RSA: Χωρίς υποστήριξη οι πρόσφυγες που επιστρέφονται στην Ελλάδα

Με αφορμή τη αυριανή Διεθνή Ημέρα για την Εξάλειψη των Φυλετικών Διακρίσεων, η αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία «Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο» (RSA) αναφέρεται στα «συστημικά εμπόδια και παραλείψεις που εξακολουθούν να πλήττουν αναγνωρισμένους πρόσφυγες, οι οποίοι επιστρέφονται αναγκαστικά στην Ελλάδα από άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ)».

Σε ανακοίνωσή της, η RSA κάνει λόγο για ένταση του φαινομένου το τελευταίο διάστημα, καθώς «καθώς τα κράτη-μέλη της ΕΕ ενισχύουν τις πολιτικές επιστροφών που στοχεύουν τους δικαιούχους διεθνούς προστασίας. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν η πίεση της Γερμανίας για την εφαρμογή επιστροφών μέσω πιλοτικών προγραμμάτων, καθώς και οι ευρύτερες αλλαγές πολιτικής της ΕΕ».

«Οι αναγνωρισμένοι πρόσφυγες εξακολουθούν να επιστρέφονται στην Ελλάδα από άλλες ευρωπαϊκές χώρες χωρίς καμία υποστήριξη για την κάλυψη των βασικών τους αναγκών ή για την υπέρβαση των χρόνιων, τεκμηριωμένων εμποδίων στην παροχή προστασίας», προσθέτει η RSA, παραθέτοντας μάλιστα χαρακτηριστικά παραδείγματα τριών ατόμων, τα οποία επιστράφηκαν στην Ελλάδα από τη Γερμανία και την Ελβετία. «Ο Francis επιστράφηκε στην Ελλάδα από τη Γερμανία τον Ιανουάριο του 2025, η Zahra από την Ελβετία τον Ιανουάριο του 2025, και ο Bashir επιστράφηκε από τη Γερμανία τον Φεβρουάριο του 2025. Η Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο (RSA) τους παρείχε νομική υποστήριξη και παρακολούθησε τις συνθήκες επιστροφής τους στην Ελλάδα». 

Οι συνθήκες επαναφοράς των τριών αυτών ατόμων, αναφέρει η RSA, περιλάμβαναν, μεταξύ άλλων πολύωρες αναμονές, απουσία διερμηνέα και εγγράφων αλλά και παντελή έλλειψη ενημέρωσής τους για το τι θα ακολουθήσει.

«Οι πρόσφυγες στην Ελλάδα δεν έχουν εγγυημένη πρόσβαση σε στέγαση, ούτε όσοι και όσες επιστρέφονται από άλλες χώρες. Κανένας από τους τρεις πρόσφυγες που επέστρεψαν στις αρχές του 2025 δεν είχε πρόσβαση σε στέγαση παρεχόμενη από το κράτος. 

Δεν υπήρχε καμία διαθέσιμη κρατική υποστήριξη για την ένταξή τους. Ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης (ΔΟΜ), υπεύθυνος για την υλοποίηση του προγράμματος HELIOS+ που ανακοινώθηκε στις αρχές Φεβρουαρίου 2025, δεν δεχόταν ακόμα αιτήσεις για ένταξη στο πρόγραμμα όταν ο Francis, η Zahra και ο Bashir επιστράφηκαν στην Ελλάδα», επισημαίνει η RSA.

Τέλος, η RSA  κάνει λόγο για πλήρη ασάφεια στο πρόγραμμα υποστήριξης της Γερμανίας.

«Στη συγκεκριμένη περίπτωση της Γερμανίας, οι πρόσφυγες που έχουν λάβει διεθνή προστασία στην Ελλάδα λαμβάνουν μια επιστολή από την Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Μετανάστευσης και Προσφύγων (BAMF) της Γερμανίας, που υπογράφεται ως “Η ομάδα υποστήριξής σας του HELIOS+”. Η επιστολή αναφέρει: “Οι γερμανικές και οι ελληνικές αρχές συνεργάζονται με τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης για να διευκολύνουν την έναρξη της νέας σας ζωής στην Ελλάδα. Μετά την άφιξή σας στην Ελλάδα, θα σας παραλάβουν από το αεροδρόμιο και θα σας μεταφέρουν στο νέο σας κέντρο φιλοξενίας. Εκεί θα σας παρασχεθεί ένα δωμάτιο και πλήρης διατροφή. Το προσωπικό θα σας παρέχει πλήρη καθοδήγηση σχετικά με το πώς μπορείτε να κάνετε μια επιτυχημένη νέα αρχή στην Ελλάδα – συμπεριλαμβανομένων μαθημάτων γλώσσας ή υποστήριξης για να βρείτε τον δρόμο σας στην αγορά εργασίας. Θα λάβετε επίσης συμβουλές για το πώς να υποβάλετε αίτηση για κυβερνητικά επιδόματα και πώς να βρείτε μόνιμη κατοικία. Θα δικαιούστε να παραμείνετε στον προσωρινό αυτό χώρο στέγασης για 4 μήνες. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, θα συμμετέχετε στο κυβερνητικό πρόγραμμα ένταξης HELIOS+ της Ελληνικής Κυβέρνησης, το οποίο επίσης υλοποιείται από τον ΔΟΜ…”. Η ίδια επιστολή περιλαμβάνει σύνδεσμο για ένα ερωτηματολόγιο με τίτλο “Ψηφίστε: Ερωτηματολόγιο για την επιλεξιμότητα σε προγράμματα ένταξης στην Ελλάδα”, χωρίς να προσδιορίζει συγκεκριμένο πρόγραμμα, καθώς και μια διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ([email protected]) για ερωτήσεις», εξηγεί η ανακοίνωση της αστικής μη κερδοσκοπικής εταιρείας και συνεχίζει:

“Μετά την επιστροφή του στην Ελλάδα, ο Francis έστειλε μήνυμα στην παραπάνω διεύθυνση email, ζητώντας περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το διαφημιζόμενο πρόγραμμα υποστήριξης του BAMF. Το BAMF απάντησε στον δικηγόρο του ως εξής: “Για τη συμμετοχή στο πρόγραμμα υποστήριξης είναι απαραίτητο να ελέγξουμε πρώτα εάν πληρούνται οι απαιτήσεις συμμετοχής. Ως εκ τούτου, σας ζητούμε να προωθήσετε τον ακόλουθο σύνδεσμο για το ερωτηματολόγιο στον πελάτη σας… Σημειώστε ότι το συμπληρωμένο ερωτηματολόγιο πρέπει να αποσταλεί εγκαίρως για να μπορέσουμε να ελέγξουμε την επιλεξιμότητα του πελάτη σας.”

Το BAMF πρόσθεσε: “Όταν συμπληρωθεί το σχετικό ερωτηματολόγιο και αν το άτομο πληροί τις σχετικές προϋποθέσεις, μπορεί να συμμετάσχει στο πρόγραμμα υποστήριξης στην Ελλάδα. Οι απαιτήσεις για το πρόγραμμα υποστήριξης στην Ελλάδα ελέγχονται από τον ΔΟΜ στην Ελλάδα και τις αρμόδιες ελληνικές τοπικές αρχές. Εάν ο πελάτης σας ενδιαφέρεται για το πρόγραμμα υποστήριξης στην Ελλάδα, παρακαλούμε επικοινωνήστε με αυτές τις αρχές.” Στη συνέχεια, ο Francis έγραψε στον ΔΟΜ στην Ελλάδα, ρωτώντας αν το πρόγραμμα του BAMF είναι πράγματι το πρόγραμμα HELIOS+ που υλοποιείται από τον ΔΟΜ στην Ελλάδα ή αν πρόκειται για ξεχωριστό πρόγραμμα. Στις αρχές Φεβρουαρίου 2025, ο ΔΟΜ απάντησε, ενημερώνοντας τον Francis ότι “οι εγγραφές στο HELIOS+ δεν έχουν ακόμη ξεκινήσει”. Το πρόγραμμα HELIOS+ διατηρεί τον κανόνα υποστήριξης για δικαιούχους για περίοδο έως και 12 μηνών και είναι ανοιχτό για εγγραφή σε άτομα που έχουν λάβει διεθνή ή προσωρινή προστασία στην Ελλάδα τα τελευταία δύο χρόνια». 

Αντίστοιχα, σύμφωνα με τη RSA, «ο Bashir συμπλήρωσε το ερωτηματολόγιο που του παρείχε το BAMF για την πρόσβαση στο διαφημιζόμενο πρόγραμμα υποστήριξης, πριν επιστρέψει στην Ελλάδα. Έλαβε την ακόλουθη απάντηση: “Συμπληρώσατε το ‘Ερωτηματολόγιο για την επιλεξιμότητα σε προγράμματα ένταξης στην Ελλάδα’. Αφού ελέγξαμε τις πληροφορίες που μας δώσατε, λυπούμαστε που σας ενημερώνουμε ότι δεν πληροίτε τις προϋποθέσεις για συμμετοχή στο τρέχον πρόγραμμα ένταξης στην Ελλάδα». Δεν δόθηκε καμία εξήγηση για τους λόγους που ο Bashir κρίθηκε μη επιλέξιμος για υποστήριξη».
 
«Τα χρόνια νομικά και πρακτικά εμπόδια στην πρόσβαση των προσφύγων σε έγγραφα και κοινωνικοοικονομικά δικαιώματα παραμένουν άλυτα. Επισημαίνουμε και πάλι ότι αυτά τα εμπόδια εκθέτουν πολλούς δικαιούχους διεθνούς προστασίας σε συνθήκες αστεγίας και ένδειας, κατά παράβαση του δικαιώματος στην αξιοπρέπεια και της απαγόρευσης της απάνθρωπης και εξευτελιστικής μεταχείρισης», καταλήγει η ανακοίνωση της RSA.