Ο καθένας ευθύνεται για ό,τι πράττει, αλλά και για ό,τι δεν πράττει

Η ιστορία της ανθρωπότητας περιλαμβάνει κατά περιόδους σειρά κρίσεων. Από την προϊστορία και τους ιστορικούς χρόνους καταγράφονται κρίσεις, που ταυτίζονται με διεκδικήσεις εξουσίας, επεκτατικούς πολέμους και εκστρατείες με φυλετικό ή θρησκευτικό πρόσημο.

Αντίστοιχα καταγράφονται πανδημίες και καταστροφικά φυσικά φαινόμενα. Τα πρώτα με ανθρώπινη παρέμβαση, ενώ τα δεύτερα χωρίς τη συμμετοχή του ανθρώπινου παράγοντα, κάτι που σήμερα έχει ανατραπεί. Η συμμετοχή του ανθρώπου στην κλιματική αλλαγή είναι πλέον εμφανής.

Όλα τα παραπάνω, είχαν και έχουν συνέπειες. Σε κάποιες περιπτώσεις η αποτροπή γέννησης κρίσεων καθόρισαν και την κατεύθυνση εξέλιξης του πολιτισμού. Επιγραμματικά θα μπορούσαν να αναφερθούν οι Περσικοί πόλεμοι, όπου στην περίπτωση νίκης των Περσών, αυτό που σήμερα ορίζουμε ως δυτικό πολιτισμό, θα είχε στερηθεί από όλες εκείνες τις αξίες που ανέδειξε ο Ελληνικός πολιτισμός της εποχής. Αξίες που είναι καταγεγραμμένες στην φιλοσοφία και στις αρχαίες τραγωδίες.

Αξίες πάνω στις οποίες εξελίχθηκε ο άνθρωπος ώς άτομο και ώς κοινωνικό όν. Αντίστοιχα, βιβλικές καταστροφές και φυσικές καταστροφές, αφάνησαν χιλιάδες ανθρώπους και πολιτισμούς, χωρίς να ξεχνάμε τους δύο παγκοσμίους πολέμους του 20ου αιώνα.

Αυτά αποτελούν απλά μια ελάχιστη, μηδαμινή αναφορά, για να σημειωθεί πως η ιστορία περιλαμβάνει τα ίδια ή ανάλογα στοιχεία που συνθέτουν το σήμερα.

Η ειδοποιός διαφορά του σύγχρονου δικού μας σήμερα με το αντίστοιχο δικό μας πρόσφατο χθες, είναι η ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίας σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα. Τόσο μικρό , ώστε να μη μπορεί να αφομοιωθεί από τον σύγχρονο άνθρωπο. Μια τεχνολογία που έχει προσφέρει πολλά στην βελτίωση του βιοτικού επιπέδου σε μεγάλο τμήμα του παγκόσμιου πληθυσμού. Μερικοί όμως από τους τομείς της εξέλιξης αυτής, έχουν δράσει συνειδητά ή μή στην διαμόρφωση της ανθρώπινης συμπεριφοράς.

Βρισκόμαστε στο απόγειο ενός τεχνολογικού πολιτισμού, ο οποίος επιβλήθηκε και παραμέρησε τον ανθρωπιστικό-κοινωνικό πολιτισμό όπου ο δεύτερος σε σχέση με τον πρώτο καταλαμβάνει πλέον μια εξαιρετικά υποδεέστερη θέση στο τοπικό, εθνικό και παγκόσμιο γίγνεσθαι.

Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, προσφέρουν άπλετη και γρήγορη πληροφόρηση, ενημερώνοντας για τα πάντα σε παγκόσμιο επίπεδο. Μια πληροφόρηση, όπου η ταχύτητα της μετάδοσης, δημιουργεί εκ των πραγμάτων δυσκολία και αδυναμία ελέγχου γνησιότητας. Έχει ήδη δημιουργηθεί ένα φαντασιακό περιβάλλον “διαβίωσης” αντικαθιστόντας όλο και περισσότερο το πραγματικό. Οι ψηφιακές επαφές έχουν υποκαταστήσει τις πραγματικές κοινωνικές επαφές. Πολιορκείται ένα από τα σημαντικότερα χαρακτηριστικά του ανθρώπου – η κοινωνικότητα.

Αυτό αποτελεί και την σημαντικότερη κρίση. Όλες οι κρίσεις ολοκληρώνουν τον κύκλο τους – οικονομικές, πολεμικές, επιδημικές. Το μέγεθος των συνεπειών που παράγουν, εξαρτάται από την παιδεία και την ποιότητα της κοινωνικής συνοχής. Οι κοινωνίες αποτελούνται από άτομα τα οποία έχουν και την ευθύνη των θέσεών του και των αντίστοιχων πράξεων.

Η παραμονή μας στη θέση του θεατή, είναι αποτρεπτική για την εξέλιξη του πολιτισμού και στην βελτίωση της ποιότητας ζωής. Είναι εξίσου αποτρεπτική όσον αφορά στην ανατροπή των κρίσεων. Ο καθένας οφείλει να συμμετέχει ποιοτικά από όποια θέση κι αν βρίσκεται και να αξιοποιήσει την κρίση ως στοιχείο αφύπνισης.

Έχει σημασία να αυξηθεί ο σκεπτόμενος και παραγωγικός πληθυσμός. Είναι μέλημα των διοικούντων, των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, των θρησκειών, της κάθε είδους επιστημών και ειδικοτήτων. Μία από αυτές είναι και η αρχιτεκτονική. Μια επιστήμη ανθρωπιστική και συγχρόνως εφηρμοσμένη που καλείται να δημιουργησει τις καταλληλοτερες σχέσεις του ανθρώπου μέσω του χώρου. Χώρο δημόσιο ή ιδιωτικό, εξωτερικό ή εσωτερικό.

Να διαμορφώσει ένα περιβάλλον, μια ατμόσφαιρα, εξασφαλίζοντας την δημιουργία βιωματικών εμπειριών. Εμπειρίες που υπερβαίνουν την ατομικότητα και δημιουργούν συνθήκες κοινωνικοποίησης. Να δώσει σχήμα και μορφή στην ιδέα, και μέσα από την αισθητική. Να αξιοποιήσει τα φυσικά φαινόμενα για τη δημιουργία κατάλληλων συνθηκών διαβίωσης μειώνοντας ενεργοβόρες επιλογές.

Ανατρέχοντας στην ιστορία, διαπιστώνεται ότι υπήρξαν τεχνικές με μηδενικό ενεργειακό αποτύπωμα, που εξασφάλιζαν ποιοτική διαβίωση σε ακραίες κλιματολογικές συνθήκες. Τεχνικές που ξεχάστηκαν και αντικαταστήθηκαν με ενεργοβόρες ή κοστοβόρες λύσεις της σύγχρονης τεχνολογίας. Η ποιοτική συμμετοχή στην αποτροπή κρίσεων είναι δικαίωμα και υποχρέωση όλων.

Διανύουμε με τα βεβαιότητας μια κρίση αξιών οι οποίες αποτελούν και την γενετειρα των επιμέρους κρίσεων και η οποία δεν μπορεί να ξεπεραστεί με τεχνικά μέσα και τεχνικές διαδικασίες. Ο καθένας ευθύνεται για ό,τι πράττει, αλλά και για ό,τι δεν πράττει. Οι κρίσεις δημιουργούν καταστροφές και όπως πάντα επιφέρουν πρόσφορο πεδίο ανοικοδόμισης με την ευρεία έννοια. Η συμμετοχή σε αυτήν την διαδικασία, αποτέλεσε στο παρελθόν, αποτελεί στο παρόν και θα αποτελεί στο μέλλον, μια εξαιρετικά γοητευτική διαδρομή.

*Ο Λουκάς Μπομπότης είναι αρχιτέκτων στο γραφείο Bobotis+Bobotis Architects

Άρθρα σημαντικών προσωπικοτήτων που μοιράζονται σκέψεις και απόψεις για την Ελλάδα και τη θέση της στο μέλλον. Ανακαλύψτε περισσότερα στο αφιέρωμα “2023: Η Ελλάδα Στο Μέλλον”