πρωτοκόλλου» με τον συγκεκριμένο τίτλο. Όσον αφορά σε δεύτερο ερώτημα του κ. Φλετούρη σχετικά με το αν αναφέρεται η χρήση του κινεζικού στελέχους του ιού, στην προηγούμενη αίτηση που είχε κάνει για έρευνα ο καθηγητής και η οποία εγκρίθηκε από τη Διεύθυνση Κτηνιατρικής με την απόφαση 356176/3479/08.09.2016, η υπηρεσία απαντά αρνητικά.

Στην εισαγγελία Θεσσαλονίκης μηνυτήρια αναφορά

Στις 15 Ιουλίου 2020, ο δημοσιογράφος, κάτοικος Αθηνών Γεράσιμος Λιόντος που έχει ασχοληθεί συστηματικά με το θέμα τους τελευταίους μήνες, κατέθεσε καταγγελία σχετική με το θέμα, στην εισαγγελία Εφετών Θεσσαλονίκης .

Την επομένη, δηλαδή στις 16 Ιουλίου, η καταγγελία διαβιβάστηκε στην Εισαγγελία Πρωτοδικών και στις 21 Ιουλίου χρεώθηκε σε εισαγγελέα που το επόμενο διάστημα θα τη μελετήσει και μόνο εφόσον κρίνει ότι είναι βάσιμη θα παραγγείλει προκαταρκτική έρευνα.

Να σημειώσουμε πως το GRTimes.gr είχε απευθυνθεί στις 24 Ιουλίου 2020 τηλεφωνικά και μέσω email στη Διεύθυνση Υγείας των Ζώων του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης, θέτοντας ερωτήματα για το θέμα, αλλά μέχρι σήμερα δεν έχει πάρει απάντηση.