Προστατευόμενοι μάρτυρες: Από τη 17Ν στη Novartis

Η Ελλάδα πήρε το πρώτο «βάπτισμα» στα ζητήματα προστασίας ανθρώπων που καταγγέλλουν παράνομες πράξεις το 2001. Τον Ιούνιο εκείνης της χρονιάς ο θεσμός των προστατευόμενων μαρτύρων εισήχθη πλέον με τον νόμο 2928/2001, με τον οποίο αντιμετωπίστηκε το φαινόμενο των «εγκληματικών» και «τρομοκρατικών» οργανώσεων και εφαρμόστηκε στη δίκη των μελών της «17 Νοέμβρη». Πιο πρόσφατο παράδειγμα αποτελεί η δίκη της Χρυσής Αυγής, με το κουβάρι της υπόθεσης να ξετυλίγεται κυρίως χάρη στις καταθέσεις των πέντε προστατευόμενων μαρτύρων, την περίοδο που υπουργός Δικαιοσύνης ήταν ο Χαράλαμπος Αθανασίου.

Ειδικότερα, στο άρθρο 9 του Ν.2928/2001, για τις πράξεις της συγκρότησης ή συμμετοχής σε εγκληματική οργάνωση, όπως αυτή προβλέπεται στο άρθρο 187 Ποινικού Κώδικα και για τις συναφείς πράξεις μπορούν να λαμβάνονται μέτρα για την αποτελεσματική προστασία από πιθανή εκδίκηση ή εκφοβισμό των ουσιωδών μαρτύρων και των υπαιτίων των πράξεων της συγκρότησης εγκληματικής οργάνωσης ή συμμορίας ή της συμμετοχής σε αυτές, μόνο αν αυτοί καταστήσουν δυνατή με αναγγελία στην αρχή την πρόληψη της διάπραξης ενός από τα σχεδιαζόμενα εγκλήματα ή με τον ίδιο τρόπο συμβάλλουν ουσιωδώς στην εξάρθρωση της εγκληματικής οργάνωσης ή της συμμορίας και των οικείων τους.

Μάλιστα, στην δεύτερη παράγραφο του ίδιου άρθρου καθορίζονται τα μέτρα προστασίας των εν λόγω μαρτύρων. Πρόκειται για την φύλαξη τους με κατάλληλο προσωπικό της αστυνομίας, την κατάθεση τους με χρήση ηλεκτρονικών μέσων ηχητικής και οπτικής ή μόνο ηχητικής μετάδοσης, αλλά και το …επίμαχο ζήτημα την προκειμένη περίπτωση, δηλαδή την μη αναγραφή στην έκθεση εξέτασης του ονόματος, του τόπου κατοικίας, γέννησης και εργασίας, του επαγγέλματος και της ηλικίας και η μεταβολή των στοιχείων ταυτότητας. Μέχρι το 2010 ο νόμος περιλάμβανε τα αδικήματα του άρθρου 187 του κώδικα Ποινικής Δικονομίας και με τον Ν. 3875/2010 η ένταξη σε καθεστώς προστασίας μαρτύρων επεκτάθηκε και για τις αξιόποινες πράξεις εμπορίας ανθρώπων (323, 323Α, 323Β και 351 Π.Κ.) και παράνομης διακίνησης μεταναστών (αρ. 87 παρ. 5 και 6 και 88 Ν. 3386/2005).

Ωστόσο, το αδίκημα της δωροδοκίας ήρθε να προστεθεί 4 χρόνια αργότερα, σε νέα τροποποίηση με τις διατάξεις του Ν. 4254/2014 (σσ: εντάχθηκε ο θεσμός των μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος), όπου η ένταξη σε καθεστώς προστασίας μαρτύρων επεκτάθηκε και για τις αξιόποινες πράξεις των άρθρων 159, 159Α και 235 έως 237 Α Π.Κ. (δωροδοκία), ακόμη και εάν δεν τελέσθηκαν στο πλαίσιο εγκληματικής οργάνωσης, σε μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος κατ’ άρθρο 45Β Κ.Π.Δ., σε ιδιώτες κατ’ άρθρο 253Β Κ.Π.Δ. και σε οποιοδήποτε άλλο πρόσωπο συμβάλλει ουσιωδώς στην αποκάλυψη των ως άνω αξιόποινων πράξεων.

Πριν τη θέσπιση της συγκεκριμένης διάταξης, προκειμένου να τύχουν προστασίας τα πρόσωπα αυτά, απαιτούνταν οι αξιόποινες πράξεις, στην αποκάλυψη των οποίων είχαν συμβάλει οι μάρτυρες, να είχαν διαπραχθεί στα πλαίσια εγκληματικής οργάνωσης. Αξίζει να σημειωθεί, ότι στην αιτιολογική έκθεση του συγκεκριμένου νόμου γίνεται λόγος για ανταπόκριση της Ελλάδας στις διεθνείς της υποχρεώσεις και ιδίως στο άρθρο 33 της Σύμβασης του ΟΗΕ κατά της Διαφθοράς (2003), αλλά και σε σχετικές συστάσεις που έχουν απευθύνει στη χώρα οι αρμόδιοι διεθνείς οργανισμοί και ιδίως ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) στο πλαίσιο της Τρίτης Αξιολόγησης για την εφαρμογή της Σύμβασης του ΟΟΣΑ για την καταπολέμηση της δωροδοκίας στις διεθνείς επιχειρηματικές συναλλαγές.

Κατά συνέπεια, από το νόμο προβλέπεται ότι και η αποκάλυψη του αδικήματος της δωροδοκίας προβλέπει την ένταξη οποιουδήποτε προσώπου συμβάλλει ουσιωδώς στην αποκάλυψή της σε καθεστώς προστασίας, σύμφωνα με το οποίο μπορεί να διατηρήσει την ανωνυμία του υποχρεωτικά κατά την προδικασία, ενώ στο ακροατήριο μπορεί να υποβληθεί σχετικό αίτημα.

Πηγή: Εφημερίδα ΕΘΝΟΣ