Οι γυναίκες αιμορραγούν

H κοινωνία μας είναι ανδροκρατούμενη. Ακόμα. Και κάτι τέτοιο δεν είναι εύκολο να αλλάξει. Η Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας σηματοδοτεί ακριβώς αυτή την πραγματικότητα: η θεσμοθέτησή της ναι μεν έχει ως στόχο να τιμήσει το γυναικείο φύλο, υπενθυμίζει όμως εξίσου την αδιάκοπη πάλη του για ουσιαστική ισότητα.

Ουσιαστική ισότητα σημαίνει όμοια μεταχείριση όμοιων καταστάσεων και διαφορετική μεταχείριση διαφορετικών καταστάσεων. Αν και έχει ομολογουμένως σημειωθεί πρόοδος στην προστασία των δικαιωμάτων των γυναικών, σε καμία περίπτωση η θέση των γυναικών δεν είναι ίδια με εκείνη των ανδρών.

Καταρχάς, κουβαλούν στην πλάτη τους εκατοντάδες χρόνια διακρίσεων σε βάρος τους: στην οικογένεια, την εκπαίδευση, την εργασία, την πολιτική ζωή. Η πιο σοκαριστική διαπίστωση, ωστόσο, είναι ότι η κοινωνία δεν έχει μπει μέχρι στιγμής στον κόπο να λάβει υπόψη της στη διαμόρφωση της δομής της και στον καθορισμό των κανόνων της την πραγματικότητα της γυναικείας φύσης. Κατεξοχήν παράδειγμα αποτελεί το γυναικείο σώμα, το οποίο πολύ συχνά εργαλειοποιείται ανάλογα με τη διάθεση του εκάστοτε αυτόκλητου διαχειριστή του. Στην καλύτερη περίπτωση θαυμάζεται ή ποθείται. Κυρίως, όμως, θεωρείται αντικείμενο ιδιοκτησίας ή αποδέκτης οργής. Κακοποιείται, συνθλίβεται, κατακρημνίζεται.

Παράλληλα, βέβαια, το γυναικείο σώμα υφίσταται και κάτι άλλο, ιδιαίτερα αξιοπερίεργο και πολύ σοβαρό. Περιθωριοποιείται η πιο χαρακτηριστική λειτουργία του: ο κύκλος περιόδου. Από μικρές μας μαθαίνουν να μη μιλάμε πολύ για «αυτό» αλλά και να μην ενημερωνόμαστε σε βάθος για το τι είναι ακριβώς «αυτό». Ταυτόχρονα, ούτε κανείς άλλος ενημερώνεται και μιλάει ιδιαίτερα για «αυτό», εκτός αν θέλει να «το» διακωμωδήσει ή/και να «το» κατηγορήσει («περίοδο έχεις και έχεις νεύρα πάλι;»). Οπότε ο γυναικείος κύκλος, το σήμα κατατεθέν του γυναικείου οργανισμού, είναι σαν να μην υπάρχει για το κοινωνικό σύνολο.

Αυτός ο στρουθοκαμηλισμός έχει ως αποτέλεσμα να μη λαμβάνονται καθόλου υπόψη από την κοινωνία (και συνακόλουθα ούτε από τη νομοθεσία) τα στάδια από τα οποία περνάει ο γυναικείος οργανισμός κάθε μήνα αλλά και κατά τη διάρκεια ολόκληρης της ζωής του, τα οποία επηρεάζουν τις γυναίκες τόσο σωματικά όσο και ψυχολογικά. Δε δίνεται καμία προσοχή, λοιπόν, στις συνέπειες του προεμμηνορροϊκού συνδρόμου ή της δυσμηνόρροιας (όσο και αν πονάς, θα πάρεις παυσίπονο και θα πας στη δουλειά) ή στα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης (οι εναλλαγές στη διάθεσή μας και οι εξάψεις είναι κάτι το αναμενόμενο, μην τρομάζεις).

Με άλλα λόγια, παραμελείται με θράσος η σύνθετη οργανική και ψυχική πραγματικότητα των γυναικών-μελών του κοινωνικού συνόλου. Είναι πιο βολικό να θεωρούμαστε «συναισθηματικά ασταθείς», «υστερικές», «μια έτσι, μια αλλιώς» αντί για αυτό που πραγματικά είμαστε: διαφορετικές.

Το ότι είμαστε διαφορετικές, βέβαια, δε σημαίνει ότι είμαστε λιγότερο ικανές να ανταποκριθούμε σε απαιτητικά εγχειρήματα ή να διαπρέψουμε σε κάθε επαγγελματικό χώρο. Αυτό το έχουμε ήδη αποδείξει περίτρανα, κινούμενες μάλιστα σε ένα κοινωνικό πλαίσιο που δεν είναι φτιαγμένο ούτε από εμάς ούτε για εμάς.

Το ζήτημα είναι ότι τώρα που δεν είμαστε πια οι γιαγιάδες μας, που ευτυχώς ολοένα και περισσότερο βρισκόμαστε σε θέσεις ευθύνης και καθόμαστε σε τραπέζια αποφάσεων πρέπει, πρώτα από όλα, οι ίδιες να βρούμε τρόπους να συμβάλουμε στην αλλαγή των κανόνων και των δυναμικών αυτού του κοινωνικού πλαισίου έτσι ώστε να μας λαμβάνει επιτέλους πλήρως υπόψη του. Πρέπει να βρούμε τρόπους να προβάλουμε τη διαφορετικότητά της υπόστασής μας, όχι ως ευαλωτότητα αλλά ως ενός άλλου είδους δύναμη, να την προστατεύσουμε και να δούμε πώς θα μπορέσει να εισχωρήσει αρμονικά και συστηματικά τόσο στην κοινωνική κουλτούρα όσο και στη νομοθεσία.

Το 2023 η Ισπανία έγινε η πρώτη χώρα στην Ευρώπη και από τις ελάχιστες σε όλον τον κόσμο που θεσμοθέτησε την «άδεια περιόδου» και έτσι έδωσε τη δυνατότητα στις γυναίκες να απέχουν από την εργασία τους για λόγους εμμήνου ρύσεως. Αυτή η εξέλιξη δείχνει ότι γίνονται βήματα προς την εδραίωση και της δικής μας παρουσίας στην κοινωνία, αν και έχουμε δρόμο ακόμα μπροστά μας για την πλήρη κατοχύρωση των δικαιωμάτων μας.

Έτσι, το μόνο που θα ήθελα να μας ευχηθώ σήμερα είναι, σύντομα, η Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας να είναι τόσο άγνωστη και τόσο αδιάφορη όσο και η Παγκόσμια Ημέρα του Άνδρα.

*Η Κίρκη Πατσιαντά είναι δικηγόρος, Διδάκτωρ Νομικής