Περί βίας

*Η βία είναι κακό πράγμα, από όπου και αν προέρχεται. Είναι κακό πράγμα ακόμα και όταν είναι νόμιμη και αναγκαία. Πολύ περισσότερο όταν είναι παράνομη, όταν είναι έγκλημα. Όταν παρανομούν υπάλληλοι του κράτους είναι και πειθαρχικό παράπτωμα. Το κράτος οφείλει να καταπολεμά τη βία, να την προλαβαίνει ή να την καταστέλλει με νόμιμα μέσα. Στην πράξη όμως, εκ του αποτελέσματος κρίνεται. Η λεκτική «καταδίκη της βίας» είναι μια τελετουργία του πολιτικού συστήματος, αναγκαία μεν ως τέτοια, αλλά δεν σημαίνει και πολλά πράγματα. Μόνο όταν λείπει επιλεκτικά μπορεί να σημαίνει κάτι. Εμείς οι πολίτες αντιθέτως δεν γινόμαστε φιλάνθρωποι και φιλειρηνιστές με επίδειξη συναισθημάτων αποτροπιασμού και διαγωνισμούς καταδίκης στο facebook. Δεν βλάπτουν, πολλοί αισθανόμαστε κατά καιρούς ότι πρέπει να το κάνουμε, αλλά δεν αποδεικνύεται εξ αυτού και μόνου ότι είμαστε καλοί άνθρωποι και συνεπείς δημοκράτες.

*Κάθε βία είναι κακό πράγμα, αλλά δεν είναι όλα τα περιστατικά βίας ίδια, άλλο τα μπάχαλα, άλλο η αστυνομική αυθαιρεσία. Η κριτική στα όργανα του κράτους δεν είναι γενικώς καταδίκη της βίας, ό,τι κι αν σημαίνει αυτό. Από το κράτος, από την κυβέρνηση, έχουμε ο καθένας αξιώσεις, πρέπει να μας δίνει λογαριασμό, νομιμοποιούμαστε ως πολίτες να απευθυνόμαστε σε αυτό. Με τους μπάχαλους και κάθε λογής εγκληματίες όχι μόνο δεν είμαι υποχρεωμένος αλλά δεν είμαι και σε θέση να ανοίξω διάλογο περί βίας.

*Το ότι δεν κάνω διάλογο με τους μπάχαλους δεν σημαίνει ότι δεν μπορώ να εκφέρω άποψη γι’ αυτούς αλλά για να έχει νόημα αυτή η κουβέντα δεν μπορεί να εξαντλείται σε κάποιο αφηρημένο σύμπαν της ηθικής, για να εξαχθούν πρακτικά συμπεράσματα γίνεται, για το δέον γενέσθαι. Άποψη (πρέπει να) έχω εξάλλου και για την ανοργάνωτη ή οργανωμένη ρατσιστική βία, και για την ακροδεξιά. Που σημαίνει ότι ναι μεν δεν εγκρίνω τη βία «από όπου και αν προέρχεται», αλλά αν δεν καταλάβω και από πού προέρχεται, ίσως δεν θα επιτύχω να την περιορίσω. Και, αντιστρόφως, το ότι θέλω να την κατανοήσω δεν σημαίνει ότι δεν θέλω να διωχθούν όλων των ειδών τα βίαια εγκλήματα.

*Η ακροδεξιά πολιτική βία απείλησε το πολίτευμα και την κοινωνική ειρήνη, κι όταν αυτό έγινε επιτέλους κατανοητό, δρομολογήθηκε η εξάρθρωση της εγκληματικής οργάνωσης ΧΑ, δόθηκε μεγαλύτερη προσοχή στα ρατσιστικά αδικήματα. Ας ελπίσουμε ότι οι κοινωνικοοικονομικές συνθήκες που επέτρεψαν τη δημιουργία του φαινομένου θα βελτιωθούν, αλλά παραμένει η ανάγκη επαγρύπνησης της Δικαιοσύνης και της Αστυνομίας. Η τελευταία έχει και κάτι ανεξόφλητους λογαριασμούς για τη διείσδυση της Χρυσής Αυγής.

*Η ας την πούμε πολιτική βία των μπάχαλων, ή η κινηματική βία, ακόμα περισσότερο αυτή της τρομοκρατίας, εκτός από την προσβολή της ζωής και άλλων θεμελιωδών δικαιωμάτων των εκάστοτε θυμάτων της, ένα απτό πολιτικό αποτέλεσμα είχε: τη συρρίκνωση, τον περιορισμό, την υποχώρηση των ατομικών δικαιωμάτων όλων μας, πρωτίστως του απλού πολίτη, τη δοκιμασία της ευρυχωρίας της δημοκρατίας, με δυσανάλογες συνέπειες για τους πλέον αδύναμους. Γράφει ο Μαρξ, κάπως προκλητικά: «Ο εγκληματίας δεν παράγει μόνο εγκλήματα, αλλά και το ποινικό δίκαιο και τον καθηγητή που διδάσκει ποινικό δίκαιο και, συνάμα, το αναπόφευκτο σύγγραμμα…Πέραν τούτου, ο καθηγητής παράγει ολόκληρη την αστυνομία και την ποινική δικονομία, κλητήρες, δικαστές, δημίους, ενόρκους και λοιπά…» (Εγκώμιο του εγκλήματος, εκδόσεις Άγρα, φυλλάδιο 4). Κάντε τις αντικαταστάσεις με τα επεισόδια του «ένοπλου» παλιότερα, με τα γεγονότα της Νέας Σμύρνης σήμερα, και βρείτε τις αναλογίες.

*Η Κυβέρνηση έχει την πρώτη ευθύνη. Σε χρόνο που όλοι, και οι Υπουργοί της, νιώθουν την κόπωση της κοινωνίας, έστειλε ανεκπαίδευτους αστυνομικούς, που προσλήφθηκαν ως riot police, να ελέγχουν βεβαιώσεις μετακίνησης επί τη βάσει θολών οδηγιών, διέδωσε δικαιολογίες που και να ήταν αληθείς σε τίποτα δεν δικαιολογούν έναν άνανδρο αστυνομικό ξυλοδαρμό, εκτέθηκε διοχετεύοντας στα στελέχη της ΝΔ όσα πρόλαβε και είπε στην τηλεόραση ο ακροδεξιός βουλευτής της. Συγγνώμη έπρεπε να ζητήσει το επονομαζόμενο και Προστασίας του Πολίτη Υπουργείο αντί να στοχοποιεί το θύμα της αστυνομικής βίας, και μέτρα άμεσα να λάβει για τους υπαίτιους. Που καθυστέρησαν μεν μόνο λίγες μέρες, αλλά φαίνεται να ήλθαν επειδή ξεσηκώθηκε πάνδημη κατακραυγή, όπως καθυστέρησε και το ενδιαφέρον για την θεσμική αντιμετώπιση της αστυνομικής αυθαιρεσίας. Καλή και η πρωθυπουργική έκκληση για ενότητα, αλλά κάπως λειψή. Και για τα δύο, την ενότητα και το ενδιαφέρον για το προφανές πρόβλημα αστυνομικής αυθαιρεσίας, η ειλικρίνεια των προθέσεων μένει να αποδειχθεί από τη σοβαρότητα των πράξεων.

*Γράφεται και λέγεται ότι την ένταση επιδιώκει η Κυβέρνηση, που έχει για αυτό το λόγο εφαρμόσει ατζέντα νόμου και τάξης. Εύχομαι να μην είναι κεντρική, συστηματική και πρωταρχική επιλογή αλλά διαβλέπω σχετικούς πειρασμούς από τα υπόγεια ως τα ρετιρέ της δεξιάς πολυκατοικίας, ανάλογα και με τη συγκυρία. Αν όμως έτσι ή κάπως έτσι έχουν τα πράγματα, τότε ποιος είναι ο καλύτερος σύμμαχος αυτής της ατζέντας; Φαντασιώνονται και κάποιοι την επανάληψη «εξεγερτικών γεγονότων» ή την ανάπτυξη κινηματικής δυναμικής με τέτοιες αφορμές. Στις σημερινές συνθήκες; Όλα νομίζουμε ότι τα έχουμε δει αλλά πάντα κινδυνεύουμε να βρεθούμε προ εκπλήξεων. Με δυσάρεστη κατάληξη, φοβάμαι.

Ο Γιάννης Φ. Ιωαννίδης είναι δικηγόρος, πρόεδρος της Ελληνικής Ένωσης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου