“Μαύρο” στις δίκες δημοσίου ενδιαφέροντος – Όσα πρέπει να ξέρετε

Σιωπητήριο φαίνεται πως θα επιβληθεί σε μεγάλες δίκες που απασχολούν την εγχώρια κοινή γνώμη, από τη δίκη για τη δολοφονία του/της Ζακ/Zackie Oh και τη δίκη της Κιβωτού του Κόσμου μέχρι τη δίκη της Χρυσής Αυγής σε β’ βαθμό -που βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη- με την κυβερνητική τροποποίηση του νόμου για τη μετάδοση των δικαστικών συνεδριάσεων, που νομοθετήθηκε την Παρασκευή 5 Ιουλίου.

Μετά τα πυρά από το Παρατηρητήριο της δίκης της Χρυσής Αυγής, Golden Dawn Watch, το οποίο, από το 2015, μετέδιδε με σοβαρότητα και συνέπεια όλες τις εξελίξεις μίας από τις σημαντικότερες δίκες της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας, ακολούθησε “βροχή” ανακοινώσεων από τα παρατηρητήρια άλλων δικαστικών υποθέσεων, τα οποία στο σύνολό τους καταδίκασαν την εν λόγω νομοθετική τροποποίηση  ως “αντισυνταγματική”.

“Αυτή η άκαιρη και χωρίς ουσιαστικό λόγο ύπαρξης νομοθετική πρωτοβουλία, που προκαλεί νέα προβλήματα χωρίς να λύνει κάποιο που υπήρχε, θεωρούμε ότι αυτονόητα θα παραμεριστεί ως, τουλάχιστον, αντισυνταγματική” σημειώνει χαρακτηριστικά το παρατηρητήριο της δίκης για τον φόνο του /της Ζακ Κωστόπουλου/Zackieh Oh, “ZackieOh Justice Watch”, τονίζοντας μάλιστα εν όψει της ολοκλήρωσης της δίκης σε β’ βαθμό αύριο, Τετάρτη (9/7), “με κάθε τρόπο εμείς θα ολοκληρώσουμε το δικό μας κομμάτι σε αυτό το έργο, το οποίο αναμφίβολα θα συνεχιστεί από άλλες και άλλους”.

Στο ίδιο μήκος κύματος και το Kivotos Trial Watch, το οποίο παρακολουθεί και καταγράφει συστηματικά της δίκη της Κιβωτού του Κόσμου, αναδημοσίευσε σχετική ανάρτηση της δημοσιογραφικής, ερευνητικής ομάδας “The Manifold”, η οποία επισημαίνει πως “η καθολική απαγόρευση της καταγραφής της δίκης με οπτικοακουστικά μέσα, όπως προβλεπόταν στον νόμο του 2002, αποτελούσε ήδη μέτρο αντιδημοκρατικό και δίχως επαρκή αιτιολογία περιοριστικό της δημοσιότητας της δίκης και της ελευθερίας του Τύπου, δύο αλληλένδετων και συνταγματικά κατοχυρωμένων ελευθεριών“.

Η νέα τροποποίηση του νόμου “είναι προφανές ότι θέλει πρωτίστως να φιμώσει τα Παρατηρητήρια, τα οποία υπηρετώντας το δημόσιο συμφέρον προσφέρουν στο κοινό τη δυνατότητα να γνωρίζει τα ακριβή τεκταινόμενα σε δίκες που έχουν άμεσες επιπτώσεις στη ζωή του [..] Αυτό που επιχειρείται εδώ, μ’ άλλα λόγια, είναι να αποφασίζουν τα δικαστήρια ποιες «λεπτομέρειες» θα δημοσιεύουν οι δημοσιογράφοι και ποιες όχι“, προσθέτει.

Τι προέβλεπε ο νόμος μέχρι σήμερα

Βάσει του Άρθρου 8 του νόμου 3090/2002,

“Η ολική ή μερική μετάδοση από την τηλεόραση ή το ραδιόφωνο, καθώς και η κινηματογράφηση και μαγνητοσκόπηση της δίκης ενώπιον ποινικού, πολιτικού ή διοικητικού δικαστηρίου απαγορεύεται. Κατ’ εξαίρεση, το δικαστήριο μπορεί να επιτρέψει τις ενέργειες αυτές, εφόσον συναινούν ο εισαγγελέας και οι διάδικοι και συντρέχει ουσιώδες δημόσιο συμφέρον” (παρ.1).

Προέβλεπε ακόμα πως οι παραβάτες του “τιμωρούνται με φυλάκιση μέχρι τριών ετών και χρηματική ποινή είκοσι χιλιάδων (20.000) έως διακοσίων χιλιάδων (200.000) ευρώ”.

Η νέα διάταξη

Η νέα διάταξη, η οποία θεσμοθετήθηκε πριν από λίγες ημέρες και αντικατέστησε την παράγραφο 1 του Άρθρου 8 του σχετικού νόμου, αναφέρει

“Απαγορεύεται η ολική ή μερική μετάδοση με οποιονδήποτε τρόπο, ιδίως μέσω της τηλεόρασης, ραδιοφώνου, διαδικτύου και γενικά οποιουδήποτε τεχνολογικού μέσου, καθώς και η κινηματογράφηση, μαγνητοσκόπηση, ηχογράφηση και αποτύπωση της δίκης σε γραπτό κείμενο μέσω ειδικού λογισμικού που μετατρέπει τον προφορικό λόγο σε γραπτό, ενώπιον ποινικού, αστικού ή διοικητικού δικαστηρίου. Κατ` εξαίρεση, το δικαστήριο μπορεί να επιτρέψει τις ενέργειες αυτές, εφόσον συναινούν ο εισαγγελέας και οι διάδικοι και συντρέχει ουσιώδες δημόσιο συμφέρον”

Η αιτιολογική έκθεση – Γιατί άλλαξε ο νόμος

Σύμφωνα με όσα διαβάζουμε στην αιτιολογική έκθεση,

“Με την εν λόγω σύγχρονη μεθοδολογία, λαμβάνει γνώση σε άμεσο χρόνο, μέσω απευθείας αναμετάδοσης (μετατροπής σε γραπτό λόγο με τη χρήση ειδικού λογισμικού), σε ιστοσελίδες και μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αόριστος αριθμός ατόμων ευρισκόμενων εκτός της δικαστικής αιθούσης, κατάσταση η οποία, δεν συνάδει, με την έννοια της δημοσιότητας της ποινικής διαδικασίας, καθόσον ως τέτοια νοείται η δυνατότητα της ελεύθερης εισόδου του κοινού στην αίθουσα συνεδρίασης του δικαστηρίου και η κατά τρόπο ανεμπόδιστο παρακολούθηση της προφορικής διαδικασίας και όχι η άμεση αναμετάδοση της δίκης με κάθε λεπτομέρεια, εν αγνοία του δικαστηρίου, του εισαγγελέα και των διαδίκων και δίχως την προβλεπόμενη στο δεύτερο εδάφιο άδειά τους“.

Το παραπάνω σκεπτικό, όμως, απαγορεύει στους δημοσιογράφους και τα παρατηρητήρια να ασκούν το επάγγελμά τους, δηλαδή να καταγράφουν και να μεταδίδουν τα όσα συμβαίνουν εντός των δικαστηρίων, και καθιστά σαφές τι εννοεί η ελληνική νομοθεσία με την έννοια “δημοσιότητα μιας δίκης”.

“Ως τέτοια νοείται η δυνατότητα της ελεύθερης εισόδου του κοινού στην αίθουσα συνεδρίασης του δικαστηρίου και η κατά τρόπο ανεμπόδιστο παρακολούθηση της προφορικής διαδικασίας” αναφέρει χαρακτηριστικά. Δηλαδή, όποιος/α δεν έχει τη δυνατότητα να παραστεί στην εκδίκαση μίας υπόθεσης δημοσίου ενδιαφέροντος, αυτομάτως αποκλείεται από το δικαίωμά του να ενημερωθεί για τις εξελίξεις σε αυτή.

Σημειώνεται πως η παραπάνω τροποποίηση έρχεται σε αντίθεση με το Άρθρο 93 του Συντάγματος, το οποίο ορίζει πως

“οι συνεδριάσεις κάθε δικαστηρίου είναι δημόσιες, εκτός αν το δικαστήριο κρίνει με απόφασή του ότι η δημοσιότητα πρόκειται να είναι επιβλαβής στα χρηστά ήθη ή ότι συντρέχουν ειδικοί λόγοι προστασίας της ιδιωτικής ή οικογενειακής ζωής των διαδίκων”.

“Τι επέλεξε να κάνει προχθές ο νομοθέτης; Αντιστρέφει τον συνταγματικό κανόνα της δημοσιότητας των δικών μετατρέποντάς τον σε εξαίρεση και την εξαίρεση την καθιστά κανόνα”, όπως τόνισε χαρακτηριστικά με ανάρτησή του, ο Καθηγητής Δημοσίου Δικαίου και Κοινωνικής Διοίκησης στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, Ξενοφών Κοντιάδης.

Τι απαντά το Υπουργείο Δικαιοσύνης

Απαντώντας στον ΣΥΡΙΖΑ, ο οποίος αντέδρασε για την εν λόγω εξέλιξη, το υπουργείο Δικαιοσύνης αναφέρει:

“Το ότι στον ΣΥΡΙΖΑ εδώ και καιρό έχουν χάσει την επαφή με την πραγματικότητα είναι γνωστό. Το να μην μπορούν, όμως, να διαβάσουν τις απλές διατυπώσεις μια ισχύουσας από το 2002 ρύθμισης (άρθρο 8 του νόμου 3090/2002), καταντά γελοίο.

Επειδή λοιπόν αναφέρονται σε «μαύρο» που ρίχνει η κυβέρνηση στη δημοσιογραφική ενημέρωση για σοβαρές δίκες, παραπέμπουμε στη διάταξη του παραπάνω άρθρου που ισχύει εδώ και 22 χρόνια και η οποία απαγορεύει την «ολική ή μερική μετάδοση από την τηλεόραση ή το ραδιόφωνο, καθώς και την κινηματογράφηση και μαγνητοσκόπηση της δίκης ενώπιον ποινικού, πολιτικού ή διοικητικού δικαστηρίου, εκτός αν το ίδιο το δικαστήριο παράσχει τη σχετική άδεια».

Στους παραπάνω τρόπους μετάδοσης με την πρόσφατη ρύθμιση, προστέθηκε και η μετάδοση μέσω Ίντερνετ“.