Κτηνοτροφία: Νέα “νάρκη” στην παραγωγή το έλλειμμα … βοσκών

Μια ενδιαφέρουσα και άκρως επικίνδυνη διάσταση για τον εθνικό παραγωγικό ιστό έδωσε ο Μιχάλης Παναγιωτάκης, διευθύνων σύμβουλος της ιστορικής γαλακτοβιομηχανίας “ΔΩΔΩΝΗ”, στο περιθώριο εκδήλωσης της εταιρείας για την παρουσίαση της νέας συνταγής στραγγιστού γιαουρτιού της εταιρείας, που ήδη από το καλοκαίρι.

Σχολιάζοντας την εικόνα που έχει ο πρωτογενής τομέας παραγωγής στην Ελλάδα ο κ. Παναγιωτάκης εστίασε στις ελλείψεις εργατικού δυναμικού στην ύπαιθρο και δη στην κτηνοτροφία. Όπως τόνισε, στη βάση και της εμπειρίας και συνάφειας που έχει η ΔΩΔΩΝΗ με την ύπαιθρο και δη τη ζώνη γάλακτος της Ηπείρου, όπου δραστηριοποιείται εδώ και 60 χρόνια, υπάρχουν μεγάλες ελλείψεις σε βοσκούς. Κάτι ιδιαίτερα σημαντικό καθώς η ελληνική αιγοπροβατοτροφία, που είναι ένα από τα “διαμάντια” της εγχώριας πρωτογενούς παραγωγής, έχοντας εκτατική μορφή. Δηλαδή, δεν είναι σταυλισμένη, αλλά η βόσκηση γίνεται στην ύπαιθρο σε λιβάδια και βοσκοτόπια, από τους βοσκούς.

Υποδομές και συνθήκες ζωής

Μάλιστα ο κ. Παναγιωτάκης αναφέρθηκε, ειδικότερα, στα προβλήματα που αντιμετωπίζει η ύπαιθρος σε σχέση με τις συνθήκες ζωής και τις υποδομές, ως ανασχετικά της προσέλκυσης νέων στα επαγγέλματα που σχετίζονται με την κτηνοτροφία. Τόνισε, δε, ότι η λύση είναι στην ανάπτυξη παραγωγικών δραστηριοτήτων με σύγχρονο τρόπο, με αξιοποίηση των καινοτόμων προσεγγίσεων παραγωγής και εμπορικής διάθεσης προϊόντων, με εξωστρεφή προσανατολισμό, που θα δώσουν, κλίμακα, κύρος και ουσία στην ενασχόληση με την ύπαιθρο συνολικά.

Να σημειωθεί ότι  με βάση όσα έχει αναφέρει, πέρυσι, ο  υποδιοικητής της Τραπέζης της Ελλάδος, Θόδωρος Πελαγίδης, σε συνέδριο του Ελληνοαμερικανικού επιμελητηρίου( “33ο Greek Economic Summit”), “ο αριθμός των νέων μεταξύ 20 – 29 ετών έχει μειωθεί στο μισό (από το 1.200.000 στις 600.000) και η χώρα θα αντιμετωπίσει τα επόμενα χρόνια ένα σημαντικό πρόβλημα με το εργατικό της δυναμικό, το οποίο με τη σειρά του θα επηρεάσει αρνητικά και τους ρυθμούς ανάπτυξης της οικονομίας”. Βέβαια, ο υποδιοικητής της Τραπέζης της Ελλάδος και στο παρελθόν έχει εστιάσει στο θέμα της δημογραφίας και ειδικά στο ότι σε πολλές περιοχές της υπαίθρου μειώνονται οι κάτοικοι με αποτέλεσμα, κομβικές παραγωγικά ζώνες, να αντιμετωπίζουν προβλήματα ελλείψεων σε ανθρώπινο δυναμικό.

Ελλείμματα στη μεταναστευτική πολιτική

Σε αυτό έρχεται να προστεθεί και το έλλειμμα στη μεταναστευτική πολιτική, που δεν επιτρέπει την σωστή ενσωμάτωση στον παραγωγικό ιστό και συνολικά στον κοινωνικό των μεταναστών, που δυνητικά θα μπορούσαν, όπως έχουν αναφέρει επανειλημμένα, παράγοντες του κλάδου, τα ελλείμματα σε προσωπικό.

Πάντως, πέρα από τα άμεσα “πυροσβεστικά μέτρα” απαιτείται , όπως το σύνολο των εμπλεκομένων αναφέρει, ένα συγκροτημένο σχέδιο για την ύπαιθρο. Χαρακτηριστική είναι η αναφορά που έκανε, επίσης, ο Μιχάλης Παναγιωτάκης, το Σεπτέμβρη του 2022 σε άρθρο του στην Εφημερίδα των Συντακτών. “Η συνεργασία μεταξύ όλων των μερών και κυρίως της Πολιτείας, των επιχειρήσεων και των παραγωγών γάλακτος, είναι αναγκαία ώστε από κοινού να σχεδιάσουμε ένα πλάνο δράσης για την στήριξη του πρωτογενούς τομέα, που θα συμβάλλει στην εξισορρόπηση της αναντιστοιχίας που υπάρχει σήμερα μεταξύ προσφοράς και ζήτησης, ώστε οι υπάρχοντες παραγωγοί αιγοπρόβειου γάλακτος να παραμείνουν στο επάγγελμα και να δοθούν κίνητρα στα νέα παιδιά και στις επόμενες γενιές να ασχοληθούν με την κτηνοτροφία, αξιοποιώντας σύγχρονες μεθόδους και εργαλεία που θα οδηγήσουν τον κλάδο στην επόμενη ημέρα” είχε τονίσει ο κ. Παναγιωτάκης σημειώνοντας ότι “είναι απαραίτητο να δομηθεί ένα «Εθνικό Σχέδιο Στήριξης της Κτηνοτροφίας» το οποίο πέρα από τη διάθεση πόρων μέσω προγραμμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, θα προσφέρει εκπαίδευση σε νέους κτηνοτρόφους πάνω σε καινούριες ευέλικτες μεθόδους διαχείρισης των ζωικών μονάδων.

Το σχέδιο αυτό θα μπορούσε να υλοποιείται από αρμόδια διαχειριστική αρχή του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, υπό την αιγίδα του ΕΛΓΟ Δήμητρα και να αφορά σε εξειδικευμένους ΚΑΔ που θα λαμβάνουν τη σχετική χρηματοδότηση, με την ευθύνη της νεοσυσταθείσας Εθνικής Διεπαγγελματικής Οργάνωσης Φέτας, στην οποία συμμετέχουν τόσο οι γαλακτοβιομηχανίες όσο και οι κτηνοτρόφοι αιγοπρόβειων προϊόντων” ανέφερε ο κ. Παναγιωτάκης.

Μάλιστα σημείωνε ότι η ΔΩΔΩΝΗ ήδη από το 2015 έχει ξεκινήσει ένα καινοτόμο πρόγραμμα για την στήριξη της διατροφής του ζωικού κεφαλαίου και τη βελτίωση της παραγόμενης ποσότητας και ποιότητας, το πρόγραμμα «ΔΩΔΩΝΗ 200», το οποίο το 2021 αναβαθμίστηκε σε «ΔΩΔΩΝΗ 400» και αναμένεται να μεγαλώνει περαιτέρω τα επόμενα χρόνια.

Μέσα από το πρόγραμμα αυτό, όπως ανέφερε “παρέχουμε δωρεάν υποστήριξη του ζωικού κεφαλαίου σε επιλεγμένες μονάδες, με τη βοήθεια επιστημονικής ομάδας έμπειρων κτηνιάτρων και ζωοτεχνών. Μέχρι σήμερα, τα αποτελέσματα που έχουν καταγραφεί είναι ιδιαίτερα θετικά, καθώς η συνολική αύξηση του παραγόμενου γάλακτος των μονάδων που συμμετέχουν ανέρχεται σε 18%, με την ποιότητα αυτού να είναι εξαίρετη σε όλα τα επίπεδα.”

Τα απόνερα της ενεργειακής κρίσης και οι λύσεις

Βέβαια, το ζήτημα της ενίσχυσης του παραγωγικού δυναμικού της ελληνικής κτηνοτροφίας αποτελεί μια από τις βασικές εστίες προβληματισμού όλου του κλάδου, στο φόντο και της ενεργειακής κρίσης και παρά την άνοδο των τιμών του αιγοπρόβειου γάλακτος, που δίνει μια σχετική ανάσα στους παραγωγούς, αν και όπως αναφέρουν οι ίδιοι δεν επαρκεί για να καλύψει τα αυξημένα κόστη παραγωγής.

Με βάση, όσα έχει ήδη αναφέρει από το 2021 (2/2/2021) ο Σύνδεσμος Ελληνικής Κτηνοτροφίας (ΣΕΚ), σε ανοικτή επιστολή του προς την τότε ηγεσία του Υπ. Αγροτικής Ανάπτυξης, στο φόντο και της πανδημίας και των προβλημάτων που είχε επιφέρει, απαιτείται ένα συνολικό σχέδιο για την κτηνοτροφία. “100.000 και πλέον κτηνοτρόφοι συμβάλλουν στην κοινωνική συνοχή και ενδυνάμωση της υπαίθρου, στην προστασία του περιβάλλοντος και την επισιτιστική ασφάλεια της χώρας μας. Οι εξαγωγές Φέτας (388.057.728 €) και γιαουρτιού (172.853.061€) φέρνουν στη χώρα μας συνολικά 561εκ €.” ανεφερε το 2021 ο πρόεδρος του ΣΕΚ Παναγιώτης Πεβερέτος, που μεταξύ άλλων τόνιζε ότι “η επίλυση του διαρθρωτικού προβλήματος της γήρανσης του αγροτικού πληθυσμού μπορεί να επιτευχθεί μόνο με την προσέλκυση νέων αγροτών-κτηνοτρόφων. Απαιτείται άμεσα η δημιουργία ισχυρών κινήτρων για νέους που επιθυμούν να ασχοληθούν με τη ζωική παραγωγή, ισχυρή αρχική επιχορήγηση, απαλλαγή από κάθε φορολόγηση και καταβολή ελάχιστου ποσού ασφαλιστικής εισφοράς για τα πρώτα πέντε χρόνια, λαμβάνοντας υπόψη ότι η προσαρμογή και οι αποσβέσεις είναι μεγέθη μακροπρόθεσμα, κίνητρα ένταξή τους σε αγροτικούς συνεταιρισμούς. Επί πλέον είναι απαραίτητη έγκαιρη και εντατική εκπαίδευση σε θέματα που αφορούν την κτηνοτροφία, νέες τεχνολογίες και πρακτικές, βελτίωση ποιότητας, προστασία περιβάλλοντος και αρχές συνεργατισμού. Να απλουστευτούν οι διαδικασίες ένταξης σε προγράμματα και να ενισχυθούν για επενδύσεις σύγχρονων κτιριακών κατασκευών και υποδομών προσαρμοσμένες στα εδαφοκλιματολογικά δεδομένα της χώρας. Να θεσπιστεί στο ΥπΑΑΤ ειδική Διεύθυνση ή Τμήμα με αρμοδιότητα αποκλειστικά θέματα που αφορούν τους νέους αγρότες- κτηνοτρόφους. Να δοθούν κίνητρα και αντικίνητρα στους ιδιοκτήτες γης που δεν ενοικιάζουν τις εκτάσεις που διαθέτουν, ώστε να αξιοποιηθούν από τους νέους αγρότες.”

Παράλληλα ο κ. Πεβερέτος στην επιστολή του ανέφερε ότι απαιτείται ένα “ολοκληρωμένο σύστημα αγροτικής εκπαίδευσης με πιστοποίηση των επαγγελματικών προσόντων, που να ανταποκρίνεται στις ανάγκες του κάθε κλάδου χωριστά και στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των τοπικών αναγκών, αναβαθμίζοντας ταυτόχρονα τις υπάρχουσες δομές εκπαίδευσης” αλλά και “εφαρμογή καινοτόμων υπηρεσιών, όπως αυτή της ευφυούς γεωργίας, και στην κτηνοτροφία που προσεγγίζει ολιστικά την παραγωγική διαδικασία μπορούν να συμβάλλουν σημαντικά στη μείωση του κόστους παραγωγής, τη βελτίωση της ποιότητας και ποσότητας του παραγόμενου αγροτικού προϊόντος και στην προστασία του περιβάλλοντος.”

Το ζήτημα της Θεσσαλίας

Πέρα, πάντως, από τα διαρθρωτικά ζητήματα της ελληνικής κτηνοτροφίας, η καταστροφή σε Θεσσαλία και Έβρο έχει προσθέσει νέες προκλήσεις στο όλο παζλ.  Πλέον, όπως αναφέρεται απαιτείται άμεση και συγκροτημένη δράση για την συγκράτηση του παραγωγικού δυναμικού, ώστε να μην υπάρξει περαιτέρω συρρίκνωσή του, στις περιοχές αυτές.

Με βάση πρώτες εκτιμήσεις η απώλεια πρώτης ύλης (γάκακτος από αιγοπρόβατα) ξεκινά από ένα ποσοστό της τάξης του 15%, ενώ είναι ακόμη άδηλο πόσο θα επηρεαστεί το ζωϊκό κεφάλαιο και οι παραγωγοί σε Θεσσαλία και Έβρο, καθώς η όλη κατάσταση έχει επιφέρει προβλήματα στην ενδιαίτηση των ζώων. Δηλαδή, δενν είναι ακόμη γνωστό πόσα από τα ζώα που άντεξαν στις δοκιμασίες και σήμερα υποφέρουν από άσθμα και μολύνσεις θα καταφέρουν να επιβιώσουν και βέβαια πόσοι από τους κτηνοτρόφους θα αντέξουν. Σύμφωνα με τον Ιωάννη Βιτάλη, πρόεδρο του Δ.Σ. της Εθνικής Διεπαγγελματικής Οργάνωσης Φέτας (ΕΔΟΦ) και αντιπρόεδρο της εταιρείας ΔΩΔΩΝΗ, υπάρχει ζήτημα με τις ζωοτροφές ενώ απαιτείται άμεσα ένα συγκροτημένο σχέδιο ανάταξης της παραγωγής, Ο ίδιος δεν έκρυψε, δε, μιλώντας στην ίδια προαναφερθείσα εκδήλωση της ΔΩΔΩΝΗΣ την απογοήτευσή του για τον τρόπο με τον οποίο προσεγγίζει η ηγεσία του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων τον κλάδο της γαλακτοβιομηχανίας και την παραγωγή φέτας ΠΟΠ. Μίλησε για έλλειψη στρατηγικής και αδιαφορία επαναλαμβάνοντας το άμεσο των ζητημάτων.