Σαντορίνη: Πόσο πιθανό είναι να έχουμε έκρηξη ηφαιστείου ή τσουνάμι

H EMAK έχει “στρατοπεδεύσει” στη Σαντορίνη από την Κυριακή, στο πλαίσιο της επιφυλακής των αρχών και των αρμόδιων επιτροπών που παρακολουθούν και καταγράφουν τους σεισμούς από τις 24 Ιανουαρίου μέχρι σήμερα.

Τη Δευτέρα το πρωί (11.29) η ένταση έφτασε έως τα 4.9 (ήταν η μεγαλύτερη που έχει σημειωθεί), με τη σεισμική δραστηριότητα να έχει ενταθεί ιδιαίτερα το τελευταίο 48ωρο (σε πλήθος και ένταση), τους ειδικούς να εμφανίζονται στα media για να καταθέσουν άποψη -αντικρούοντας συχνά ο ένας τον άλλον- και τους τουρίστες, τους κατοίκους και τους εργαζομένους στο νησί να εγκαταλείπουν άρον, άρον.

Μολονότι όσοι παρακολουθούν το φαινόμενο λένε πως είναι ανοιχτό το ενδεχόμενο ισχυρότερου σεισμού, προς το παρόν δεν μπορούν να αναφέρουν αριθμούς (δεν υπάρχει ακόμα η πολύ καλά θεμελιωμένη επιστημονική τεκμηρίωση). Εν μέσω όλων αυτών, τίθενται ερωτήματα όπως αν μπορεί να εκδηλωθεί έκρηξη του ηφαιστείου ή τσουνάμι.

Το NEWS 24/7 επικοινώνησε με τον Χαράλαμπο Κράνη, αναπληρωτή καθηγητή δυναμικής, τεκτονικής και εφαρμοσμένης γεωλογίας στο ΕΚΠΑ που διακρίνεται για τη ψυχραιμία των τοποθετήσεων του -τις οποίες βασίζει σε επιστημονικά δεδομένα.

Κατ’ αρχάς πρότεινε να μην δίνουμε ιδιαίτερη σημασία σε ανακοινώσεις που κάνουν στα social media «κάποιοι, κυρίως ξένοι συνάδελφοι (πχΤούρκοι) των οποίων τα κίνητρα και τα ‘ελατήρια’ ελέγχονται» και να αφήσουμε τους ειδικούς να κάνουν τη δουλειά τους «καθώς πρόκειται για πολύ δύσκολη διαδικασία και χρειάζεται πολύς κόπος και χρόνος, ώστε να ξεκαθαρίσουν τι ακριβώς συμβαίνει».

ΟΙ ΔΥΟ ΑΡΜΟΔΙΕΣ ΕΠΙΤΡΟΠΕΣ

«Υπάρχει η Επιτροπή Εκτίμησης Σεισμικού Κινδύνου, η οποία λειτουργεί συνεχώς και αδιάλειπτα από όσο γνωρίζω και δεύτερον, αλλά και η Ειδική Επιτροπή για την παρακολούθηση του ηφαιστείου της Σαντορίνης. Δεν είμαι μέλος σε καμία από τις δύο, αλλά γνωρίζω ότι λειτουργούν και οι δύο κανονικά και αποτελεσματικά, αξιοποιώντας όλη τη διαθέσιμη επιστημονική γνώση. Και οι δύο επιτροπές επεξεργάζονται αυτή τη στιγμή τα δεδομένα».

Ο όγκος αυτών των δεδομένων είναι μεγάλος, από την στιγμή που από τις 24 Ιανουαρίου έχουν γίνει περισσότερες από 500 δονήσεις και διαρκώς προστίθενται νέες, με τη σεισμική ακολουθία να είναι σε εξέλιξη.

Οι ειδικοί εν τω μεταξύ, διευκρίνισαν πως οι σεισμοί δεν έχουν ηφαιστειακά χαρακτηριστικά, αλλά τεκτονικά. Άρα, δεν πρέπει να αγχωνόμαστε περαιτέρω μην τυχόν και γίνει πραγματικότητα η έκρηξη του ηφαιστείου;

«Ένα βασικό σημείο είναι να μελετήσει κανείς το γενεσιουργό αίτιο των συγκεκριμένων σεισμών και γενικότερα της σεισμικής ακολουθίας. Αυτό δεν είναι κάτι που γίνεται άμεσα, ούτε εύκολα, ούτε αμέσως, όπως ξέρουν καλύτερα από μένα οι καθ’ ύλην αρμόδιοι σεισμολόγοι, οι οποίοι μελετούν καταρχήν τα χαρακτηριστικά των σεισμών.

Δεν είναι μόνο το επίκεντρο και το βάθος. Είναι, μεταξύ άλλων και το είδος και τα χαρακτηριστικά της κυματομορφής που καταγράφονται από τους σεισμογράφους. Κάθε τύπος σεισμού έχει τα δικά του ιδιαίτερα χαρακτηριστικά.

Tο να αποφασίζει κανείς αν ο σεισμός ή έχει ηφαιστειακή προέλευση ή τεκτονική προέλευση ή ηφαιστειο-τεκτονική, απαιτεί αρκετά ενδελεχή και κουραστική επεξεργασία από πλευράς των ειδικών.

Προσωπικά δε είμαι σε θέση να πω -θα ήταν αντιδεοντολογικό- κάτι πάνω σε αυτό το θέμα. Πρέπει να περιμένω από τους συναδέλφους, τους ειδικούς να μας πούνε τελικά τι ισχύει. Δεν φταίνε οι ίδιοι που δεν το κάνουν τώρα, καθώς είναι πολύ επίπονη διαδικασία να ξεχωρίσεις τι συμβαίνει. Πολλές φορές δεν είναι και ξεκάθαρο αν ένας σεισμός οφείλεται σε τεκτονικά αίτια ή ηφαιστειακά ή σε συνδυασμό τους. 

Σε αυτό το κομμάτι που μιλάμε τώρα, χρειάζεται κατ’ αρχάς υπομονή γιατί, όπως και να το κάνουμε, δεν «φτιάχνουμε ομελέτα -να σπάσουμε δυο αυγά, να τελειώνουμε».

Για την ιστορία, ο διδάκτωρ ηφαιστειολογίας Σταύρος Μελετλίδης έχει διευκρινίσει πως «τα ηφαίστεια αντιθέτως με τους σεισμούς ειδοποιούν. Μπορεί η ειδοποίηση να είναι 48 ωρών, μιας εβδομάδας ή δύο μηνών. Αυτή τη στιγμή, οι αρμόδιες επιτροπές δεν έχουν δώσει σύνδεση των σεισμών με την ενεργοποίηση του ηφαιστείου».

Η περιοχή δίνει μέχρι 6, «αλλά το 1956 είχε δώσει 7»

Tα media που δεν έχουν πτυχία και εμπειρία σεισμολόγων και ηφαιστειολόγων, μεταφέρουν τα άγχη και τους φόβους των πολιτών στους ειδικούς, ώστε να δοθούν έγκυρες απαντήσεις. Κάπως έτσι, ακούσαμε και για το ενδεχόμενο να εκδηλωθεί τσουνάμι.

«Έχουμε λοιπόν, το ιστορικό του 1956 με τον μεγάλο σεισμό της Αμοργού που προκάλεσε και τσουνάμι. Ωστόσο, ένα τσουνάμι και μάλιστα για να είναι καταστροφικό πρέπει να αποδοθεί σε ένα σεισμό αρκετά μεγάλου μεγέθους. (Αλλά αντί να ανησυχούμε μόνο για τσουνάμι, καλό είναι να είμαστε προσεκτικοί και να πάρουμε τα μέτρα μας για άλλα φαινόμενα που συνοδεύουν ένα σεισμό: κάτι τέτοιο -που είναι συχνό, και έχει ήδη συμβεί- είναι οι καταπτώσεις, οι κατολισθήσεις, αλλά και πιθανή κατάρρευση παλιών κτιρίων, και γενικότερα κατασκευών που δεν είναι σε καλή κατάσταση).

Ο Θανάσης Γκάνας, διευθυντής Ερευνών του Γεωδυναμικού Ινστιτούτου Αθηνών, εξ αυτών που συναντήθηκαν με τον πρωθυπουργό την Κυριακή, εξήγησε στο Πρώτο Πρόγραμμα ότι ακόμα και αν δεν γίνει σεισμός τουλάχιστον 7 Ρίχτερ, σε περίπτωση σεισμού μεταξύ 5 και 6 «μπορεί να δημιουργήσει κατολίσθηση που μπορεί να δημιουργήσει τσουνάμι. Είναι ένα πιθανό σενάριο. Ωστόσο, το πιθανότερο σενάριο είναι να εξελιχθεί η ακολουθία αυτή, χωρίς να έχουμε περαιτέρω κλιμάκωση».

Ο κύριος Κράνης πρόσθεσε ότι «έως τώρα τα δεδομένα δείχνουν ότι έχουμε θραύση κάποιων ρηξιγενών δομών στον υποθαλάσσιο χώρο μεταξύ Αμοργού και Θήρας -στην περιοχή της λεκάνης της Ανύδρου. Θα πρέπει να εξεταστούν και αυτές για να φανεί αν πρόκειται για διαρρήξεις που αν συνενωθούν, θα μας δώσουν ένα μεγάλο σεισμό. Ωστόσο, και πάλι βασιζόμενοι στις έως τώρα εκτιμήσεις, κάτι τέτοιο δεν φαίνεται πολύ πιθανό.

Και αυτό είναι κάτι το οποίο δεν μπορεί κάποιος να το προβλέψει αυτή τη στιγμή, παρά μόνο αν γίνει μια πολύ καλή επεξεργασία της χωροχρονικής εξέλιξης της σεισμικής ακολουθίας».

ΠΟΤΕ ΘΑ ΕΧΟΥΜΕ ΠΙΟ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ

Για να γνωρίζουν οι σεισμολόγοι εάν ένας σεισμός είναι κύριος ή όχι, χρειάζονται δυο ημέρες σε μελέτες των καταγεγραμμένων δεδομένων. Εν προκειμένω, πόσος χρόνος χρειάζεται;

Ίσως και πολύ περισσότερος. Πολλές φορές έχουμε το λεγόμενο postdiction -δηλαδή εκ των υστέρων, αφού ολοκληρωθεί μια σεισμική ακολουθία συνειδητοποιούμε -μετά από ανάλυση και η οποία παίρνει χρόνο-πως ήταν πρόδρομη ενός κύριου σεισμού. Κάτι παρόμοιο φάνηκε ότι είχε γίνει, για παράδειγμα, στο Δαμάσι Τυρνάβου, το 2021.

Μπορεί μια σεισμική ακολουθία -όχι αυτή στις Κυκλάδες, γενικά- μπορεί να διαρκέσει μήνες;

«Δεν είναι συνηθισμένο να έχουμε πολλούς μαζεμένους σεισμούς σε μια περιοχή, της τάξης του 4.5 και του 5. Και αυτό είναι το ένα θέμα το οποίο προβληματίζει τους επιστήμονες, γιατί προσπαθούν να βγάλουν μια άκρη. Τώρα που μιλάμε, οι ειδικοί έχουν πέσει όλοι πάνω στις καταγραφές των σεισμογράφων, για να μπορέσουν να κάνουν την επεξεργασία των δεδομένων και να δούν πού οφείλεται η δραστηριότητα αυτή.

Πιθανότατα να υπάρχει μία σύνδεση της ρηξιγενούς δραστηριότητας των ρηγμάτων με την ηφαιστειακή δραστηριότητα.

Τα ηφαίστεια δεν εκδηλώνονται σε τυχαίες θέσεις. Πρέπει να υπάρχουν συγκεκριμένες συνθήκες για να εκδηλωθεί ένα ηφαίστειο. Και στη Σαντορίνη, στη Θήρα έχουμε ένα ηφαιστειακό σύμπλεγμα, αποτελούμενο από διάφορα ηφαιστειακά κέντρα».

Η θέση τους έχει να κάνει, μεταξύ άλλων, και με το -να το πω με απλά λόγια- πώς είναι σπασμένος είναι ο φλοιός του Νοτίου Αιγαίου. Αυτό το σπάσιμο του φλοιού οφείλεται σίγουρα σε ρήγματα, τα οποία έχουν χαρτογραφηθεί και λίγο πολύ είναι γνωστά στην ευρύτερη περιοχή.

Η ανάλυση των σεισμικών ακολουθιών δείχνει ως τώρα -και μπορούμε να καταλάβουμε- ότι ναι, κάποιες από αυτές τις διαρρήξεις, αυτά τα ρήγματα -ένα, δύο ή περισσότερα- αυτήν την στιγμή δραστηριοποιούνται, λειτουργούν και δίνουν τους σεισμούς που ζούμε τις τελευταίες μέρες.

Τώρα, το κατά πόσον η δράση των ρηγμάτων αυτών είναι ανεξάρτητη από τις κινήσεις του μάγματος που τροφοδοτεί το ηφαιστειακό σύμπλεγμα, είναι κάτι που μένει να εξεταστεί. Σας είπα πως, αν είναι ηφαίστειο-τεκτονική ή αμιγώς τεκτονική η ακολουθία, είναι ένα θέμα που θέλει πολλή και προσεκτική ανάλυση».

Κατά συνέπεια, είναι πάντα χρήσιμο να μην τρομάζουμε τον κόσμο, γιατί στο παρελθόν έχουμε καεί από το χυλό και τώρα φυσάμε και το γιαούρτι.