Στ. Πουλακιδάκος: Το ελληνικό σύστημα των ΜΜΕ έχει δομικά προβλήματα που δεν θα επιλυθούν ποτέ

Η περαιτέρω υποβάθμιση της «ελευθερίας του Τύπου» στην Ελλάδα από την έρευνα των «Δημοσιογράφων Χωρίς Σύνορα» (Δ.Χ.Σ.) δεν αποτελεί -δυστυχώς- ούτε κατ’ ελάχιστο έκπληξη με βάση τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί το σύστημα των ΜΜΕ στη χώρα. Ένα σύστημα το οποίο έχει μελετηθεί επανειλημμένα στο πλαίσιο της μαζικής επικοινωνίας και έχει περιγραφεί -κατά τους Ντάνιελ Χάλλιν και Πάολο Μαντσίνι, ήδη από το 2004, στο πολύ σημαντικό βιβλίο τους Comparing Media Systems- ως ανήκον στο λεγόμενο «Μεσογειακό μοντέλο» ή αλλιώς το μοντέλο του «πολωμένου πλουραλισμού».

Κύριο χαρακτηριστικό αυτού του μοντέλου είναι η ύπαρξη «έντονου πολιτικού παραλληλισμού», κοινώς, ταύτισης των συμφερόντων των στελεχών/ιδιοκτητών και συνακόλουθα του περιεχομένου των Μέσων με συγκεκριμένες κομματικές γραμμές και πολιτικές/οικονομικές επιδιώξεις.

Η πολύ συνοπτική αυτή εισαγωγή γίνεται προκειμένου να αντιληφθούμε ότι το ελληνικό σύστημα των ΜΜΕ έχει εγγενή δομικά προβλήματα -τουλάχιστον για όσους ρομαντικούς θεωρούμε ότι τα ΜΜΕ (πρέπει να) παίζουν το ρόλο του ελεγκτή της πολιτικής και οικονομικής εξουσίας-, τα οποία δεν πρόκειται ποτέ να επιλυθούν.

Διότι προκειμένου να επιλυθούν θα πρέπει να αλλάξει εκ βάθρων η ισχυρή τριμερής σχέση εξυπηρέτησης ποικίλων αμοιβαίων συμφερόντων που υφίσταται διαχρονικά (και με ελάχιστες εξαιρέσεις) μεταξύ των ΜΜΕ που ανήκουν σε ολιγάρχες, των πολιτικών και του συνδετικού κρίκου ολιγαρχών και πολιτικών, των τραπεζών. Αλλά και πέρα από τα ιδιωτικά ΜΜΕ που ανήκουν σε μεγαλοεπιχειρηματίες, ακόμα και ο τύποις δημόσιος και κατ’ ουσίαν κυβερνητικός φορέας, η ΕΡΤ, αποτελεί διαχρονικά και με ελαχιστότατες εξαιρέσεις ακόμα ένα χαρακτηριστικό δείγμα του στρεβλού τρόπου λειτουργίας των μεγαλύτερων ελληνικών ΜΜΕ.

Μπορεί από το 2004 και το βιβλίο των Χάλλιν και Μαντσίνι να έχουν περάσει σχεδόν 20 χρόνια και το ελληνικό και όχι μόνο πεδίο των ΜΜΕ να έχει μετασχηματιστεί σημαντικά με τον ερχομό του διαδικτύου και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, μπορεί να περνάμε μια οικονομική κρίση που έχει οδηγήσει στην κατάρρευση μέχρι πρότινος κραταιών επιχειρηματικών ομίλων, αλλά το σύστημα ελέγχου της λειτουργίας και του παραγόμενου ενημερωτικού περιεχομένου των ΜΜΕ έχει παραμείνει ουσιαστικά αναλλοίωτο.

Προς τούτο είναι χαρακτηριστικές οι διαδοχικές ενέργειες της τωρινής κυβέρνησης να ελέγξει το ενημερωτικό περιεχόμενο των ΜΜΕ προς όφελός της, είτε άμεσα (μέσω της κυβερνητικής ΕΡΤ), είτε έμμεσα, μέσω του διαμοιρασμού χρημάτων με εντελώς αδιαφανή κριτήρια και της νομοθέτησης διατάξεων που περιορίζουν τις δημοσιογραφικές ελευθερίες (βλ. διάταξη για ψευδείς ειδήσεις, η οποία χωρίς ουσιαστικά να ορίζει τι συνιστά ψευδή είδηση, εν τούτοις τιμωρεί με ποινή φυλάκισης τη διασπορά ψευδών ειδήσεων, ό,τι κι αν σημαίνει αυτό για την κυβέρνηση).

Παράλληλα, έχουν έρθει στην επιφάνεια υποθέσεις κυβερνητικής παρακολούθησης δημοσιογράφων σε δύο -μέχρι στιγμής- περιπτώσεις (μέσω της ΕΥΠ), ενώ πρόσφατα συμπληρώθηκε ένας χρόνος από τη δολοφονία του δημοσιογράφου Γ. Καραϊβάζ, χωρίς να υπάρχει μέχρι στιγμής καμία ένδειξη ότι η συγκεκριμένη υπόθεση βαίνει προς επίλυση.

Μπορεί ο νυν κυβερνητικός εκπρόσωπος να αμφισβητεί ανοικτά τη μεθοδολογία των Δ.Χ.Σ., αλλά δεν λαμβάνει υπ όψη του το γεγονός ότι η υποβάθμιση της ελευθερίας του Τύπου στην Ελλάδα δεν έχει διαπιστωθεί μόνο από το συγκεκριμένο οργανισμό. Από τη στιγμή δε που πολλοί οργανισμοί καταλήγουν στο ίδιο συμπέρασμα, με όποιους περιορισμούς και εάν έχουν οι ερευνητικές τους μέθοδοι, η πολιτική ηγεσία (και όχι μόνο) μιας χώρας θα έπρεπε να προβληματιστεί. Τα ίδια τα θιγόμενα ΜΜΕ θα έπρεπε (έστω και προσωρινά) να αναδείξουν το θέμα αυτό ως κορυφαίο.

Οι πολίτες της χώρας θα πρέπει να απαιτήσουν πιο δυναμικά από ποτέ την ανάσχεση αυτής της κατρακύλας, να δείξουν πιο έντονα από ποτέ τη δυσαρέσκειά τους. Και μολονότι η ελευθερία του Τύπου δεν ταυτίζεται με την ποιότητα της δημοσιογραφίας (κάτι που ξεκαθαρίζουν και οι Δ.Χ.Σ. στη σχετική τους έκθεση), εν τούτοις αποτελεί αναγκαία συνθήκη προκειμένου να μπορούν να αναπτυχθούν οργανισμοί ΜΜΕ, οι οποίοι να παράγουν ποιοτική, πολύπλευρη, ερευνητική δημοσιογραφία.

Κάποτε η Ουγγαρία του ολοκληρωτικού καθεστώτος Όρμπαν μας φαινόταν μια σχετικά μακρινή δυστοπία. Τώρα την ξεπεράσαμε και οδεύουμε ολοταχώς προς Τουρκία μεριά, του ολοκληρωτικού καθεστώτος Ερντογάν με τις αθρόες φυλακίσεις και εκτοπίσεις «αντικαθεστωτικών» δημοσιογράφων. Και εάν και αυτό ακούγεται δυστοπικό και «μακρινό», ας αναλογιστούμε πόσο δυστοπικό και «μακρινό» μας φαινόταν μέχρι πρότινος και το καθεστώς Όρμπαν.

Ο Σταμάτης Πουλακιδάκος είναι Επίκουρος Καθηγητής Τμήμα Επικοινωνίας και Ψηφιακών Μέσων Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας

Ακολουθήστε το News247.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις