Ο χιλιοκαμένος Υμηττός, το 112 και το τρύπιο Κτηματολόγιο

Η νέα φωτιά στον Υμηττό ξέσπασε λίγο μετά τις 3.00 τα ξημερώματα της Δευτέρας σε κατοικημένη περιοχή στην Παιανία και εκεί που λες “τι άλλο θα κάψουν” από αυτό το έρμο βουνό, καταλήγεις πως το καμένο δεν είναι ποτέ αρκετό.

Η πρώτη εστία ήταν κυριολεκτικά δίπλα σε οικίες, οι οποίες γλίτωσαν από τις φλόγες χάρη στην άμεση -πράγματι- κινητοποίηση των Αρχών. Δεδομένου ότι οι κάτοικοι της περιοχής ανέφεραν πολλαπλά μέτωπα κατά τη διάρκεια της νύχτας, ενώ είπαν πως άκουσαν και εκρήξεις, μιλάμε κατά πάσα πιθανότητα για ακόμη έναν εμπρησμό. “Βλέπαμε να ξεπηδάνε φωτιές εδώ κι εκεί” είπαν χαρακτηριστικά.

Στον χιλιοκαμένο Υμηττό υπάρχουν 700 καταγεγραμμένα είδη φυτών από όλη την Ελλάδα και, εκτός από αυτά που μπορεί να βρει κανείς στο δάσος, η Φιλοδασική Εταιρεία έχει δημιουργήσει φυτώριο και βοτανικό πάρκο, το “Αισθητικό Δάσος” της Καισαριανής, που είναι ανοιχτό για το κοινό. Προφανώς και αυτά τα ζητήματα δεν απασχολούν εκείνους που οραματίζονται νέα οικόπεδα, νέα καταπάτηση, περισσότερο τσιμέντο για μία πόλη χωρίς μητροπολιτικό πάρκο και με αφιλόξενους χώρους πράσινου.

Οι μνήμες από τον Ιούλιο του 2015 είναι νωπές. Τότε που η φωτιά ξεκίνησε μεταξύ του νεκροταφείου του Βύρωνα και της Λεωφόρου Κατεχάκη και έφτασε σε Καρέα, Ηλιούπολη, Αργυρούπολη. Τότε είχε δημιουργηθεί η ομάδα εθελοντών δασοπυρόσβεσης-δασοπροστασίας του Δήμου Ελληνικού-Αργυρούπολης. Μαζί με τον Περιβαλλοντικό Σύλλογο εθελοντών Αττικής “Ώρα για Δράση” επιφορτίστηκαν τη φύλαξη των δασικών εκτάσεων σε συνεργασία πάντα με τις αρμόδιες Αρχές. Τα αντανακλαστικά της πολιτικής προστασίας και σε άλλους δήμους ενεργοποιήθηκαν επιτυχώς, ωστόσο οι εμπρηστές δεν αποθαρρύνονται.

Ο δήμαρχος Παιανίας έκανε λόγο για “υπεράνθρωπο αγώνα” με γιγαντιαία κινητοποίηση. “Θέλω να εκφράσω τη βαθιά μου θλίψη για τη μεγάλη οικολογική καταστροφή της χλωρίδας και της πανίδας του Υμηττού και εύχομαι μαζί με όλους, να είναι η τελευταία φορά που ο τόπος μας ζει τέτοιες τραγικές στιγμές” έγραψε σε δήλωσή του.

Είναι δεδομένο πως εν μέσω κλιματικής αλλαγής, η οποιαδήποτε αλλαγή στο οικοσύστημα είναι ακόμη πιο καταστροφική για τη χώρα μας.

Είναι δεδομένο πως χρειαζόμαστε εδώ και τώρα υπερκομματική οργάνωση, άρτιες δομές και έμπειρους επικεφαλής για να λειτουργεί ανεξάρτητα το κράτος σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης.

Είναι δεδομένο πως χρειαζόμαστε επίσης διαρκή ενημέρωση των νέων, εντατική εκπαίδευσή τους μέσα στους δασικούς πνεύμονες της πόλης και συνεχή αναδάσωση η οποία δεν θα είναι μόνο ζήτημα του νομοθέτη και των ελεγκτικών αρχών, αλλά και ζήτημα κουλτούρας.

Η δασοπροστασία, η αγάπη για τη φύση, είναι πρωτίστως θέμα κουλτούρας. Ακόμη κι αν καούν τα δάση, αν υπάρχει εύρυθμο κράτος δεν θα καταπατηθούν όπως δυστυχώς έγινε στην πολύπαθη Ηλεία. Κι αν υπάρχουν ευαισθητοποιημένοι πολίτες, θα ελαχιστοποιούνται τα τραγικά σφάλματα που μπορεί να οδηγήσουν σε νέα πυρκαγιά με ανυπολόγιστες συνέπειες για το λίγο οξυγόνο που μας έχει εναπομείνει.

Σε αυτή την κατεύθυνση, ίσως χρειάζονται αυστηρότερες – αναθεωρημένες ποινές για τους εμπρηστές αλλά και για τους καταπατητές.

Σε αυτή την κατεύθυνση, η ενεργοποίηση του 112 ήταν επίσης αρχικά θετική, ακόμη κι αν κάποιοι γκρίνιαξαν για υπερβολικά πολλά μηνύματα που έλαβαν το Σάββατο. Είναι μια λειτουργία που βρίσκεται ακόμη σε δοκιμαστικό στάδιο η οποία θα έπρεπε όμως να είναι στον “αέρα” εδώ και χρόνια.

Το γιατί βέβαια δεν λειτούργησε σήμερα στο μεγάλο μέτωπο του Υμηττού, αποδόθηκε από την κυβέρνηση ως ζήτημα διαχείρισης.

Ο υπουργός Ψηφιακής Διακυβέρνησης Κυριάκος Πιερρακάκης είπε το αυτονόητο ότι δηλαδή την ευθύνη την έχει η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας, η οποία υπάγεται στο υπουργείο Εσωτερικών. “Η ΓΓΠΣ είναι η μόνη αρμόδια αρχή να χειριστεί το σύστημα, εμείς το αναπτύξαμε σε συνεργασία με τους ειδικούς, αυτή αποφασίζει, κι αυτό είναι το σωστό, ο ειδικός πρέπει να αποφασίζει σε ποιους πρέπει να στείλει το μήνυμα, πώς πρέπει να φτάσει και ποιο είναι αυτό, επέλεξαν να το κάνουν με πιο παραδοσιακά μέσα”.

Και η διευκρίνιση του γγ Πολιτικής Προστασίας Νίκου Χαρδαλιά, σε δηλώσεις του σε ρ/σ (Θέμα 104,6) ήταν πως “η άμεση ενημέρωση έγινε σε επίπεδο δημάρχων. Δεν χρειάστηκε να στείλουμε μήνυμα από το 112. Δεν χρειάστηκε να πανικοβάλlουμε τον κόσμο. Το 112 αφορά ακραίες καταστάσεις και σε πολύ συγκεκριμένες περιοχές”.

Το χαμένο κτηματολόγιο

Πριν κλείσουμε, πρέπει να ανατρέξουμε στα πορίσματα της επιτροπής υπό τον καθηγητή Γιόχαν Γκολντάμερ που συστάθηκε με εντολή του Αλέξη Τσίπρα μετά την τραγωδία στο Μάτι. Στην έκθεση των 150 σελίδων αναφερόταν χαρακτηριστικά ότι στην πρόληψη δασικών πυρκαγιών συμμετέχουν 45 συναρμόδιοι φορείς χωρίς όμως να μπορούν να συνεννοηθούν μεταξύ τους. Εξ ου και όπως είπαμε και παραπάνω, χρήζει υπερκομματικός και διαχρονικός σχεδιασμός.

Από την άλλη, όπως παρατηρούσε η επιτροπή, “η έλλειψη εθνικού κτηματολογίου και δασολογίου καθιστά εύκολη και δυνατή την καταπάτηση και οικειοποίηση καμένων δημοσίων δασικών εκτάσεων για αλλαγή της χρήσης τους, γεγονός που δίνει ένα ισχυρό κίνητρο στους επίδοξους εμπρηστές. Αυτό συμβαίνει κυρίως σε περιοχές μεγάλης οικιστικής πίεσης και τουριστικής ανάπτυξης όπου τα δάση καίγονται για να οικοπεδοποιηθούν. Επίσης, σε αγροτικές περιοχές η χρήση φωτιάς είναι μέσο εκχέρσωσης δασών και μετατροπής δασικών εκτάσεων σε γεωργικές καλλιέργειες”.

Για το θέμα της καταστολής, το πόρισμα της επιτροπής επεσήμανε ότι “τα αυξανόμενα κονδύλια της τελευταίας εικοσαετίας δεν οδήγησαν σε αντίστοιχη αύξηση στην αποτελεσματικότητα και αποδοτικότητα του μηχανισμού”, ενώ “τα επί μέρους προβλήματα αφορούν τόσο τις δυνάμεις και τα μέσα (επίγεια, εναέρια), όσο και τον τρόπο συνεργασίας των φορέων μεταξύ τους”.

Οι τότε προτάσεις

Η επιτροπή πρότεινε την αντιμετώπιση των πυρκαγιών από την πολιτεία “ενιαία, μέσα από ένα ολοκληρωμένο και συνεκτικό πλαίσιο διαχείρισης των πυρκαγιών δασών και υπαίθρου, και όχι με μεμονωμένες και ασύνδετες υπηρεσίες και δράσεις πρόληψης ή καταστολής. Ο συνολικός και ενιαίος σχεδιασμός θα πρέπει να αφορά την πρόληψη και καταστολή των πυρκαγιών, καθώς και την αποκατάσταση των καμένων εκτάσεων σε μία λυσιτελή διαδικασία με σκοπό την ενίσχυση της ανθεκτικότητας όλων των παραγόντων που πρέπει να προστατευτούν (κοινωνία, οικονομία, περιβάλλον). Είναι ανάγκη να αξιοποιούνται οι νομοθετικές προβλέψεις, με την ενσωμάτωσή τους στον επιχειρησιακό σχεδιασμό στο πλαίσιο ενός ενιαίου εθνικού σχεδίου προστασίας και ασφάλειας από τις πυρκαγιές δασών και υπαίθρου. Η αντιμετώπιση όλων των παραπάνω ζητημάτων θα πρέπει να αποτελέσει αντικείμενο ενός επιστημονικού, συμβουλευτικού και συντονιστικού οργανισμού για τη συστηματική οργάνωση της διαχείρισης των Πυρκαγιών Δασών και Υπαίθρου (ΟΔΙΠΥ) σε εθνικό επίπεδο. Ο οργανισμός αυτός θα πρέπει να λειτουργεί επιτελικά και συνεργατικά με τους άλλους αρμόδιους φορείς έχοντας ρόλο συμβουλευτικό, συντονιστικό και επιτελικό σε θέματα διαχείρισης των δασικών πυρκαγιών στη χώρα και την αποστολή να σχεδιάζει, να παρακολουθεί και να δίνει ρυθμό στο επιχειρησιακό έργο της διαχείρισης των πυρκαγιών δασών και υπαίθρου”.

Όπως τονιζόταν στο πόρισμα, η λειτουργία του ΟΔΙΠΥ θα πρέπει να διέπεται από διεπιστημονικότητα και καινοτομία, ολιστική, ολοκληρωμένη προσέγγιση, συνοχή, συνεκτικότητα και συντονισμό, καθώς η εφαρμογή των δράσεων στο πλαίσιο του Εθνικού Σχεδίου Διαχείρισης Πυρκαγιών θα πρέπει να συντονίζεται συστηματικά και αποτελεσματικά.

Εκχερσωμένες εκτάσεις και δασικά αυθαίρετα

Σημειώνεται τέλος πως σε ό,τι αφορά την απόφαση εξαγοράς των εκχερσωμένων δασικών εκτάσεων, το Ε’ Τμήμα του ΣτΕ είχε κρίνει ως αντισυνταγματικές τις διατάξεις του 2014 και 2017 με τις οποίες δόθηκε η δυνατότητα εξαγοράς εκτάσεων έναντι τιμήματος, κρίνοντας ότι προσβάλλουν τα άρθρα 24 και 117 του Συντάγματος αλλά και τις συνταγματικές αρχές της ισότητας και του Κράτους Δικαίου.

Όπως σημείωνε σε ρεπορτάζ του ο Ελεύθερος Τύπος, το υπουργείο Περιβάλλοντος, με διαδοχικές παρατάσεις και την τελευταία να λήγει στις 8 Αυγούστου του 2020, είχε νομοθετήσει έτσι ώστε να δίνεται η δυνατότητα στους αγρότες να εξαγοράσουν τις εκτάσεις που εμφανίζονται στο δασικό χάρτη ως δασικές και εκχερσώθηκαν για γεωργική εκμετάλλευση πριν από τις 11 Ιουνίου 1975.

Μεταξύ άλλων, το υπόμνημα ανέφερε ότι τον Νοέμβριο του 2018 είχαν υποβληθεί 32.373 αιτήματα εξαγοράς έκτασης εκχερσωθείσας προ του 1975 (9.400 αιτήματα στην Αποκεντρωμένη Πελοποννήσου- Δυτικής Ελλάδας – Ιονίου για εκτάσεις 80.000 στρ.). Επιπλέον, 31.066 ακόμα αιτήματα εξαγοράς του δικαιώματος διατήρησης της παράνομης χρήσης (9.896 αιτήματα στην Αποκεντρωμένη Θεσσαλίας – Στερεάς Ελλάδας, 19.420 στην Αποκεντρωμένη Διοίκηση Μακεδονίας – Θράκης).

Υπενθυμίζεται ότι στο ΣτΕ προσέφυγε το 2017 η Πανελλήνια Ένωση Δασολόγων Δημοσίων Υπαλλήλων (ΠΕΔΔΥ) και το Γεωτεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας (ΓΕΩΤΕΕ).

Την ίδια ώρα πολλοί δήμοι δεν έχουν καταθέσει τα όρια οικισμού και έχουν αφήσει τους ιδιοκτήτες τους μετέωρους σχετικά με τα “δασικά αυθαίρετα”, αφού δεν υπέβαλαν και εκείνοι με τη σειρά τους αντιρρήσεις επί των αναρτημένων δασικών χαρτών.

Σημειώνεται ότι οι πρώην υπουργοί ΠΕΝ Γιώργος Σταθάκης και Σωκράτης Φάμελλος, στο παρά πέντε των εκλογών κατέθεσαν νομοσχέδιο περί οικιστικών πυκνώσεων, σε μια προσπάθεια να εναρμονιστούν με όσα ανέφερε το ΣτΕ στην απόφασή του. Υπενθυμίζεται ότι ως οικιστική πύκνωση είχε οριστεί η ομάδα 50 κτιρίων σε έκταση έως 25 στρέμματα, 100 κτιρίων για 100 στρέμματα και 200 κτιρίων για 400 στρέμματα.

Όλα τα παραπάνω θα πρέπει να “απαντηθούν” από την νυν κυβέρνηση μέσα στο επόμενο διάστημα.